br. 021-01-354/2021-02 datum: 19.8.2021

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti^[1] da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i preporučuje organima javne vlasti i drugim licima mere za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštitu od diskriminacije, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Ministarstvu za brigu o porodici i demografiji i Ministarstvu za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja da:

– precizira Instrukciju o postupanju opštinskih – gradskih uprava i centara za socijalni rad u primeni i sprovođenju odluka Ustavnog suda Republike Srbije br. IUz-216/2018, IUz-247/2018 i IUz-266/2017 od 2. avgusta 2021. godine, u delu koji se odnosi na podnošenja zahteva za izmenu pojedinačnog akta (rešenja) koje je konačno i pravnosnažno u skladu sa odredbom člana 61. Zakona o Ustavnom sudu.

Ministarstvo za brigu o porodici i demografiji i Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njome ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

O b r a z l o ž e nj e

Povereniku za zaštitu ravnopravnosti obratilo se Udruženje „Mame su zakon“ ukazujući da su Ministarstvo za brigu o porodici i demografiju i Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja, 2. avgusta 2021. godine doneli Instrukciju o postupanju opštinskih – gradskih uprava i centara za socijalni rad u primeni i sprovođenju odluka Ustavnog suda Republike Srbije br. IUz-216/2018, IUz-247/2018 i IUz-266/2017. Smatraju da  nadležna ministarstva pogrešno tumače odredbu člana 61. Zakona o Ustavnom sudu i da su nadležnim gradskim/opštinskim upravama i centrima za socijalni rad dali pogrešnu instrukciju da stranke mogu  da podnesu zahtev za izmenu pojedinačnog akta (rešenja) koje je konačno i pravnosnažno, ukoliko od konačnosti, odnosno pravnosnažnosti rešenja prošlo više od dve godine, a što bi značilo da sva rešenja, koja se tiču neustavnih odredaba Zakona, doneta pre stupanja na snagu odluka Ustavnog suda Srbije neće moći da se izmene. Ističu da je sporni Zakon stupio na snagu 1. jula 2018. godine, a da su se Udruženje, kao i Poverenik za zaštitu ravnopravnosti u roku obratili Ustavnom sudu radi ocene ustavnosti i zakonitosti više odredaba ovog zakona.

Po sprovedenom postupku za ocenu ustavnosti i zakonitosti Ustavni sud Republike Srbije je doneo odluke br. IUz-216/2018, IUz-247/2018 i IUz-266/2017, kojima se utvrđuje da pojedine odredbe Zakona o finansijskoj podršci porodicama sa decom nisu u saglasnosti sa Ustavom.

U cilju obezbeđivanja blagovremenog, celovitog, jednakog i zakonitog postupanja opštinskih – gradskih uprava i centara za socijalni rad u primeni i sprovođenju Odluka Ustavnog suda Republike Srbije br. IUz-216/2018, IUz-247/2018, i IUz-266/2017, Ministarstvo za brigu o porodici i demografiju i Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja 2. avgusta 2021. godine, doneli su Instrukciju kojom uređuju obaveze opštinskih-gradskih uprava i centara za socijalni rad u postupku ostvarivanja prava na naknadu zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, prava na ostale naknade po osnovu rođenja i nege deteta i posebne nege deteta i prava na dodatak za pomoć i negu drugog lica.

Instrukcija je dostavljena opštinskim – gradskim upravama i centrima za socijalni rad, na dalju nadležnost i postupanje, i kod njih će  zainteresovana lica moći da dobiju potrebna obaveštenja i ukoliko je potrebno i da podnesu zahtev za izmenu rešenja u skladu sa Odlukama Ustavnog suda.

Odredbom člana 61. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu[2] propisano je da svako kome je povređeno pravo konačnim ili pravnosnažnim pojedinačnim aktom, donetim na osnovu zakona ili drugog opšteg akta, za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom, opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ima pravo da traži od nadležnog organa izmenu tog pojedinačnog akta, u skladu sa pravilima  postupka u kome je pojedinačni akt donet. Stavom 2. ovog člana propisano je da se predlog za izmenu može podneti u roku od šest meseci od dana objavljivanja odluke u „Službenom glasniku Republike Srbije“, ako od dostavljanja pojedinačnog akta do podnošenja predloga ili inicijative za pokretanje postupka nije proteklo više od dve godine.

Poverenik je analizirao Instrukciju o postupanju opštinskih – gradskih uprava i centara za socijalni rad u primeni i sprovođenju odluka Ustavnog suda Republike Srbije br. IUz-216/2018, IUz-247/2018 i IUz-266/2017. od 2. avgusta 2021. godine, i utvrdio da su u Uvodnom delu Instrukcije na pravilan način citirane relevantne odredbe čl. 58. – 61. Zakona o Ustavnom sudu.

Međutim u delu Instrukcije pod I, II, i III, kao i u zaključnim odredbama u delu koji se odnosi na podnošenja zahteva za izmenu pojedinačnog akta (rešenja) koje je konačno i pravnosnažno, navodi se da „stranka može podneti zahtev za izmenu pojedinačnog akta (rešenja) koje je konačno i pravnosnažno, ukoliko od konačnosti, odnosno pravnosnažnosti rešenja nije prošlo više od dve godine“.

Poverenik smatra da bi ovakva formulacija koja nije dovoljno precizna i usaglašena sa članom 61. Zakona o Ustavnom sudu mogla kod Opštinski-gradskih uprava, odnosno centara za socijalni rad koji postupaju po podnetim zahtevima za izmenu rešenja po odluci Ustavnog suda dovesti do problema i nejasnoća, čime bi se ponovo otežao položaj majki i dece u postupcima ostvarivanja prava.

Zbog toga kako bi se izbegle eventualne nepravilnosti u pojedinačnim aktima koji će biti doneti u postupcima preispitivanja osnovanosti zahteva Poverenik predlaže da se instrukcija precizira u delu koji se odnosi na podnošenja zahteva za izmenu pojedinačnog akta (rešenja) koje je konačno i pravnosnažno, tako što će je uskladiti sa odredbom člana 61. Zakona o Ustavnom sudu.

Na kraju koristimo priliku da ukažemo da je ovlašćeni predlagač Zakona o Ustavnom sudu, Ministarstvo pravde koje je u skladu sa članom 80. stav 1. Zakona o državnoj upravi^[3], organ državne uprave koji je nadležan za davanje mišljenja o primeni odredabe člana 61. ovog zakona. Ukoliko postoje određene nedoumice u vezi primene člana 61. Zakona o Ustavnom sudu, Poverenik predlaže da se Ministarstvo za brigu o porodici i demografiju i Ministarstvo za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja obrate Ministarstvu pravde, a u cilju davanja precizne Instrukcije o postupanju opštinskih – gradskih uprava i centara za socijalni rad u primeni i sprovođenju odluka Ustavnog suda Republike Srbije br. IUz-216/2018, IUz-247/2018 i IUz-266/2017.

Imajući u vidu sve navedeno Poverenik za zaštitu ravnopravnosti u skladu sa članom 33. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije upućuje preporuku mera za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite od diskriminacije.

[1] „Službeni glasnik RSˮ, br. 22/09 i 52/21, član 33. tačka  9.

[2] „Službeni glasnik RS“ br. 109/07, 99/11, 18/13-Odluka US, 40/15 i 103/15

[3] „Službeni glasnik RS“, br. 79/05, 101/07, 95/10, 99/14, 47/18 i 30/18 – dr. zakon

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Preporuka mera Ministarstvu za brigu o porodici i demografiji i Ministarstvu za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja