del. br. 1403/2011 datum: 17. 11. 2011.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prima i razmatra pritužbe zbog povreda odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, daje mišljenja i preporuke i izriče zakonom utvrđenje mere (čl. 33. st. 1. t. 1. Zakona o zabrani diskriminacije „Službeni glasnik RS” br. 22/2009), povodom pritužbe Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti daje

MIŠLjENjE

U postupku koji je sproveden po pritužbi Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine iz Novog Pazara protiv Ministarstva unutrašnjih poslova i ministra Ivice Dačića, a povodom neizdavanja ličnih dokumenata za pripadnike i pripadnice bošnjačke nacionalne manjine na bosanskom jeziku i latiničnom pismu u sandžačkim opštinama, nije utvrđeno da je pripadnicima i pripadnicama bošnjačke nacionalne manjine prilikom podnošenja zahteva za izdavanje ličnih dokumenata uskraćeno pravo na upisivanje imena i prezimena u lična dokumenta na bosanskom jeziku i latiničnim pismom, pa se postupanje Ministarstva unutrašnjih poslova i ministra Ivica Dačića ne može kvalifikovati kao diskriminatorno.

O b r a z l o ž e nj e

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti primila je 29. jula 2011. godine pritužbu predsednika Izvršnog odbora Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine E. Dž., izjavljenu protiv Ministarstva unutrašnjih poslova i ministra Ivice Dačića, a povodom neizdavanja ličnih dokumenata za pripadnike bošnjačke nacionalne manjine na bosanskom jeziku i latiničnom pismu u sandžačkim opštinama.
U pritužbi je navedeno sledeće:

– da na osnovu Zakona o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina (“Sl. list SRJ”, br. 11/2002) i Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma („Sl. glasnik RS”, br. 45/91, 53/93, 67/93, 101/2005 i 30/2010), službena upotreba jezika i pisma,
– nacionalnih manjina, između ostalog podrazumeva i korišćenje jezika nacionalnih manjina u upravnom i sudskom postupku i vođenje upravnog postupka i sudskog postupka na jeziku nacionalnih manjina, upotrebu jezika nacionalne manjine u komunikaciji organa sa javnim ovlašćenjima sa građanima; izdavanje javnih isprava i vođenje službenih evidencija i zbirki ličnih podataka na jezicima nacionalnih manjina i prihvatanje tih isprava kao punovažnih,
– da je Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine od ministra unutrašnjih poslova 28. januara 2011. godine, zatražio da u okviru svojih nadležnosti preduzme odgovarajuće mere kojim bi se omogućilo izdavanje ličnih dokumenata na bosanskom jeziku, a isti zahtev je ponovljen 18. februara 2011. godine,
– da na zahteve koje je Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine uputio Ministarstvu i ministru unutrašnjih poslova nije bilo odgovora, kao i da nisu preduzete mere ili radnje u cilju ispunjenja zahteva,
– da u kompjuterskim programima koji se koriste u policijskim stanicama u sandžačkim opštinama, u kojima se upisuju podaci o građanima u klasifikaciji nacionalnosti ne postoji odrednica Bošnjak, iako se na poslednjem popisu stanovništva 136.087 građana izjasnilo kao Bošnjaci,
– da se nova lična karta u sandžačkim opštinama izdaje samo na ćiriličnom pismu, iako je u Novom Pazaru, Sjenici, Prijepolju i Tutinu u ravnopravnoj službenoj upotrebi bosanski jezik i latinično pismo, a pripadnicima bošnjačke nacionalne manjine uskraćeno je pravo na korišćenje i upisivanje ličnog imena u sve javne isprave na bosanskom jeziku i latiničnom pismu,
– da se u putnim ispravama u rubrici „državljanstvo” ispisuje „srpsko” umesto „državljanstvo Republike Srbije”, što predstavlja čin diskriminacije i prikrivene asimilacije, čiji je cilj da pripadnicima bošnjačke nacionalne manjine nametne pripadnost većinskoj naciji, jer reč „srpsko” nije odrednica kojom se izražava državljanstvo već nacionalna pripadnost,
– da se prilikom upisivanja podataka o adresi građanina ne poštuje odluka organa jedinice lokalne samouprave o promeni naziva ulica,
– da je time, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije izvršilo težak oblik diskriminacije iz člana 13. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, a ministar Ivica Dačić i akt diskriminacije u postupcima pred organima javne vlasti iz člana 15. Zakona o zabrani diskriminacije.

Uz pritužbu, Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine dostavio je i sledeće priloge: zahtev ministru unutrašnjih poslova od 28. januara 2010. godine, zahtev ministru unutrašnjih poslova od 18. februara 2011. godine, Odluku o utvrđivanju tradicionalnih naziva jedinica lokalne samouprave, naseljenih mesta i drugih geografskih naziva na bosanskom jeziku na području Novog Pazara, Tutina, Sjenice i Prijepolja („Sl. glasnik RS”, br. 5/2010), Statut opštine Novi Pazar („Sl. glasnik opštine Novi Pazar”, br. 7/02), Statut grada Novog Pazara („Sl. list grada Novog Pazara”, br. 14/08 i 7/09), Statut opštine Tutin („Sl. glasnik opštine Tutin”, br. 4/98), Statut opštine Sjenica („Sl. glasnik opštine Sjenica”, br. 3/02) i Statut opštine Prijepolje („Sl. glasnik opštine Prijepolje”, br. 4/09).

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa čl. 35. stav 4. i 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, u toku koga je traženo izjašnjenje Ministarstva unutrašnjih poslova i ministra Ivice Dačića. Ministarstvo unutrašnjih poslova je dostavilo izjašnjenje u obliku informacije Uprave za upravne poslove u sedištu Ministarstva 03/10 broj 205-204/11-R-2, u kojem se navodi:

– da se upravni poslovi iz delokruga Ministarstva unutrašnjih poslova obavljaju na način kojim se obezbeđuje puna i efikasna ravnopravnost pripadnika nacionalnih manjina, odnosno obezbeđuje se ostvarivanje i zaštita prava nacionalnih manjina, što se odnosi na usmeno i pismeno opštenje organa sa strankama, odnosno građanima, kao i vođenje upravnog postupka na jeziku i pismu nacionalnih manjina, a za koje je statutom opštinskih organa utvrđeno da su, pored srpskog jezika i pisma, u službenoj upotrebi na određenom području,
– da je članom 15a. Zakona o prebivalištu i boravištu građana („Sl. glasnik SRS”, br. 42/77 – prečišćen tekst, 24/85, 6/89 i 25/89 i „Sl. glasnik RS”, br. 53/93, 67/93, 48/94 i 101/2005 – dr. zakon) propisano da obrazac na kojem se vrši prijavljivanje, odnosno odjavljivanje prebivališta sadrži podatke o pripadnosti narodu, odnosno narodnosti ili etničkoj grupi, kao i sledeću napomenu „Građanin nije dužan da se izjašnjava kome narodu, odnosno kojoj narodnosti pripada, ni da se opredeljuje za pripadnost jednom od naroda, odnosno jednoj od narodnosti”; ukoliko se građanin prilikom prijave prebivališta izjasni o pripadnosti jednom narodu, odnosno nacionalnoj manjini, podatak o tome se ne evidentira u elektronskoj evidenciji Ministarstva unutrašnjih poslova,
– da se podatak o pripadnosti nacionalnoj manjini imaoca lične karte ne evidentira u ličnoj karti, jer je sadržina obrasca biometrijske lične karte propisana Pravilnikom o ličnoj karti („Sl. glasnik RS”, br. 11/07 i 9/08);
– da su obrazac biometrijske lične karte, izgled i sadržina propisani Zakonom o ličnoj karti („Sl. glasnik RS”, br. 62/06) i Pravilnikom o ličnoj karti,
– da se u skladu sa članom 9. Zakona o ličnoj karti, obrazac lične karte štampa na srpskom jeziku, ćiriličnim pismom i na engleskom jeziku, kao i na jeziku i pismu nacionalnih manjina u skladu sa Zakonom o službenoj upotrebi jezika i pisma, a po zahtevu stranke, ukoliko je službena upotreba jezika nacionalne manjine utvrđena statutom opštine na kojoj stranka podnosi zahtev za izdavanje lične karte,
– da je istom odredbom propisano da se u obrazac lične karte podaci o prezimenu i imenu pripadnika nacionalnih manjina upisuju u izvornom obliku onako kako su upisani u izvodu iz matične knjige rođenih, a paralelno i po srpskom pravopisu i pismu, dok se ostali podaci u obrazac lične karte upisuju na srpskom jeziku, ćiriličnom pismu i na jeziku i pismu nacionalnih manjina, u skladu sa zakonom,
– da se usled tehničke nemogućnosti paralelnog upisa podataka o imaocu lične karte, usled nedostatka prostora na obrascu lične karte, na zahtev stranke, ukoliko je jezik pripadnika nacionalne manjine podnosioca zahteva za izdavanje biometrijske lične karte utvrđen statutom opštine na kojoj se zahtev podnosi, u obrazac lične karte podaci o prezimenu i imenu imaoca lične karte pripadnika nacionalne manjine upisuju u izvornom obliku onako kako su upisani u izvodu iz matične knjige rođenih, dok se ostali podaci upisuju na srpskom jeziku ćiriličnim pismom,
– da se na teritoriji opštine Novi Pazar, gde je statutom opštine utvrđena službena upotreba bosanskog jezika, na zahtev pripadnika nacionalne manjine,
– može izdati trojezični obrazac biometrijske lične karte, na kome su labele ispisane srpskim, engleskim i bosanskim jezikom, pri čemu se podaci o prezimenu i imenu imaoca lične karte upisuju na bosanskom jeziku i pismu, na način kako su ispisani u izvodu iz matične knjige rođenih podnosioca zahteva, dok se ostali podaci u trojezičan obrazac lične karte upisuju samo na srpskom jeziku i pismu,
– da Zakon o putnim ispravama („Sl. glasnik RS”, br. 90/07 i dr.) propisuje da se obrasci putnih isprava i viza štampaju na srpskom jeziku, ćiriličnim pismom, i na engleskom i francuskom jeziku, a popunjavaju na srpskom jeziku, latiničnim pismom, kao i da se u obrasce putnih isprava podaci o ličnom imenu imaoca upisuju u izvornom obliku, onako kako su upisani u izvodu iz matične knjige rođenih,
– da bi podaci o ličnom imenu bili uneti u putnu ispravu na jeziku i pismu nacionalne manjine, potrebno da stranka prilikom podnošenja zahteva za izdavanje navedenog dokumenta, istakne zahtev da joj se ime i prezime upiše na jeziku nacionalne manjine i priloži izvod iz matične knjige rođenih u koji je ime i prezime upisano na jeziku nacionalne manjine,
– da ICAO standard 9303 propisuje sadržaj, izgled i upis svih podataka koji se nalaze u pasošu i da određuje da se u mašinski čitljivu zonu biometrijskog pasoša, kao međunarodna oznaka države Srbije, unosi „SRB”, a u rubriku „državljanstvo” se navedeni podatak upisuje u obliku pripadnosti državi čije državljanstvo lice poseduje,
– da policijska uprava u Novom Pazaru, dostavljene opštinske odluke o promeni naziva ulica, ažurno sprovodi kroz sistem AOP MUP RS.

Evidentno je da se, prema važećim propisima, štampanje obrazaca lične karte na jeziku i pismu nacionalnih manjina vrši na zahtev stranke i da se u obrasce putnih isprava i viza podaci o ličnom imenu unose na jeziku i pismu nacionalne manjine ukoliko je stranka istakla zahtev da joj se ime i prezime upiše na jeziku nacionalne manjine, uz koji je priložen izvod iz matične knjige rođenih u koji je ime i prezime upisano na jeziku nacionalne manjine. Saglasno tome, da bi se utvrdila diskriminacija, neophodno je utvrditi da li je pripadnicima i pripadnicama bošnjačke nacionalne manjine bilo uskraćeno pravo na upisivanje ličnih imena i prezimena u lična dokumenta na bosanskom jeziku i latiničnom pismu uprkos tome što su takav zahtev poneli. Zbog toga je Poverenica, u cilju pravilnog i u potpunog utvrđivanja činjeničnog stanja shodno članu 37. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije, radi daljeg vođenja postupka, 13. septembra 2011. godine, zatražila od Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine dopunu pritužbe u roku od 15 dana od prijema zahteva. Zahtevom je traženo da se dostave dokazi kojima bi se potkrepili navodi iz pritužbe – da je pripadnicima bošnjačke nacionalne manjine prilikom podnošenja zahteva za izdavanje ličnih dokumenata bilo uskraćeno pravo na upisivanje ličnih imena i prezimena u lična dokumenta na bosanskom jeziku i latiničnom pismu.

Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine u ostavljenom roku nije dostavio tražene dokaze. Zbog toga je ostalo neutvrđeno da li je pripadnicima i pripadnicama bošnjačke nacionalne manjine prilikom podnošenja zahteva za izdavanje ličnih dokumenata uskraćeno pravo na upisivanje ličnih imena i prezimena u lična dokumenta na bosanskom jeziku i latiničnom pismu.

U svetlu ovih okolnosti, imajući u vidu član 35. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, kojim je propisano da se uz pritužbu dostavljaju dokazi o pretrpljenom aktu diskriminacije, ne može se utvrditi da su pripadnici i pripadnice bošnjačke nacionalne manjine diskriminisani u oblasti ostvarivanja prava na upotrebu svog jezika i pisma.

Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je saglasno članu 33. stav 1. tačke 1. i 9. Zakona o zabrani diskriminacije, dala mišljenje da nije utvrđeno da su Ministarstvo unutrašnjih poslova i ministar Ivica Dačić diskriminatorno postupali prema pripadnicima i pripadnicama bošnjačke nacionalne manjine.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba E. Dž. protiv Ministarstva unutrašnjih poslova i ministra povodom neizdavanja ličnih dokumenata za pripadnike i pripadnice bošnjačke nacionalne manjine na bosanskom jeziku i latiničnom pismu u sandžačkim opštinama