br. 07-00-719/2021-02 datum: 21. 4. 2022.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe A. A., podnete u ime maloletnog deteta B. B., a preko punomoćnika V. V, protiv Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša, zbog diskriminacije na osnovu mesto rođenja kao ličnog svojstva. U pritužbi je navedeno da je podnositeljka pritužbe podnela zahtev za upis činjenice rođenja svog deteta koje je rođeno u SR Nemačkoj i da je Gradska uprava od podnositeljke pritužbe zatražila dostavljanje dokaza o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi za zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Podnositeljka pritužbe smatra da u slučaju upisa činjenice rođenja dece koja su rođena van teritorije Republike Srbije, Gradska uprava nameće obavezu plaćanja republičke administrativne takse za upis u evidenciju državljana, dok istu tu obavezu ne propisuje u slučajevima dece rođene u Republici Srbiji. U izjašnjenju Gradske uprave navedeno je da je ova uprava po dobijanju mišljenja Ministarstva finansija 2010. godine, naplaćivala republičku administrativnu taksu u skladu sa Zakonom o republičkim administrativnim taksama. Dalje je navedeno da republička administrativna taksa nije naplaćivana za prijave upisa u matične knjige, već isključivo prilikom podnošenja zahteva Gradskoj upravi kao nadležnom organu za vođenje matičnih knjiga koji vrše povereni posao upisa u evidenciju državljana Republike Srbije (pri čemu se nije vodila time da li su u pitanju deca državljana Republike Srbije rođena u inostranstvu ili na teritoriji Republike Srbije), odnosno, da republička administrativna taksa nije naplaćivana za spise i radnje u postupcima koji se vode po službenoj dužnosti. Dalje je navedeno da Gradska uprava sada postupa po drugom mišljenju Ministarstva finansija, koje je zatražila nakon zahteva podnositeljke pritužbe, po kome predmetnu taksu više ne naplaćuje. Imajući u vidu predmet pritužbe Poverenik je analizirao samo da li je došlo do povrede odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, dok se nije bavio time da li je došlo do povrede drugih prava koje nisu u nadležnosti Poverenika. U toku postupka je utvrđeno da Gradska uprava nije pravila razliku da li je prijava upisa podneta za dete rođeno na ili van teritorije Republike Srbije, već je zahtev podnet Gradskoj upravi tumačila kao zahtev koji podleže plaćanju republičke administrativne takse, bez obzira gde je dete rođeno. Analizom navoda iz izjašnjenja Gradske uprave, utvrđeno je da je Gradska uprava prijave za upis dece rođene u inostranstvu preko diplomatsko – konzularnog predstavništva Republike Srbije u inostranstvu, tretirala kao zahteve koji ne podležu plaćanju takse. Dalje je utvrđeno da je Gradska uprava od podnositeljke pritužbe tražila da dostavi dokaz o plaćenoj taksi ne zbog mesta rođenja deteta, nego zato što prijava nije podneta po službenoj dužnosti. S obzirom da naplaćivanje takse u konkretnom slučaju nije u uzročno-posledičnoj vezi sa bilo kojim ličnim svojstvom mal. B. B, Poverenik je dao mišljenje da Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, nije povredila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije, odnosno nije dete B. B. stavila u nepovoljniji položaj na osnovu nekog njenog ličnog svojstva.

1. TOK POSTUPKA
   • Povereniku za zaštitu ravnopravnosti se pritužbom obratila A. A, u ime svog maloletnog deteta B. B, a putem punomoćnika V. V, protiv Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša, Gradske uprave Niš, zbog diskriminacije na osnovu ličnog svojstva mesto rođenja.
   • U pritužbi i dopuni pritužbe je, između ostalog, navedeno:

• da je podnositeljka pritužbe 22. aprila 2021. godine Gradskoj upravi za organe grada i građanska stanja grada Niša, podnela zahtev za upis činjenice rođenja deteta B. B, rođene u SR Nemačkoj;
• da je Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša 5. maja 2021. godine dostavila zahtev za dopunu broj … od 27. aprila 2021. godine, kojim je od podnositeljke pritužbe zatraženo i dostavljanje dokaza o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi u iznosu od 2.4200,00 dinara, za zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije u skladu sa tarifnim brojem 39. stav 4. Odeljak A Zakona o republičkim administrativnim taksama;
• da je, s obzirom da ova praksa u postupanju nije do sada zabeležena kod drugih opštinskih i gradskih uprava, kako bi se utvrdilo da li je reč o izolovanom slučaju ili sistemskoj praksi u postupanju, Gradskoj upravi za organe grada i građanska stanja grada Niša podnet je zahtev za pristup informacijama od javnog značaja;
• u dobijenom odgovoru Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj … od 18. maja 2021. godine, navedeno je da Gradska uprava od 2010. godine primenjuje ovu praksu zahtevajući prilikom podnošenja zahteva za upis činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa u skladu sa čl. 76. i 77. Zakona o matičnim knjigama, plaćanje republičke administrativne takse za upis u evidenciju državljana R. Srbije, shodno čl. 2, 11. i 19. Zakona o republičkim administrativnim taksama, a u smislu čl. 7. i 9. Zakona o državljanstvu R. Srbije.  Dalje je navedeno da ovu praksu sprovode od 21. septembra 2010. godine, odnosno, od dana dostavljanja mišljenja Ministarstva finansija po pitanju naplate takse u ovim slučajevima;
• da je ovim postupanjem Gradska uprava diskriminisala decu, državljane republike Srbije rođene van Republike Srbije, zahtevajući plaćanje republičke administrativne takse u iznosu od 2.420,00 dinara za zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Podnositeljka pritužbe smatra da su deca time stavljena u nepovoljniji položaj u odnosu na decu državljane Republike Srbije, rođene na teritoriji Republike Srbije, za koju se ne traži plaćanje republičke administrativne takse za zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije;
• da se na osnovu relevantnih pravnih propisa, prilikom evidentiranja podataka o državljanstvu dece koja poreklom stiču državljanstvo Republike Srbije, bez obzira da li je činjenica njihovog rođenja nastala van teritorije ili na teritoriji Republike Srbije, ne sprovodi poseban postupak upisa u evidenciju državljana Republike Srbije, niti se donosi rešenje o odobravanju upisa u evidenciju državljana, već se podatak o državljanstvu upisuje istovremeno sa upisom činjenice rođenja;
• da se prilikom upisa činjenice rođenja dece, kako one rođene na teritoriji Republike Srbije, tako i one rođene van njene teritorije, primenjuje isti pravni režim, odnosno, samo se vrši provera ispunjenosti uslova propisanih zakonom, po čijem utvrđivanju organ uprave upisuje i činjenicu državljanstva deteta istovremeno sa činjenicom rođenja, bez donošenja rešenja;
• da je Gradskoj upravi za organe grada i građanska stanja grada Niša podnet zahtev za upis činjenice rođenja deteta B. B, u skladu sa čl. 76. i 77. Zakona o matičnim knjigama, a ne i poseban zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije;
• da u slučaju upisa činjenice rođenja dece koja su rođena van teritorije Republike Srbije, Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša neopravdano nameće obavezu plaćanja republičke administrativne takse u iznosu od 2.420,00 dinara za zahteva za upis u evidenciju državljana, dok istu tu obavezu ne propisuje u slučajevima dece rođene u Republici Srbiji;
• da su oba roditelja deteta B. B. državljani Republike Srbije.
  • U prilogu pritužbe dostavljeni su: 1) zahtev za dopunu podneska Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj … od 27. aprila 2021. godine; 2) obaveštenje Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj …od 18. maja 2021. godine; 3) punomoćje A. A. kojim ovlašćuje V. V. da u njeno ime i za njen račun, između ostalog, podnese zahtev i zastupa je u postupku upisa činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa i podnese pritužbu i zastupa je postupku pred Poverenikom za zaštitu ravnopravnosti i 4) fotokopije lične karte podnositeljke pritužbe i original uverenja o državljanstvu i fotokopiju lične karte oca deteta B. B.
  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa članom 37. Zakona o zabrani diskriminacije^[1], pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša.
  • U izjašnjenju Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša, između ostalog, navedeno je:
• da se punomoćnik podnositeljke pritužbe, nezadovoljan postupanjem Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša po pitanju naplate republičke administrativne takse prilikom podnošenja zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije, obratio međunarodnoj organizaciji UNHCR, koja je uputila predstavku i zatražili mišljenje Ministarstva unutrašnjih poslova;
• da je dopisom Ministarstva unutrašnjih poslova broj 30.6 br. 204-695/21-P od 25. avgusta 2021. godine, Gradskoj upravi „ukazano da, u skladu sa dosadašnjom praksom gradskih/opštinskih uprava na teritoriji Republike Srbije, koje opisanu taksu ne naplaćuju, ne traže od stranaka dokaz o uplaćenoj taksi na ime zahteva za upis u evidenciju državljana“;
• da je Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, po dobijanju mišljenja Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem br. 434-02-38/2010-04 od 16. septembra 2010. godine, naplaćivala republičku administrativnu taksu u skladu sa Tarifnim brojem 39. stav 4. Odeljak A Tarife republičkih administrativnih taksi;
• da je Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, na osnovu člana 80. Zakona o državnoj upravi, ponovo zatražila mišljenje dopisom br. 200-2213/2021-08 od 30. septembra 2021. godine od Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem, kao nadležnom po pitanju naplate republičke administrativne takse prilikom podnošenja zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije;
• da je u dopisu Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 011-00-01025/2021-04 od 3. decembra 2021. godine, navedeno da se sporna taksa odnosila na podnošenje zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije lica koja su stekla državljanstvo Republike Srbije pod uslovima propisanim odredbama člana 52. stav 1. i 2. Zakona o državljanstvu, da je zakonski rok za podnošenje zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije propisan u članu 52. stav 5. Zakona o državljanstvu istekao, i da se predmetna taksa više ne naplaćuje, jer je prestao pravi osnov za njenu naplatu;
• da je Gradska uprava uvažila i prihvatila mišljenje Ministarstva i spornu taksu više ne naplaćuje (iako ista nije ukinuta prema Zakonu o republičkim administrativnim taksama za svrhu upisa u evidenciju državljana Republike Srbije);
• da republička administrativna taksa nije naplaćivana za prijave za upis u matične knjige, kao i priloge koji se moraju podneti uz prijavu (član 19. stav 1. tačka 4) Zakona o republičkim administrativnim taksama), već isključivo prilikom podnošenja zahteva Gradskoj upravi za organe grada i građanska stanja grada Niša kao nadležnom organu za vođenje matičnih knjiga koji vrše povereni posao upisa u evidenciju državljana Republike Srbije (pri čemu se nije vodila time da su to deca državljana Republike Srbije rođena u inostranstvu);
• za spise i radnje u postupcima koji se vode po službenoj dužnosti (rešenje MUP-a o prijemu u državljanstvo, rešenje MUP-a o utvrđenom državljanstvu, prijava za upis dece rođene u inostranstvu preko diplomatsko – konzularnog predstavništva R. Srbije, sl. upisi po elektronskim prijavama rođenja dece i sl.) republička administrativna taksa nije naplaćivana;
• da roditelji dece državljana Republike Srbije, rođene u gradu Nišu, za matično područje Niš, tj. na teritoriji Republike Srbije, rođenje dece prijavljuju nadležnoj zdravstvenoj ustanovi, koja prosleđuje elektronsku prijavu rođenja deteta upravi koja prijave obrađuje službeno, bez naplate taksi;
• da Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša sada postupa po drugom mišljenju Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem, po kome se predmetna taksa više ne naplaćuje, jer je prestao pravni osnov za njenu naplatu.
  • U prilogu izjašnjenja Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša dostavljena su sledeća dokumenta: 1) zahtev za mišljenje Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj 200-2213/2021-08 od 30. septembra 2021. godine; 2) dopis Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 011-00-01025/2021-04 od 3. decembra 2021. godine; 3) dopis Ministarstva unutrašnjih poslova, Direkcija policije, Uprava za upravne poslove 03.6 broj 204-695/21-R od 25. avgusta 2021. godine i 4) dopis Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 434-02-38/2010-04 od 16. septembra 2010. godine.

2. ČINjENIČNO STANjE

• Uvidom u fotokopiju lične karte podnositeljke pritužbe A. A, majke deteta B. B, i uvidom u fotokopiju lične karte i original uverenja o državljanstvu …, oca deteta B. B, utvrđeno je da su oba roditelja deteta B. B. državljani Republike Srbije.
• Uvidom u zahtev za dopunu podneska Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj … od 27. aprila 2021. godine, utvrđeno je da je u dopisu navedeno: Da bi upis deteta B. B. mogao da se izvršiti u matičnu knjigu rođenih i evidentira činjenica državljanstva u matičnu knjigu rođenih koja se vodi za matično područje Niš, grad Niš, u smislu čl. 76. i 77. Zakona o matičnim knjigama, kao i u skladu sa čl. 7. i 9. Zakona o državljanstvu R. Srbije, potrebno je da ovom organu dostavite sledeće: originalno ovlašćenje o zastupanju, dokaz o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi u iznosu od 2420,00 dinara (za upis u evidenciju činjenice državljanstva Republike Srbije u skladu sa Zakonom o republičkim administrativnim taksama, tarifni broj 39. stav 4. Odeljak A Tarife republičkih administrativnih taksi, čija obaveza plaćanja nastaje u trenutku podnošenja zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije nadležnom organi).
• Uvidom u obaveštenje Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj … od 18. maja 2021. godine, utvrđeno je da je navedeno da Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša ne vodi posebnu evidenciju o broju podnetih zahteva za upis činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa, te zbog toga nisu u mogućnosti da daju tačan broj podnetih zahteva, jer se svi primljeni zahtevi zavode kao deo jedinstvene osnovne evidencije. Dalje je navedeno da su i 2020. i 2021. godini svi zahtevi za upis činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa odobreni, nema odbijenih, odnosno odbačenih zahteva, osim dva zahteva kod kojih se čeka dopuna dokumentacije. Daljim uvidom u dopis, utvrđeno je da je navedeno da za upis činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa podnetih u 2020. i u 2021. godini, svi podnosioci zahteva su priložili dokaz o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi koja je vezana za upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Dalje je navedeno da Gradska u prava, prilikom podnošenja zahteva za upis činjenice rođenja na osnovu isprave inostranog organa u skladu sa čl. 76. i 77. Zakona o matičnim knjigama, zahteva plaćanje republičke administrativne takse za upis u evidenciju državljana Republike Srbije shodno čl. 2, 11. i 19. Zakona o republičkim administrativnim taksama i čl. 7. i 9. Zakona o državljanstvu Republike Srbije, od dana 21. septembra 2010. godine (od dana dostavljenog mišljenja Ministarstva finansija po pitanju naplate takse u ovom slučaju).
• Uvidom u zahtev za mišljenje Gradske uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša broj 200-2213/2021-08 od 30. septembra 2021. godine, utvrđeno je da je Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša uputila Ministarstvu finansija zahtev za davanje mišljenja „za pravilno i zakonito postupanje matičara prilikom podnošenja zahteva stranaka za upis u evidenciju državljana Republike Srbije a vezano za naplatu u te svrhe republičke administrativne takse, imajući u vidu akt Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem br. 434-02-38/2010-04 od 16. septembra 2010. godine i akta Ministarstva unutrašnjih poslova, Uprava za upravne poslove 03.6 broj 204-695/21-R od 25. avgusta 2021. godine, koje su u prilogu dostavljeni.“
• Uvidom u dopis Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 011-00-01025/2021-04 od 3. decembra 2021. godine, utvrđeno je da Ministarstvo finansija dostavilo, između ostalih, sledeće informacije: 1) odredbama člana 6. stav 2. Zakona o državljanstvu propisano je da se poreklom i rođenjem na teritoriji Republike Srbije državljanstvo Republike Srbije stiče na osnovu upisa činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih; 2) odredbama člana 46. st. 1, 2. i 3. Zakona o državljanstvu propisao je da se evidencija o državljanstvu R. Srbije vodi u matičnim knjigama rođenih; 3) odredbama člana 52. st. 1, 2. i 3. Zakona o državljanstvu, državljaninom R. Srbije smatra se i državljanin SFRJ koji na dan 27. februara 2005. godine ima državljanstvo druge republike ranije SFRJ, odnosno, državljanstvo druge države nastale na teritoriji ranije SFRJ i prijavljeno prebivalište na teritoriji R. Srbije u trajanju od najmanje devet godina, ako podnese pismenu izjavu da se smatra državljaninom R. Srbije i zahtev za upis u evidenciju državljana R. Srbije; 4) odredbom člana 52. stav 5. Zakona o državljanstvu propisano je da izjava i zahtev iz st. 1. i 2. tog člana mogu se podneti u roku od pet godina od dana stupanja na snagu tog zakona; 6) da imajući u vidu navedeno, taksa propisana tarifom 39. stav 4. Odeljka A Tarife odnosila se na podnošenje zahteva za upis u evidenciju državljana R. Srbije lica koja su stekla državljanstvo R. Srbije pod uslovima propisanim odredbama člana 52. st. 1. i 2. Zakona o državljanstvu i da, uzimajući u obzir da je zakonski rok za podnošenje zahteva za upis u evidenciju državljana R. Srbije, propisan u članu 52. stav 5. Zakona o državljanstvu istekao, mišljenja su da se predmetna taksa više ne naplaćuje, jer je prestao pravni osnov za njenu naplatu; 7) da kada se vrši upis činjenice državljanstva R. Srbije koje se stiče rođenjem, odnosno poreklom istovremeno sa upisom činjenice rođenja u matičnu knjigu rođenih, u skladu sa Zakonom o državljanstvu i propisima o matičnim knjigama (na osnovu prijava npr. roditelja, zakonskog zastupnika, staratelja, usvojioca, i priloga kojima se te činjenice dokazuju, kao npr. izvod iz matične knjige rođenih, uverenje roditelja o državljanstvu), republička administrativna taksa se ne plaća u skladu sa odredbom člana 19. stav 1. tačka 4) Zakona o republičkim administrativnim taksama kojim je propisano da se ne plaća taksa za prijave za upis u matične knjige, kao i priloge koji se moraju podneti uz prijave.
• Uvidom u dopis Ministarstva unutrašnjih poslova, Direkcija policije, Uprava za upravne poslove 03.6 broj 204-695/21-R od 25. avgusta 2021. godine, utvrđeno je da ministarstvo, između ostalog navelo da je članom 19. tačka 4. Zakona o republičkim administrativnim taksama propisano da se taksa ne naplaćuje za prijave za upis u matične knjige, kao i priloge koji se moraju podneti uz prijave, kao i da se takse koje su propisane Tarifnim brojem 39. odnose isključivo na zahteve koji se podnose Ministarstvu unutrašnjih poslova i o kojima, kao nadležni organ donosi odluku. Daljim uvidom utvrđeno je da je Ministarstvo navelo da taksa po navedenom tarifnom broju iznosi 2.160,00 dinara, kao i da je Ministarstvo unutrašnjih poslova mišljenja da je neophodno da Gradska uprava grada Niša ne traži od stranaka dokaz o uplaćenoj taksi na ime zahteva za upis u evidenciju državljana.
• Uvidom u dopis Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 434-02-38/2010-04 od 16. septembra 2010. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo finansija na pitanje gradske uprave „da li taksena obaveza nastaje prilikom podnošenja zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije nadležnom organu – matičnoj službi koja taj posao vrši kao povereni posao“ dalo sledeći odgovor: „Dakle, ako lice podnese zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije nadležnom organu za vođenje matičnih knjiga, plaća republičku administrativnu taksu u skladu sa tarifnim brojem 39. stav 4. Odeljak A Tarife republičkih administrativnih taksi, a taksena obaveza nastaje u trenutku podnošenja zahteva za upis u evidenciju državljana Republike Srbije nadležnom organu. Međutim, ako organ unutrašnjih poslova, izda organu nadležnom za vođenje matičnih knjiga pismeni nalog za upis lica u evidenciju državljana Republike Srbije, za taj spis i radnju kod nadležnog organa (organa nadležnog za vođenje matičnih knjiga) republička administrativna taksa se ne plaća, obzirom da se za spise i radnje u postupcima koji se vode po službenoj dužnosti republička administrativna taksa ne plaća u skladu sa članom 19. stav 1. tačka 1) Zakona o republičkim administrativnim taksama.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, priloge, kao i antidiskriminacione i druge propise.

Pravni okvir

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije^[2] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.
• Ustav Republike Srbije^[3] zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
• Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije koji propisuje da akt diskriminacije označava svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima^[4]. Odredbama člana 8. propisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, osim ako je to opravdano legitimnim ciljem, a sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nužna.
• Zakon o državljanstvu Republike Srbije^[5] u članu 6. stav 2. propisuje da se poreklom i rođenjem na teritoriji Republike Srbije državljanstvo Republike Srbije stiče na osnovu upisa činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih. Odredbama člana 7. ovog zakona propisano je da državljanstvo Republike Srbije poreklom stiče dete: 1) čija su oba roditelja u trenutku njegovog rođenja državljani Republike Srbije; 2) čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a dete je rođeno na teritoriji Republike Srbije; 3) rođeno u inostranstvu, čiji je jedan od roditelja u trenutku njegovog rođenja državljanin Republike Srbije a drugi je nepoznat ili nepoznatog državljanstva ili bez državljanstva. Dalje, odredbama člana 9. ovog zakona propisani su uslovi za sticanje državljanstva poreklom u slučaju kada je dete rođeno u inostranstvu, jedan roditelj je državljanin RS a drugi je strani državljanin. Ovim članom je propisano da državljanstvo RS poreklom stiče dete rođeno u inostranstvu, čiji je jedan roditelj u trenutku rođenja deteta državljanin RS, a drugi je strani državljanin, uz ispunjenje dva kumulativna uslova: 1) ako je roditelj koji je državljanin RS prijavio dete do navršene 18. godine života kod nadležnog diplomatskog ili konzularnog predstavništva RS kao državljanina RS i 2) ako podnese zahtev za upis deteta u evidenciju državljanina nadležnom organu u Republici Srbiji (stav 1).

• Odredbama člana 19. stav 1. tačka 4) Zakona o republičkim administrativnim taksama^[6] propisano je da se ne plaća taksa za prijavu za upis u matične knjige, kao i priloge koji se moraju podneti uz prijavu, dok se za zahtev za upis u evidencije državljana Republike Srbije plaća taksa u iznosu od 2.160,00 dinara (Tarifni br. 39. Odeljak A – takse za spise i radnje organa u RS).

• Odredbama člana 76. i 77. Zakona o matičnim knjigama[7] propisan je upis u matične knjige na osnovu isprava inostranih organa. Odredbama člana 76. ovog zakona propisano je da ako činjenice rođenja, zaključenja braka i smrti državljana Republike Srbije nastale van njene teritorije nisu upisane u matične knjige koje se vode u diplomatsko – konzularnim predstavništvima, upisuju se u matične knjige koje se vode po ovom zakonu (stav 1.). Prijava za upis činjenice iz stava 1. ovog člana podnosi se preko diplomatsko – konzularnog predstavništva na čijem području je ta činjenica nastala ili neposredno nadležnom organu iz člana 6. st. 2. i 4. ovog zakona (stav 2.).

• Pravilnikom o načinu upisa činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih, obrascima za vođenje evidencije o rešenjima o sticanju i prestanku državljanstva i obrascu uverenja o državljanstvu[8] propisano je da za državljane Republike Srbije koji nisu upisani u matičnu knjigu rođenih koja se vodi u Republici Srbiji, upis činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih izvršiće se istovremeno sa upisom činjenice rođenja (član 5.), dok je odredbama člana 6. ovog pravilanika propisano da se upisivanje podataka o državljanstvu Republike Srbije u matičnu knjigu rođenih vrši na način upisivanja činjenica i podataka u matične knjige koji je uređen propisima o matičnim knjigama. Dalje je odredbama člana 9. Pravilnika propisano da za dete, kao i za lice iz člana 10. Zakona, koji poreklom stiču državljanstvo Republike Srbije, činjenica državljanstva upisuje se u matičnu knjigu rođenih istovremeno sa upisom činjenice rođenja.

Analiza navoda pritužbe i izjašnjenja sa aspekta antidiskriminacionih propisa

• Imajući u vidu predmet ove pritužbe, u konkretnom slučaju je potrebno utvrditi da li je Gradska uprave za organe grada i građanska stanja grada Niša stavila u nepovoljniji položaj dete B. B. državljana Republike Srbije rođenog van teritorije Republike Srbije i koje stiče državljanstvo Republike Srbije poreklom, time što je tražila dokaz o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi za zahtev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije. U konkretnom slučaju, Poverenik će analizirati samo da li je došlo do povrede odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, odnosno, antidiskriminacionih propisa, a neće se baviti drugim povredama prava.

• Među stranama je nesporno da je podnositeljka pritužbe podnela Gradskoj upravi zahtev za upis činjenice rođenja deteta B. B, rođenog u SR Nemačkoj, kao i da su oba roditelja deteta državljani Republike Srbije. Dalje je nesporno da je Gradska uprava tražila od podnositeljke pritužbe da dopuni zahtev dostavljanjem dokaza o plaćenoj republičkoj administrativnoj taksi za upis u evidenciju činjenice državljanstva Republike Srbije.

• Poverenik je posebno analizirao navode iz izjašnjenja Gradske uprave da je republička administrativna taksa naplaćivana „isključivo prilikom podnošenja zahteva Gradskoj upravi za organe grada i građanska stanja grada Niša kao nadležnom organu za vođenje matičnih knjiga koji vrše povereni posao upisa u evidenciju državljana Republike Srbije (pri čemu se nije vodila time da su to deca državljana Republike Srbije rođena u inostranstvu ili na njenoj teritoriji)“, kao i navode da republička administrativna taksa nije naplaćivana „za spise i radnje u postupcima koji se vode po službenoj dužnosti (rešenje MUP-a o prijemu u državljanstvo, rešenje MUP-a o utvrđenom državljanstvu, prijava za upis dece rođene u inostranstvu preko diplomatsko – konzularnog predstavništva Republike Srbije u inostranstvu, sl. upisi po elektronskim prijavama rođenja dece i sl.)“. Analizom ovih navoda, može se zaključiti da se Gradska uprava prilikom određivanja u kojim slučajevima traži dokaz o uplati republičke administrativne takse nije rukovodila mestom rođenja deteta. Naime, u navodima iz izjašnjenja navedeno je da republička administrativna taksa nije naplaćivana pri prijavi za upis dece rođene u inostranstvu preko diplomatsko – konzularnog predstavništva Republike Srbije u inostranstvu. Iz navoda izjašnjenja, može se zaključiti da gradska uprava nije pravila razliku da li je prijava upisa podneta za dete rođeno van teritorije Republike Srbije ili za dete rođeno na teritoriji Republike Srbije, već je svaki zahtev podnet Gradskoj upravi tumačila kao zahtev koji podleže plaćanju republičke administrativne takse.

• Daljom analizom izjašnjenja, a pogotovo navoda u vezi sa mišljenjem Ministarstva finansija iz 2010. godine, Poverenik zaključuje da je Gradska uprava grada Niša zahtev za upis činjenice rođenja deteta B. B. tumačila kao zahtev za upis činjenice državljanstva u smislu drugog člana Zakona o državljanstvu, a ne kao upis činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih istovremeno sa upisom činjenice rođenja u skladu sa članom 6. Zakona o državljanstvu Republike Srbije i članom 5. Pravilnika o načinu upisa činjenica državljanstva u matičnu knjigu rođenih. Naime, dete B. B. stiče državljanstvo Republike Srbije poreklom i, u skladu sa odredbama člana 6. stav 2. Zakona o državljanstvu Republike Srbije državljanstvo rođenjem i poreklom stiče se upisom u matičnu knjigu rođenih. Za sticanje državljanstva poreklom kada su oba roditelja deteta državljani Republike Srbije, nije potreban poseban zahtev, već se podatak o državljanstvu upisuje istovremeno sa upisom činjenice rođenja u matičnu knjigu rođenih i ne sprovodi se poseban postupak upisa u evidenciju državljana Republike Srbije, niti se donosi rešenje o odobravanju upisa u evidenciju državljana, bez obzira da li je dete rođeno na teritoriji Republike Srbije ili van teritorije Republike Srbije.

• Na osnovu svega navedenog, nesporno je da Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, Gradska uprava Niš, nije stavila u nepovoljniji položaj decu rođenu van teritorije Republike Srbije koja stiču državljanstvo Republike Srbije poreklom, već je pravila razliku na postupke koji se vode po službenoj dužnosti (rešenje Ministarstva unutrašnjih poslova, prijava za upis dece rođene u inostranstvu preko diplomatsko – konzularnog predstavništva Republike Srbije u inostranstvu, prijava nadležne zdravstvene ustanove u Republici Srbije o rođenju deteta) i postupke koju su pokretani zahtevom stranke. Poverenik je mišljenja da je Gradska uprava tumačila da prijava za upis činjenice rođenja u matičnu knjigu rođenih predstavlja zahtev za upis činjenice državljanstva u matičnu knjigu rođenih koja podleže plaćanju republičke administrativne takse u skladu sa tarifnim brojem 39. stav 4. Odeljak A Zakona o republičkim administrativnim taksama. Gradska uprava je od podnositeljke pritužbe tražila da dostavi dokaz o plaćenoj taksi ne zbog mesta rođenja deteta, nego zato što prijava rođenja deteta B. B. nije podneta po službenoj dužnosti.

• S obzirom na sve navedeno, Poverenik je mišljenja da, time što je od podnositeljke pritužbe tražila da dostavi dokaz o plaćenoj taksi, Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, nije povredila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije, odnosno nije dete B. B. stavila u nepovoljniji položaj na osnovu nekog ličnog svojstva. Predmet razmatranja Poverenika je povreda prava iz Zakona o zabrani diskriminacije, i u tom smislu Poverenik nije ulazio u razmatranje povrede Zakona o republičkim administrativnim taksama i Zakona o državljanstvu Republike Srbije, imajući u vidu da navedeno nije u nadležnosti ovog državnog organa.

• Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša je u izjašnjenju navela da će postupati po mišljenju Ministarstva finansija, Sektor za fiskalni sistem broj 011-00-01025/2021-04 od 3. decembra 2021. godine, po kome se predmetna taksa više ne naplaćuje. U tom smislu, Poverenik pre svega ukazuje da se osnov da se republička administrativna taksa ne naplaćuje u slučaju upisa činjenice rođenja deteta i državljanstva u matičnu knjigu rođenih u slučaju kada dete stiče državljanstvo poreklom i rođenjem, nalazi u Zakonu o državljanstvu Republike Srbije i Zakonu o republičkom administrativnim taksama, a ne u mišljenju ministarstva. Poverenik pozdravlja odluku Gradske uprave što je zatražila novo mišljenje Ministarstva finansija u situaciji kada ima dilemu oko primene zakonske norme, i upućuje podnositeljku pritužbe da, ukoliko je sporna republička administrativna taksa za upis državljanstva u matičnu knjigu rođenih ipak naplaćena, zatraži povraćaj neosnovano uplaćenog novca u upravnom postupku pred organom uprave i Ministarstvom finansija.

4. MIŠLjENjE

U postupku koji je sproveden po pritužbi A. A., utvrđeno je Gradska uprava za organe grada i građanska stanja grada Niša, Gradska uprava Niš, nije povredila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS”, br. 22/09 i 52/21

[2] Zakon o zabrani diskriminacije, član 1. stav 2.

[3] „Službeni glasnik RS“, br. 98/06, 115/21 i 16/22, član 21.

[4] „Službeni glasnik RS“ br. 22/09 i 52/21, član 2. stav 1. tačka 1

[5] „Službeni glasnik RS“, br. 135/04, 90/07 i 24/18

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 43/03, 51/03 – isp., 61/05, 101/05 – dr. zakon, 5/09, 54/09, 50/11, 70/11 – usklađeni din. izn., 55/12 – usklađeni din. izn., 93/12, 47/13 – usklađeni din. izn., 65/13 – dr. zakon, 57/14 – usklađeni din. izn., 45/15 – usklađeni din. izn., 83/15, 112/15, 50/16 – usklađeni din. izn., 61/17 – usklađeni din. izn., 113/17, 3/18 – ispr., 50/2018 – usklađeni din. izn., 95/18, 38/19 – usklađeni din. izn., 86/19, 90/19 – ispr., 98/20 – usklađeni din. izn., 144/20 i 62/21- usklađeni din. izn.

[7] „Službeni glasnik RS“, br. 20/09, 145/14 i 47/18

[8] „Službeni glasnik RS“; br. 22/05, 84/05, 121/07, 69/10, 55/17 i 82/18

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

1034-2021 Pritužba AA protiv GU Niš zbog diskriminacije na osnovu rođenja – nije utvrđena diskriminacija