del. br. 72 datum: 16. 1. 2012.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prima i razmatra pritužbe zbog povreda odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, daje mišljenja i preporuke i izriče zakonom utvrđenje mere (čl. 33. st. 1. t. 1. Zakona o zabrani diskriminacije „Službeni glasnik RS” br. 22/2009), povodom pritužbe J. M. iz B., Poverenica za zaštitu ravnopravnosti daje

MIŠLjENjE

Zaključcima gradonačelnika grada Beograda na osnovu kojih se kvartalno isplaćuje novčana pomoć od po 4.000,00 dinara penzionerima koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i primanja po osnovu penzije manja od 13.000,00 dinara mesečno, priznato je pravo na novčanu pomoć samo onim penzionerima koji su radni staž u celini ostvarili u Republici Srbiji, čime su diskriminisani penzioneri koji su deo radnog staža srazmerno stekli u drugim državama, a nalaze se u istoj situaciji, tj. imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i ukupna primanja po osnovu penzije koja su manja od 13.000,00 dinara mesečno.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. stav 1. tačka 1. i članu 39. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, daje gradonačelniku grada Beograda

PREPORUKU

1. Zaključcima na osnovu kojih će se ubuduće kvartalno isplaćivati novčana pomoć penzionerima koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda, a čije penzije ne prelaze utvrđeni iznos treba propisati precizne kriterijume i odgovarajuće načine dokazivanja njihove ispunjenosti kako bi se obezbedilo da penzioneri sa prebivalištem na teritoriji grada Beograda čija primanja po osnovu penzije ne prelaze utvrđeni iznos budu ravnopravni u pogledu ostvarivanja prava na novčanu pomoć, nezavisno od toga da li su penzijski staž u celini ostvarili u Republici Srbiji ili su deo radnog staža ostvarili u drugim državama.

2. Gradonačelnik grada Beograda obavestiće Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja i preporuke, o merama koje će sprovesti u cilju postupanja po preporuci.

O b r a z l o ž e nj e

J. M. iz B. obratila se Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pritužbom 15. novembra 2011. godine, u kojoj navodi da je diskriminisana odlukom gradonačelnika grada Beograda o novčanoj pomoći penzionerima sa prebivalištem na teritoriji grada Beograda, tako što se odlukom stavljaju u različiti položaj dve grupe penzionera samo zbog mesta u kojem su radili i ostvarili penzijski staž, i to u postupku za pružanje materijalne pomoći penzionerima koji su ekonomski i socijalno ugroženi. Takođe navodi da je državljanka Republike Srbije, da živi u Beogradu od 1984. godine, da je od ukupnog penzijskog staža 22 godine ostvarila u Beogradu, a 13 u godina u Tuzli (BiH), a da novčanu pomoć penzionerima sa prebivalištem u gradu Beogradu ne može da ostvari jer je primalac srazmerne penzije.

Uz pritužbu su dostavljena i sledeća dokumenta: dopis J. M. Fondu PIO od 6. novembra 2009 godine; dopis Republičkog Fonda PIO filijala Beograd br. D-731157 od 17. novembra 2009. godine; dopis J. M. direktoru Fonda PIO od 26. novembra 2009. godine; dopis Republičkog Fonda PIO filijala Beograd br. D-731157 od 07. decembra 2009. godine; dopis J. M. Fondu PIO od 12. januara 2010. godine; dopis Republičkog Fonda PIO Filijala Beograd br. D-731157 od 18. januara 2010. godine; fotokopija naloga za isplatu prvog dela primanja za mart 2011. godine RFPIO filijala Beograda na ime J. M.; dopis J. M. Fondu PIO filijala Beograd i Zaštitniku građana od 18. aprila 2011. godine; dopis Fonda PIO, Sektor za finansijske poslove broj: 22 181-10/1598 od 10. maja 2011. godine; dopis Zaštitnika građana del. br. 11308 od 7. juna 2011. godine; dopis Zaštitnika građana del. br. 11309 od 7. juna 2011. godine; dopis Zaštitnika građana grada Beograda br. ZG-181-5/2011 od 21. juna 2011. godine; dopis J. M. od 7. jula 2011. godine; dopis Ministarstva za ljudska i manjinska prava, državnu upravu i lokalnu samoupravu br. 119-07-00-00171/2011-09 od 11. jula 2011. godine; dopis Fonda PIO, Sektor za finansijske poslove br. 22 181-4205/11 od 18. jula 2011. godine i dopis Gradske uprave grada Beograda XXVI-o1 br. 339/11 od 19. jula 2011. godine.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa čl. 35. stav 4. i 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je gradonačelniku grada Beograda upućen zahtev 18. novembra 2011. godine, da se izjasni o osnovanosti pritužbe.

Sekretarijat za socijalnu zaštitu gradske uprava grada Beograda dostavio je izjašnjenje broj XIX-01-07-983/11 od 8. decembra 2011. godine u kojem je navedeno:

– da je zahtev koji je Poverenik za zaštitu ravnopravnosti uputio gradonačelniku Beograda prosleđen Sekretarijatu za socijalnu zaštitu;
– da Sekretarijat za socijalnu zaštitu od novembra 2008. godine sprovodi postupak kvartalne isplate novčane pomoći u iznosu od po 4.000,00 dinara penzionerima koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i čija primanja su po osnovu penzije na dan 30. septembra 2008. godine bila jednaka ili manja od 13.000,00 dinara.
– da će isplata četvrte rate pomoći za 2011. godinu biti izvršena korisnicima penzija čija su primanja na dan 30. novembra 2011. godine bila jednaka ili manja od 16.157,60 dinara;
– da se ova novčana pomoć isplaćuje četiri puta u toku godine, na osnovu evidencije (elektronskog spiska o isplaćenim penzijama na određen datum) koju, za potrebe Gradske uprave grada Beograda, dostavlja Direkcija Fonda PIO – Sektor za finansijske poslove;
– da je krug lica kojima je omogućeno da dobijaju ovu pomoć ograničen na penzionere koji su radni staž ostvarili u Republici Srbiji jer se na evidenciji na osnovu koje se vrši isplata nalaze korisnici penzija za koje Fond PIO ima tačne podatke o isplaćenim iznosima, a to su penzioneri koji ne koriste tzv. „srazmerne penzije”;
– da su, tokom pripreme za prvu isplatu pomoći, predstavnici Fonda PIO – Sektora za finansijske poslove, predočili predstavnicima Gradske uprave grada Beograda da njihova evidencija obuhvata korisnike penzija koji su čitav radni staž ostvarili u Republici Srbiji, a da za korisnike koji imaju srazmerno stečen radni staž u drugim državama Fond PIO nije u mogućnosti da dostavi tačne podatke;
– da se korisnici deljivih penzija čiji iznos je veći od utvrđenog iznosa, ne nalaze na evidenciji Fonda PIO, pošto spisak sadrži isključivo podatke o primanjima koja su niža ili jednaka utvrđenom iznosu;
– da Gradska uprava grada Beograda na ovaj način želi da olakša položaj oko 65.000 penzionera sa niskim primanjima koji žive u Beogradu, uzimajući u obzir troškove života u glavnom gradu;
– da u Gradskoj upravi grada Beograda ne postoji posebna odluka gradonačelnika na osnovu koje se isplaćuje novčana pomoć penzionerima;
– da o načinu isplate svake rate gradonačelnik, na osnovu ovlašćenja koje ima na osnovu člana 24. tačka 6. Zakona o glavnom gradu i člana 52. stav 1. tačka 6. Statuta grada Beograda, odlučuje zaključkom.

Ustav Republike Srbije u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu.

Zakon o zabrani diskriminacije u članu 4. propisuje opštu zabranu diskriminacije tako što propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti.

Odredbom člana 8. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da do povrede ovog načela dolazi ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

Analizirajući podnetu pritužbu i izjašnjenje Gradske uprave grada Beograda, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti utvrđuje da su u nejednak položaj stavljena lica koja žive na teritoriji grada Beograda, a koja imaju srazmerno stečeni radni staž u drugim državama, u odnosu na lica koja žive na teritoriji grada Beograda i koja su penzijski staž u celini ostvarili u Republici Srbiji.

Da bi se ispitalo da li je zaključkom gradonačelnika grada Beograda povređeno načelo jednakih prava i obaveza, potrebno je razmotriti:

– da li je cilj koji se postiže ovom merom dopušten i opravdan,
– da li se cilj (ili ciljevi) mogu postići propisanom merom, odnosno da li postoji srazmera između preduzetih mera i ciljeva koji se tom merom ostvaruju, te
– da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se pojedinim kategorijama penzionera koji žive u gradu Beogradu uskrate prava predviđena zaključkom gradonačelnika.

U izjašnjenju Gradske uprave grada Beograda se navodi da Sekretarijat za socijalnu zaštitu od novembra 2008. godine sprovodi postupak kvartalne isplate novčane pomoći, penzionerima koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i čija su primanja po osnovu penzije, na dan 30. septembra 2008. godine, bila jednaka ili manja od 13.000 dinara, odnosno na dan 30. novembra 2011. godine, jednaka ili manja od 16.157,60 dinara. Takođe, navodi se da je cilj ove mere da se „olakša položaj oko 65.000 penzionera sa niskim primanjima koji žive u Beogradu, uzimajući u obzir troškove života u glavnom gradu”.

Kada je u pitanju dopuštenost i opravdanost cilja, nesporno je da je gradonačelnik grada Beograda ovlašćen da, kao nalogodavac za izvršenje budžeta, donosi akte kojima se reguliše novčana pomoć socijalno i ekonomski ugroženoj kategoriji starijih građana iz sredstava budžeta grada. Cilj koji se postiže odlukom gradonačelnika grada Beograda jeste da se iz budžeta grada obezbede sredstva za jednokratnu novčanu pomoć penzionerima sa niskim primanjima. U skladu sa tim, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti smatra da je cilj mere jednokratne pomoći ekonomski i socijalno ugroženim penzionerima grada Beograda dopušten i opravdan.

S obzirom da Gradska uprava grada Beograda nije dostavila akt na osnovu kojeg je isplaćivala novčanu pomoć penzionerima od novembra 2008. godine, niti zaključak na osnovu kojeg će biti ostvarena isplata četvrte rate pomoći za 2011. godinu korisnicima penzije čija su primanja na dan 30. novembra 2011. godine bile jednake ili manje od 16.157,60 dinara, iako je to u zahtevu za izjašnjenje o navodima pritužbe traženo, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je prilikom odlučivanja u ovom predmetu analizirala sve dokaze dostavljenje uz pritužbu, izjašnjenje Gradske uprave i relevantne propise iz oblasti zaštite od diskriminacije.

Analizirajući izjašnjenje gradske uprave, zaključuje se da su uslovi koje je potrebno ostvariti da bi se steklo pravo na novčanu pomoć grada Beograda sledeći:

– da je lice penzioner sa prebivalištem na teritoriji grada Beograda, i
– da su primanja po osnovu penzije na dan 30. septembra 2008. godine bila jednaka ili manja od 13.000,00 dinara, odnosno, na dan 30. novembra 2011. godine, jednaka ili manja od 16.157,60 dinara.

U izjašnjenju Gradske uprave grada Beograda ističe se da je „krug lica kojima je omogućeno da dobijaju ovu pomoć ograničen na penzionere koji su radni staž ostvarili u Republici Srbiji iz razloga što se na evidenciji na osnovu koje se vrši isplata nalaze korisnici penzija za koje Fond PIO ima tačne podatke o isplaćenim iznosima, a to su penzioneri koji ne koriste tzv. „srazmerne penzije” i da Fond PIO – Sektor za finansijske poslove, za korisnike koji imaju srazmerno stečene penzije u drugim državama nije u mogućnosti da dostavi tačne podatke. To znači da se novčana pomoć grada Beograda isplaćuje penzionerima koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i čija primanja su na dan 30. novembra 2011. godine bile jednaka ili manja od 16.157,60 dinara, a uskraćena su svim onim penzionerima, sa prebivalištem na teritoriji grada Beograda, koji se ne nalaze na spisku Fonda PIO – Sektor za finansijske poslove, bez obzira što im ukupna primanja po osnovu penzije ne prelaze utvrđen iznos.

Iz svega navedenog proizlazi da pravo na novčanu pomoć imaju svi penzioneri sa prebivalištem na teritoriji grada Beograda koji na određeni dan primaju penziju određenog iznosa, ali da Gradska uprava grada Beograda može od Fonda PIO da dobije podatke samo za jedan broj penzionera koji ispunjavaju ove uslove. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je stava da ova okolnost ne može da bude razlog za uskraćivanje prava na novčanu naknadu penzionerima koji su deo radnog staža ostvarili u drugim državama tako da u Srbiji ostvaruju tzv. „srazmernu penziju”. Naime, utvrđivanje visine dela penzije koju ova kategorija penzionera ostvaruje iz druge države može se izvršiti uvidom u penzijski ček ili u rešenje o određivanju visine penzije, kao i izvodom iz banke preko koje se deo penzije uplaćuje.

Preciznim određivanjem kriterijuma za ostvarivanje prava na novčanu pomoć, odnosno donošenjem odluke kojom se utvrđuju uslovi za ostvarivanje prava, kao i način na koji se dokazuje ispunjenje uslova, otklonila bi se povreda načela jednakosti i diskriminacija onih građana i građanki koji ostvaruju suštinski uslov za ostvarivanje prava na novčanu pomoć (ukupna primanja na osnovu penzije manja ili jednaka propisanom iznosu) ali nisu u mogućnosti da to pravo ostvare jer se isplata vrši isključivo na osnovu evidencije Fonda PIO koja obuhvata samo korisnike penzija koji su radni staž u celini ostvarili u Republici Srbiji, a da za korisnike koji srazmerno stečen radni staž u drugim državama nisu u mogućnosti da dostave tačne podatke.

Sagledavajući iznete argumente, evidentno je da nije bilo opravdanih i razumnih razloga da se stave u neravnopravan položaj penzioneri koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda i korisnici su tzv. „srazmernih penzija”, a čija primanja su na dan 30. novembra 2011. godine bile jednaka ili manja od 16.157,60 dinara, u odnosu na penzionere koji imaju prebivalište na teritoriji grada Beograda, čija primanja su na dan 30. novembra 2011. godine bila jednaka ili manja od 16.157,60 dinara i nalaze se na evidenciji Fonda PIO. Različit tretman ovih kategorija građana/građanki, kojima je na osnovu činjenice da nisu ceo radni staž ostvarili u Republici Srbiji uskraćeno pravo koje se daje drugim licima u istoj situaciji, nema objektivno i razumno opravdanje, a posebno ako se ima u vidu činjenica da su u pitanju dve grupe penzionera koje su u identičnom položaju – i jedni i drugi žive na teritoriji grada Beograda, imaju ukupna primanja po osnovu penzija manja od utvrđenog iznosa i jednako ih pogađaju visoki troškovi života u glavnom gradu.

Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. tačke 7. i 9. Zakona o zabrani diskriminacije, upućuje preporuku gradonačelniku grada Beograda radi preduzimanja radnji kojima će se otkloniti povreda načela jednakosti u odnosu na one kategorije građana/građanki kojima je neopravdano uskraćeno pravo na korišćenje jednokratne novčane pomoći na osnovu činjenice da nisu ceo radni staž ostvarili u Republici Srbiji.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba J. M. protiv gradonačelnika grada Beograda zbog povrede načela jednakog tretmana u postupku organa javne vlasti