br. 07-00-333/2021-02 datum: 12. 8. 2021.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe AA protiv BB, zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta i prebivališta na Kosovu i Metohiji. U pritužbi je navedeno da je podnositelj pritižbe podneo zahtev JKP „Parking servis“ u Čačku radi ostvarivanja prava na besplatnu parking kartu za osobe sa invaliditetom, ali da je odbijen uz obrazloženje da nema prebivalište na teritoriji Čačka i da mu auto nije registrovan u Čačku, kao i da je pomenuti uslov propisan Odlukom o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima. U izjašnjenju BB, nije osporeno da je Odlukom o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima postavljen uslov da osoba sa invaliditetom ima prebivalište na teritoriji grada Čačka kako bi mogla da ostvari pravo na besplatnu parking kartu. Dalje, da je Komisija za predloge i pritužbe Skupštine grada Čačka konstatovala da se odredbe Odluke ne mogu menjati u pojedinačnom slučaju ali da je donela zaključak kojim se predlaže JKP „Parking servis“ u Čačku da pokrene inicijativu za dopunu Odluke kako bi besplatno korišćenje obeleženog parking mesta omogućilo osobama sa invaliditetom koja imaju boravište u Čačku, kao i da se kao vlasnik ili korisnik motornog vozila po osnovu ugovora o lizingu uvrsti bračni drug osoba sa invaliditetom. U toku postupka utvrđeno je da naizgled neutralan uslov prebivališta na teritoriji grada Čačka koji je naveden u Odluci, isključuje osobe sa invaliditetom koje imaju status interno raseljenih lica i koje zbog svog statusa ne mogu ispuniti uslov prebivališta. Poverenik je dao mišljenje da su propisivanjem uslova prebivališta za ostvarivanje prava na besplatno korišćenje parking mesta za osobe sa invaliditetom, u Odluci o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima, isključena interno raseljena lica sa boravištem na teritoriji grada Čačka, i povređene su odredbe člana 7. Zakona o zabrani diskriminacije. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je dao preporuku BB da preduzme sve mere iz svoje nadležnosti kako bi Odluka o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima, bila primenljiva i na osobe sa invaliditetom koja su interno raseljena lica, koja imaju boravište na teritoriji grada Čačka.

1. TOK POSTUPKA
   • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti primio je pritužbu AA, podnetu protiv BB zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta i prebivališta na Kosovu i Metohiji.
   • U pritužbi i dopuni pritužbe AA, između ostalog, navedeno je:

• da je osoba sa invaliditetom koja boluje od multiple skleroze i da je interno raseljeno lice sa Kosova i Metohije;
• da je u prethodnih 15 godina bio korisnik besplatne parking karte za osobe sa invaliditetom;
• da je podneo zahtev JKP „Parking servis“ radi ostvarivanja prava na besplatnu parking kartu za osobe sa invaliditetom, ali da je odbijen uz obrazloženje da nema prebivalište na teritoriji Čačka i da mu auto nije registrovan u Čačku;
• da od 2003. godine ima prijavljeno boravište u Čačku i da uredno plaća porez i izmiruje sve ostale građanske obaveze;
  • Uz pritužbu i dopunu pritužbe dostavio je: 1) legitimaciju raseljenog lica Komesarijata za izbeglice Republike Srbije; 2) potvrdu o članstvu u Udruženju Multiple skleroze Moravičkog okruga; 3) rešenje Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, filijala Čačak 20-02/br.181.-11695/09 od 26. avgusta 2009. godine; 4) potvrda PU Čačak o prijavi boravišta od 22. jula 2019. godine; 5) očitanu ličnu kartu; 6) zahtev za ostvarivanje besplatne parking karte za osobe sa invaliditetom upućen predsedniku Skupštine grada Čačka od 11. marta 2021. godine.
  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije[1], pa je u toku postupka od BB zatraženo da se izjasne o navodima iz pritužbe.
  • U izjašnjenju BB, između ostalog, navedeno je:
• da je Komisija za pritužbe i predloge Skupštine grada Čačka na sednici održanoj 22. marta 2021. godine razmatrala predlog AA u vezi izdavanja kartice za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta te da je zatražila pojašnjenje od prisutnih predstavnika JKP „Parking servis“;
• da je donet Zaključak kojim je od JKP „Parking servis“ zatraženo da obavesti Komisiju o sprovedenom postupku po zahtevu AA i da o istom dostavi dokumentaciju;
• da je Komisija po dobijenom odgovoru JKP „Parking servis“ razmatrala dokumentaciju i utvrdila da je zahtev AA odbijen u skladu sa članom 11. Odluke o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima, odnosno da isti nije ispunio uslov da ima prebivalište u Čačku i da vozilo nije registrovano u Čačku;
• da je Komisija konstatovala da se odredbe Odluke ne mogu menjati u pojedinačnom slučaju ali da je donela zaključak kojim se predlaže JKP „Parking servis“ u Čačku da pokrene inicijativu za dopunu Odluke kako bi se besplatno korišćenje obeleženog parking mesta omogućilo osobama sa invaliditetom koja imaju boravište u Čačku, kao i da se kao vlasnik ili korisnik motornog vozila po osnovu ugovora o lizingu uvrsti bračni drug osoba sa invaliditetom;
• da je JKP „Parking servis“ postupalo u skladu sa važećom Odlukom o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima koju je donela Skuppština grada Čačka 11, 12 i 13. jula 2018.
  • U prilogu izjašnjenja Skupštine grada Čačka dostavljeni su: 1) fotokopija Odluke o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima („Sl. list grada Čačka“ br.14/18); 2) fotokopija predloga – pritužbe AA; 3) fotokopija dokumentacije JKP „Parking servis“ u vezi predmeta AA; 4) fotokopija Zaključka Komisije za pritužbe i predloge sa sednice održane 13. maja 2021. godine.

2. ČINjENIČNO STANjE

• Uvidom u dopis AA koji je upućen 11. marta 2021. godine BB utvrđeno da se obratio sa zahtevom da utiče na JKP „Parking servis“ kako bi mogao da ostvari pravo na korišćenje besplatne parking karte za osobe sa invaliditetom.
• Uvidom u legitimaciju interno raseljenog lica koju je 24. septembra 2003. godine izdao Komesarijat za izbeglice Republike Srbije utvrđeno je da je podnosilac pritužbe 16. juna 1999. godine napustio Kosovo i Metohiju, te da je danom registracije stekao status interno raseljenog lica.
• Uvidom u potvrdu Udruženja multiple skleroze Moravičkog okruga od 22. aprila 2004. godine utvrđeno je da je AA član ovog udruženja.
• Uvidom u rešenje Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje, filijala Čačak 20-02/1 br. 181.3-1-1695/09 od 26. avgusta 2009. godine utvrđeno je da AA ima I stepen telesnog oštećenja i da mu se ne priznaje pravo na novčanu naknadu.
• Uvidom u potvrdu Policijske uprave u Čačku b 205-115 od 22. jula 2018. godine, utvrđeno je da je AA prijavljen na adresi VV. 3 od 22. jula 2019. godine do 22. jula 2021. godine.
• Uvidom u čitač elektronske lične karte AA koju je 24. decembra 2016. godine izdala PU Peć utvrđeno je da isti ima prebivalište na adresi I. bb.
• Uvidom u zaključak Komisije za pritužbe i predloge Skupštine grada Čačka br. 06-75/21-I od 17. maja 2021. godine utvrđeno je da JKP „Parking servis“ primenio odredbe Odluke o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima i odbio zahtev za izdavanje kartice za besplatno korišćenje obeleženog parking mesta, jer je Odlukom pored ostalih uslova propisano da se kartica izdaje licu koje ima prebivalište u Čačku i da je registrovano vozilo u Čačku, a podnosilac zahteva ne ispunjava ove uslove.
• Uvidom u član 11. Odluke o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima propisano je da je preduzeće dužno da na parkiralištima odredi i posebno obeleži parking mesta za vozila lica sa invaliditetom, koja ova lica koriste bez plaćanja naknade. Stavom 2. istog člana da parking mesta iz stava 1. ovog člana mogu da koriste: lica kojima su trajno oštećeni ekstremiteti bitni za upravljanje vozilom, najmanje 80%; lica obolela od distrofije, paraplegije, kvadriplegije i cerebralne paralize, lica koja imaju gubitak vida na oba oka – 100%, odnosno smanjenje obostranog vida najmanje 90%; lica koja imaju pravo na pratioce ili pravo na novčanu naknadu za pomoć i negu drugog lica, a kojima je ovo pravo utvrđeno rešenjem nadležnog organa; lica koja imaju oboljenje bubrega koje zahteva trajnu hemodijalizu; vojni invalidi (ratni i mirnodopski) od I do IV grupe i civilni invalidi rata od I do IV grupe. Preduzeće licu iz stava 2. ovog člana izdaje karticu za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta, do kraja tekuće godine, na osnovu pisanog zahteva, priložene medicinske dokumentacije i rešenja nadležnog organa ili komisije o utvrđivanju kategorije invalidnosti, stepena oštećenja organa ili drugog prava. Licu iz stava 3. ovog člana izdaje se kartica za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta ako ima prebivalište u Čačku, vlasnik je ili korisnik vozila po osnovu ugovora o lizingu i ako je vozilo registrovano u Čačku. Izuzetno od stava 4. ovog člana, kartica za besplatno korišćenje obeleženog parking mesta izdaće se licu iz stava 3. ovog člana i ako je vlasnik ili korisnik vozila po osnovu ugovora o lizingu roditelj, staratelj, hranitelj ili dete ovog lica.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode sadržane u pritužbi i izjašnjenju, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.1. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije^[2] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti je da postupa po pritužbama zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima i izriče mere u skladu sa članom 40. ovog zakona.

3.2. Ustav Republike Srbije[3] propisuje da je zabranjena diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta[4].

3.3. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[5], kojim je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima (u daljem tekstu: lična svojstva). Članom 7. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da posredna diskriminacija postoji ako na izgled neutralna odredba, kriterijum ili praksa lice ili grupu lica stavlja ili bi mogla staviti, zbog njihovog ličnog svojstva, u nepovoljan položaj u poređenju sa drugim licima u istoj ili sličnoj situaciji, osim ako je to objektivno opravdano legitimnim ciljem, a sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nužna.

Analiza navoda iz pritužbe, izjašnjenja i priloga sa aspekta antidiskriminacionih propisa

3.4. Imajući u vidu predmet ove pritužbe, potrebno je pristupiti analizi uslova koji su propisani za ostvarivanje prava na karticu za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta za vozila lica sa invaliditetom, sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije, kako bi se utvrdilo da li je BB, propisivanjem uslova da pravo na karticu za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta za vozila ostvaruju samo lice sa invaliditetom koja imaju prebivalište u B., povredila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije i podnositelja pritužbe samim tim stavila u neopravdano nepovoljniji položaj.

• Da bi se dao odgovor na pitanje da li je u konkretnom slučaju povređen Zakon o zabrani diskriminacije, neophodno je pojasniti pojam posredne diskriminacije, koju zabranjuje član Zakona o zabrani diskriminacije. Naime, posredna diskriminacija postoji ako na izgled neutralna odredba, kriterijum ili praksa lice ili grupu lica stavlja ili bi mogla staviti, zbog njihovog ličnog svojstva, u nepovoljniji položaj u poređenju sa drugim licima u istoj ili sličnoj situaciji, osim ako je to objektivno opravdano legitimnim ciljem, a sredstva za postizanje tog cilja su primerena i nužna. Kod posredne diskriminacije postupanje je isto prema svima, ono se ne razlikuje, već se razlikuju posledice koje su nesrazmerno nepovoljne u odnosu na određenu grupu lica, odnosno pojedinca. U skladu sa tim, prilikom propisivanja određenog pravila, postavljanja kriterijuma, uslova koji važe za sve, treba uzeti u obzir da određena grupa lica, zbog svog ličnog svojstva ima drugačiju poziciju ili situaciju. Ako se ta činjenica zanemari, onda je propisno pravilo, kriterijum ili uslov diskriminatoran, jer isključuje celu grupu lica.

3.6. Analizom Odluke, odnosno uslova koji se odnosi na prebivalište a u vezi sa ostvarivanjem prava na karticu za besplatno korišćenje obeleženih parking mesta, sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije i drugih relevantnih propisa, pokazala je da su očigledno stavljene u nejednak položaj interno raseljene osobe sa invaliditetom koje nemaju prebivalište na teritoriji grada Čačka, već u nekim od opština na Kosovu i Metohiji. Naime, ova naizgled neutralna odredba, isključuje interno raseljena lica sa teritorije koja imaju boravište na teritoriji grada Čačka, dok im je prebivalište u opštinama na Kosovu i Metohiji sa kojih su raseljeni.

3.7. S tim u vezi, Poverenik napominje da prilikom propisivanja određenog uslova koji važi za sve, treba uzeti u obzir da određena grupa lica, zbog svog ličnog svojstva ima drugačiju poziciju ili situaciju, te da ukoliko se ta činjenica zanemari, onda je propisan uslov diskriminatoran, jer isključuje celu grupu lica.

3.8. Pojedina interno raseljena lica imaju boravište na teritoriji grada Čačka i doprinose razvoju zajednice i njihov status ne sme biti ograničavajući faktor za ostvarivanje bilo kojih prava koja ostali građani imaju. Njihov položaj se razlikuje od položaja drugih državljana Republike Srbije koji imaju prijavu boravišta u Čačku, a prijavu prebivališta u nekom drugom mestu.

3.9. Naime, interno raseljena lica su, u skladu sa definicijom koju UN koristi u svojim izveštajima, lica ili zajednice koja su prisiljena da napuste svoje domove i mesta stanovanja kao posledica ratnih sukoba ili da bi izbegli efekte oružanog konflikta, opšteg nasilja, kršenja ljudskih prava, prirodnih katastrofa ili nesreća izazvanih ljudskim faktorom, a koja nisu prešla međunarodno priznate državne granice.

3.10. Međunarodni standardi zaštite interno raseljenih lica, zasnovani su na primeni važećeg međunarodnog humanitarnog prava, prava u oblasti ljudskih prava i prava izbeglica. Najvažniji izvor međunarodnog prava koji se odnosi na interno raseljena lica su Vodeći principi UN o internom raseljenju. Vodeći principi Ujedinjenih nacija o internom raseljenju, kao princip 1. propisuju da interno raseljena lica uživaju, potpuno jednako, ista prava i slobode po međunarodnom i domaćem pravu kao i svi drugi pojedinci u njihovoj zemlji. Oni ne smeju biti diskriminisani u uživanju bilo kojih prava i sloboda zbog činjenice da su interno raseljeni.

3.11. Na kraju, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti pohvaljuje odluku BB u kojoj je predlažio JKP „Parking servis“ u Čačku da pokrene inicijativu za dopunu Odluke kako bi besplatno korišćenje obeleženog parking mesta omogućilo osobama sa invaliditetom koja imaju boravište u Čačku, kao i da se kao vlasnik ili korisnik motornog vozila po osnovu ugovora o lizingu uvrsti bračni drug osoba sa invaliditetom. Međutim, imajući u vidu da navedena odluka još uvek nije promenjena, Poverenik je doneo mišljenje da su navedenom odlukom povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

4. MIŠLjENjE

Propisivanjem uslova prebivališta za ostvarivanje prava na besplatno korišćenje parking mesta za osobe sa invaliditetom, u Odluci o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima, isključena su interno raseljena lica sa boravištem na teritoriji grada Čačka, u ostvarivanju ovog prava i povređene su odredbe člana 7. Zakona o zabrani diskriminacije.

5. PREPORUKA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje BB da:

5.1. Preduzme sve mere iz svoje nadležnosti kako bi Odluka o obavljanju komunalne delatnosti upravljanja javnim parkiralištima, bila primenljiva i na osobe sa invaliditetom koja su interno raseljena lica sa boravištem na teritoriji grada Čačka.

Potrebno je da BB obavesti Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o planiranim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom.

Protiv ovog mišljenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko BB ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

[1] „Sl. glasnik RS“, br. 22/2009 i 52/2021

[2] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09 i 52/21), član 1. stav 2.

[3] „Službeni glasnik RS“, broj 98/06

[4] Član 21. Ustava Republike Srbije

[5] Zakon o zabrani diskriminacije, član 2.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

490-21 Mišljenje povodom pritužbe AA protiv BB, zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta i prebivališta na Kosovu i Metohiji