del. br. 07-00-241/2013-02 datum: 22. 7. 2013.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je podneo A. B. protiv Sekretarijata za upravu Gradske uprave grada Beograda, Odeljenje za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac, povodom upisa deteta u matične knjige rođenih na jeziku i pismu rumunske nacionalne manjine.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti obratio se A. B. pritužbom protiv matične službe opštine Savski venac a povodom upisa novorođenog deteta u matične knjige rođenih na jeziku i pismu rumunske nacionalne manjine.

1.2. U pritužbi je navedeno:

– da su A. i K. B. pripadnici rumunske manjine i da imaju troje dece, A. (A.), A. J. (A. I.) i F. (F.);
– da je sin F. rođen 11. novembra 2012. godine i da se A. B. obratio matičnoj službi opštine Savski venac sa zahtevom da se ime deteta upiše prvo na jeziku manjine, odnosno rumunskom latinicom, a potom srpskom ćirilicom;
– da je nadležna matična služba odbila da ovako izvrši upis;
– da je Gradski centar za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica doneo rešenje kojim je naložio Odseku za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izbornih prava opštine Savski venac da lično ime deteta upiše na rumunskom latiničnom pismu uz paralelan upis na srpskom ćiriličkom pismu;
– da Gradska uprava grada Beograda, kojoj je predmet poveren, odlaže primenu rešenja Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu;
– da dete već pet meseci nije upisano u matičnu knjigu rođenih;
– da su njihove starije ćerke (rođene 2009. i 2010. godine) upisane u matičnu knjigu rođenih na rumunskom jeziku.

1.3. U cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije , u toku postupka je zatraženo izjašnjenje Gradske opštine Savski venac, a 17. maja 2013. godine je primljeno izjašnjenje Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijata za upravu broj XI-01-031-191/2012 od 7. maja 2013. godine, u kojem je navedeno sledeće:

– da se matičaru za matično područje Savski venac u Beogradu 6. decembra 2012. godine obratio A. B. sa suprugom, radi prijave rođenja i određivanja ličnog imena detetu muškog pola, rođenom 11. novembra 2012. godine;
– da su roditelji deteta podneli zahtev da lično ime deteta bude upisano na jeziku i pismu rumunske nacionalne manjine, tj. na latinici i istakli primedbu što je matičar izvršio upis ličnog imena i na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom;
– da je matičar poučio roditelje deteta da se lično ime deteta pripadnika nacionalne manjine upisuje u matičnu knjigu na jeziku i pismu nacionalne manjine, posle upisa na srpskom jeziku ćiriličkim pismom i da je otac deteta tom prilikom odbio da potpiše prijavu rođenja deteta, o čemu je matičar obavestio šeficu Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izbornih prava – Savski venac, kod koje je otac deteta dalje upućen;
– da se otac deteta obratio šefici Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izbornih prava – Savski venac jer matičar nije „udovoljio njegovom zahtevu da ime deteta piše na rumunskom jeziku, latiničnim pismom, sa napomenom da ne želi da mu išta piše na ćirilici i da ne želi da mu bilo ko posrbljava dete”. Šefica Odseka ga je poučila o pravu pripadnika nacionalnih manjina na upis ličnih imena prema pravilima jezika i pisma nacionalne manjine;
– da je matičar, po proteku zakonskog roka iz člana 54. Zakona o matičnim knjigama , predmet sa spisima prosledio nadležnom organu starateljstva, radi donošenja rešenja o određivanju ličnog imena, s obzirom da su roditelji pristupili matičaru u zakonskom roku, ali su odbili da se postupak određivanja ličnog imena okonča pred matičarem;
– da je Gradski centar za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica, doneo rešenje br. 57230-8904/2012 od 8. januara 2013. godine, kojim se maloletnom detetu muškog pola, rođenom 11. novembra 2012. godine u Beogradu, od oca A. B. i majke K. B, određuje ime F. B. i nalaže matičnoj službi opštinske uprave SO Savski venac da lično ime F. B. na rumunskom latiničnom pismu upiše u matičnu knjigu SO Savski venac;
– da je Sekretarijat za upravu Gradske uprave grada Beograda obavestio Gradski centar za socijalni rad u Beogradu da je rešenje br. 57230-8904/2012 od 8. januara 2013. godine nezakonito i predložio da se stavi van snage i donese novo zasnovano na zakonu;
– da je odredbom člana 17. stav 1. Zakona o matičnim knjigama propisano da se lično ime deteta, roditelja, supružnika i umrlog upisuje na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom, a pripadnici nacionalne manjine imaju pravo na upis ličnog imena prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine, što ne isključuje paralelan upis ličnog imena i na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom;
– da je Uputstvom o izmenama i dopunama Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga propisano da se lično ime deteta, roditelja, supružnika i umrlog pripadnika nacionalne manjine upisuje u matičnu knjigu rođenih na jeziku i pismu nacionalne manjine posle upisa na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom, ispod njega istim oblikom i veličinom slova;
– da je Gradski centar za socijalni rad, Odeljenje Čukarica dostavio Odseku za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava Savski venac, rešenje o određivanju ličnog imena detetu, broj 57230-1411/2013 od 21. februara 2013. godine, kojim je detetu određeno lično ime F. B. (F. B.), kao i rešenje kojim je ukinuto ranije rešenje zbog nepravilne primene materijalnog zakona i izjava roditelja deteta u kojoj se, između ostalog, navodi da su saglasni da se u „novom rešenju ime maloletnog NN muškog deteta, koje će njime biti određeno na rumunsko-latiničnom pismu, u zagradi napiše i na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu”;
– da je novim rešenjem Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica lično ime deteta na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu određeno nakon imena na jeziku i pismu nacionalne manjine, što je u suprotnosti sa odredbama člana 17. stav 1. Zakona o matičnim knjigama, tačke 15a Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga, kojima je jasno utvrđen redosled upisa ličnog imena;
– da je Gradska uprava grada Beograda, Sekretarijat za upravu, zatražila od Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike stručno mišljenje za postupanje u ovoj upravnoj stvari;
– da matičar za matično područje Savski venac u Beogradu nije sproveo upis ličnog imena maloletnom detetu na osnovu rešenja Gradskog centra za socijalni rad, Odeljenje Čukarica o određivanju ličnog imena detetu broj 57230-1481/2013 od 21. februara 2013. godine;
– da je otac deteta pokrenuo i postupak pred Zaštitnikom građana grada Beograda;
– da u predmetnom postupku nisu povređena prava na upis ličnog imena prema jeziku i pismu nacionalne manjine kojoj pripada podnosilac pritužbe.

1.4. U prilogu izjašnjenja dostavljena je prijava rođenja deteta; službena beleška M. N. šefice Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izbornih prava Savski venac od 6. decembra 2012. godine; dopis Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izbornih prava Savski venac broj XI-03-200.13-1/2012 od 20. decembra 2012. godine; rešenje Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu broj 57230-8904/2012 od 8. januara 2013. godine; zapisnik – izjava stranke broj 57230-8904/2012 sastavljen 3. januara 2013. godine; dopis Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijat za upravu broj XI-01-031-191/2012 od 1. februara 2013. godine; rešenje Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica broj 57230-1481/2013 od 21. februara 2013. godine; zapisnik – izjava stranke broj 57230-1481/2013 sastavljen 2. februara 2013. godine; rešenje Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica broj 57230-8904/2012 od 21. februara 2013. godine; dopis Zaštitnika građana grada Beograda broj 07-286/2012 od 18. januara 2013. godine i dopis Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijat za upravu broj XI-01-031-191/2012 od 15. aprila 2013. godine.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja pokazuje da je među stranama nesporno da su se 6. decembra 2012. godine A. B. i K. B. obratili matičaru za matično područje Savski venac u Beogradu radi prijave rođenja i određivanja imena deteta. Takođe, nesporno je da su roditelji odredili ime detetu i tražili da se u matičnu knjigu rođenih upiše ime F. B. na jeziku i pismu rumunske nacionalne manjine.

2.2. Uvidom u prijavu rođenja GAK „Narodni front” br. 5927, pored činjenice rođenja i drugih relevantnih podataka, utvrđeno je da je u ovom dokumentu, u delu „Beleška matičara” upisano ime deteta F. (F.), da nedostaje potpis matičara i da postoji beleška: „Poslato u Centar za socijalni rad Čukarica, 12. decembra 2012. godine”, kao i da je beleška potpisana, ali je potpis nečitak.

2.3. Uvidom u službenu belešku koju je sačinila M. N, šefica Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac, utvrđeno je da otac deteta A. B. nije prihvatio da se upis u matičnu knjigu rođenih izvrši na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom.

2.4. Uvidom u rešenje Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica broj 57230-8904/2012 od 8. januara 2013. godine utvrđeno je da maloletnom muškom detetu određeno ime F. B. i da je ovim rešenjem naloženo matičnoj službi da lično ime deteta upiše u matičnu knjigu rođenih na rumunskom latiničnom pismu.

2.5. Uvidom u dopis Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijat za upravu broj XI-01-031-191/2012 od 1. februara 2013. godine utvrđeno je da je Sekretarijat za upravu zatražio od Gradskog centra za socijalni rad grada Beograda da rešenje broj 57230-8904/2012 od 8. januara 2013. godine stavi van snage i donese novo rešenje u skladu sa Zakonom o matičnim knjigama i Uputstvom o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga .

2.6. Uvidom u rešenje Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica broj 57230-1481/2013 od 21. februara 2013. godine utvrđeno je da maloletnom muškom detetu određeno ime F. B. (F. B.) i da se nalaže matičnoj službi da se lično ime upiše u matične knjige rođenih na rumunskom latiničnom pismu uz paralelan upis na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu.

2.7. Uvidom u izjašnjenje na navode iz pritužbe, utvrđeno je da matičar za matično područje Savski venac u Beogradu nije izvršio upis ličnog imena maloletnog deteta A. i K. B. u matičnu knjigu rođenih.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imala je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

3.3. Ustav Republike Srbije zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta . Dalje, odredbom člana 37. stav 4. Ustav garantuje svakome slobodan izbor i korišćenje ličnog imena i imena svoje dece, a odredbom člana 79. propisano je da pripadnici nacionalnih manjina imaju, između ostalog, pravo da na svom jeziku koriste svoje ime i prezime.

3.4. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, tako što je odredbom člana 2. diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.

3.5. Odredbama Porodičnog zakona propisano je da svako ima pravo na lično ime i da se to pravo stiče rođenjem , da roditelji imaju pravo da se ime deteta upiše u matičnu knjigu rođenih i na maternjem jeziku i pismu jednog ili oba roditelja, da imaju pravo da slobodno izaberu ime deteta, ali da ne mogu odrediti pogrdno ime, ime kojim se vređa moral ili ime koje je u suprotnosti sa običajima i shvatanjima sredine. Odredbom člana 344. stav 4. Porodičnog zakona propisano je da ime deteta određuje organ starateljstva ako roditelji nisu živi, ako nisu poznati, ako u zakonom određenom roku nisu odredili ime detetu, ako ne mogu da postignu sporazum o imenu deteta, odnosno ako su odredili pogrdno ime, ime kojim se vređa moral ili ime koje je u suprotnosti da običajima i shvatanjima sredine.

3.6. Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina propisano je da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na slobodan izbor i korišćenje ličnog imena i imena svoje dece, kao i na upisivanje ovih ličnih imena u sve javne isprave prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine, kao i da ovo pravo ne isključuje paralelan upis imena i po srpskom pravopisu i pismu.

3.7. Odredbama člana 18a Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma propisano je da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na slobodan izbor i korišćenje ličnog imena i imena svoje dece, kao i na upisivanje ovih ličnih imena u sve javne isprave, službene evidencije i zbirke ličnih podataka prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine, kao i da ovo pravo ne isključuje paralelan upis imena i po srpskom pravopisu i pismu.

3.8. Zakonom o matičnim knjigama propisano je da se lično ime deteta, roditelja, supružnika i umrlog upisuje na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom, a pripadnici nacionalne manjine imaju pravo na upis ličnog imena prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine, što ne isključuje paralelan upis ličnog imena i na srpskom jeziku, ćiriličkim pismom. U konkretnom slučaju, relevantne su i odredbe člana 54. Zakona o matičnim knjigama kojima je propisano da su lica koja su po propisima o ličnom imenu dužna da radi upisa u matičnu knjigu rođenih prijave nadležnom matičaru lično ime deteta najkasnije u roku od 30 dana od dana rođenja deteta, kao i dužnost da obaveste matičara u roku od 30 dana ukoliko se ne sporazumeju o ličnom imenu deteta, a ukoliko je rok od 30 dana protekao, upis ličnog imena deteta izvršiće se na osnovu rešenja nadležnog organa starateljstva.

3.9. Odredbom člana 15a Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga propisano je da se lično ime deteta, roditelja, supružnika i umrlog pripadnika nacionalne manjine upisuje u matičnu knjigu na jeziku i pismu nacionalne manjine posle upisa na srpskom jeziku ćiriličkim pismom, ispod njega istim oblikom i veličinom slova. U tački 16. ovog uputstva propisano je da o pročitanom upisu činjenice rođenja, zaključenja braka ili smrti prijaviocu, odnosno supružnicima i svedocima u matične knjige, u rubriku „Primedbe” upisuje se zabeleška: „Upis pročitan, nema primedaba”, a ako ih ima: „Upis pročitan, … (upisuju se primedbe)”. U konkretnom slučaju, relevantna je i odredba tačke 28. Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga kojom je propisano da se o određivanju imena detetu od roditelja uzima izjava na zapisnik u skladu sa zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak, a obrazac zapisnika o prijavi rođenja propisan je navedenim uputstvom (obrazac br. 11). Ako roditelji ne postignu sporazum o imenu deteta, odnosno ako u zakonom određenom roku nisu odredili ime detetu, odnosno ako su odredili pogrdno ime, ime koje vređa moral ili ime koje je u suprotnosti sa običajima i shvatanjima sredine, postupa se na način propisan u tački 27. stav 2. ovog uputstva.

Analiza priloga sa aspekta antidiskriminacionih propisa

3.10. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, nakon utvrđivanja činjeničnog stanja i relevantnog pravnog okvira, imala je zadatak da ispita da li je postupanjem Odseka za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac povređeno načelo jednakih prava i obaveza. Stoga, Poverenica je razmatrala da li su maloletnom sinu podnosioca pritužbe uskraćena prava, odnosno, nametnute obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, te da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se lično ime deteta ne upiše u matičnu knjigu rođenih na rumunskom jeziku, latinicom, u skladu sa nacionalnom pripadnošću njegovih roditelja.

3.11. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti najpre konstatuje da u konkretnom slučaju nije potrebno utvrditi „uporednika”, odnosno, osobu koja se nalazi u istoj ili sličnoj situaciji, jer je evidentno da dete čiji su roditelji većinske nacionalne pripadnosti ne može da se nađe u istoj ili sličnoj situaciji. Nakon toga, bilo je potrebno razmotriti da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se činjenica rođenja deteta, čiji su roditelji pripadnici rumunske nacionalne manjine i žele da se ime deteta upiše na rumunskom jeziku i latiničnim pismom, ne upiše u matičnu knjigu. To podrazumeva da se ispita da li je, u smislu čl. 8. Zakona o zabrani diskriminacije, opravdana posledica koja je u konkretnom slučaju nastupila neupisivanjem činjenice rođenja deteta.

3.12. Analizom navedenih pravnih propisa utvrđeno je da pripadnici nacionalne manjine imaju pravo na upis ličnog imena prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine. Ovo pravo je garantovano, kako Ustavom RS kao najvišim pravnim aktom, tako i ostalim zakonima koji regulišu materiju prava pripadnika nacionalnih manjina, odnosno sadržinu i način vođenja matičnih knjiga – Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisma i Zakon o matičnim knjigama. Takođe, ovi propisi sadrže odredbu kojom je propisano da se upisom imena na jeziku i pismu nacionalne manjine ne isključuje paralelan upis imena i po srpskom pravopisu i pismu.

3.13. Uvidom u pritužbu i izjašnjenje, utvrđeno je da matična služba nije izvršila upis u matičnu knjigu rođenih ni na način na koji su tražili roditelji (na rumunskom jeziku latiničnim pismom), ni na način na koji je određeno rešenjem Gradskog centra za socijalni rad u Beogradu, Odeljenje Čukarica broj 57230-1481/2013 od 21. februara 2013. godine (na rumunskom latiničnim pismom uz paralelan upis na srpskom ćiriličkim pismom), kao ni na način propisan Zakonom o matičnim knjigama i Uputstvom o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga.

3.14. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ističe da je nedopustivo da mesecima po rođenju dete ne bude upisano u matičnu knjigu rođenih, jer je na taj način detetu uskraćeno ostvarivanje svih prava koja su povezana sa upisom u matičnu knjigu rođenih – pravo na lično ime, pravo na zdravstvenu zaštitu, pravo na socijalnu zaštitu, pravo na putnu ispravu i dr. Posledice ovakvog postupanja su nesagledive za dete, jer dete čije rođenje nije upisano u matičnu knjigu rođenih faktički pravno ne postoji i ne može da ostvari prava koja su mu garantovana.

3.15. Nesporno je da je matična služba bila dužna da izvrši upis činjenice rođenja deteta, kao i da upiše ime deteta i izda izvod iz matične knjige rođenih. Matičar je dužan da prijavljeni podatak upiše u matičnu knjigu bez odlaganja . Ukoliko roditelj odbije da potpiše upis u matičnu knjigu, matičar će o tome sačiniti zabelešku u kojoj će navesti razloge zbog kojih upis nije potpisan . Na taj način bi činjenica rođenja deteta bila upisana u matične knjige i detetu bi bilo određeno lično ime i sprečile bi se posledice koje su nastale, a roditelji ukoliko su nezadovoljni imaju zakonsku mogućnost osporavanja upisa i vođenja upravnog postupka, u skladu sa relevantnim propisima. Naime, tačkom 16. Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga propisano je da se o pročitanom upisu činjenice rođenja, zaključenja braka ili smrti prijaviocu, odnosno supružnicima i svedocima u matične knjige, u rubriku „Primedbe” upisuje zabeleška: „Upis pročitan, nema primedaba”, a ako ih ima: „Upis pročitan, … (upisuju se primedbe)”, a odredbom tačke 28. ovog uputstva je propisano da se o određivanju imena detetu od roditelja uzima izjava na zapisnik u skladu sa zakonom kojim se uređuje opšti upravni postupak, a obrazac zapisnika o prijavi rođenja propisan je navedenim uputstvom (obrazac br. 11).

3.16. Iako to ne spada u nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti, potrebno je ukazati i na činjenicu da je matična služba opštine Savski venac zatražila od nadležnog organa starateljstva da donese rešenje o određivanju ličnog imena detetu, suprotno odredbama Porodičnog zakona i Zakona o matičnim knjigama kojima su propisani slučajevi u kojima organ starateljstva određuje ime detetu – odredbom člana 344. stav 4. Porodičnog zakona propisano je da ime deteta određuje organ starateljstva ako roditelji nisu živi, ako nisu poznati, ako u zakonom određenom roku nisu odredili ime detetu, ako ne mogu da postignu sporazum o imenu deteta, odnosno ako su odredili pogrdno ime, ime kojim se vređa moral ili ime koje je u suprotnosti sa običajima i shvatanjima sredine, dok je odredbama člana 54. Zakona o matičnim knjigama propisano da su lica koja su po propisima o ličnom imenu dužna da radi upisa u matičnu knjigu rođenih prijave nadležnom matičaru lično ime deteta najkasnije u roku od 30 dana od dana rođenja deteta, kao i dužnost da obaveste matičara u roku od 30 dana ukoliko se ne sporazumeju o ličnom imenu deteta, a ukoliko je rok od 30 dana protekao, upis ličnog imena deteta izvršiće se na osnovu rešenja nadležnog organa starateljstva. Evidentno je da u konkretnom slučaju nijedan uslov nije bio ispunjen jer su roditelji živi i poznati, zajednički su odredili ime detetu koje nije pogrdno, ne vređa moral i nije u suprotnosti sa običajima i shvatanjima sredine, a pristupili su matičnoj službi u zakonskom roku da prijave lično ime deteta.

3.17. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti skreće pažnju da se u upravnim postupcima često ne pravi razlika između prava na lično ime i službene upotrebe jezika nacionalne manjine. Lično ime je osnovno obeležje fizičkog lica i služi za identifikaciju njegovog ličnog statusa. Lično ime (ime i prezime) predstavlja identifikaciju i individualizaciju osobe, ali ujedno predstavlja vezu osobe sa porodicom ili širom srodničkom grupom i izražava pripadnost određenoj kulturi i narodnosti. Zbog toga je pravo na lično ime jedno od osnovnih prava na kojem se zasniva identifikacija, individualizacija, izgradnja i očuvanje ličnog identiteta. Ustavom je garantovana sloboda građana u izboru svog imena i imena svoje dece, kao i pravo pripadnika nacionalne manjine na korišćenje imena i prezimena na svom jeziku. Zbog toga je neophodno praviti razliku između upisa ličnog imena u izvornom obliku i službene upotrebe jezika nacionalnih manjina prilikom upisa u matične knjige, jer rumunsko ime F. B. nije isto kao i ime F. B.

3.18. Pored toga, lično ime služi i da bi se pisano i govorno označilo fizičko lice. Svako ima pravo da se služi svojim imenom i osporavanje prava na lično ime predstavlja jedan od načina povrede prava na lično ime, regulisano članom 351. Porodičnog zakona. Naime, pripisivanjem imaocu drugačijeg ličnog imena ili dela imena, odnosno tvrdnjom da je imalac dužan da se služi drugačijim ličnim imenom ili delom imena, označavanjem imaoca drugačijim ličnim imenom od njegovog, osporavanjem imaocu na drugi način prava da se služi svojim ličnim imenom, predstavlja povredu prava na lično ime. Pravo na lično ime podrazumeva i pravo da se lično ime izgovara onim glasovima kako je izabrano da se izgovara, ali i da se piše na način i koristi kako je izabrano. Pravo upisa imena na jeziku nacionalne manjine nije samo pravo pripadnika nacionalne manjine da koriste svoj jezik i pismo, odnosno primena pravila o službenoj upotrebi jezika i pisma nacionalnih manjina, već pravo svakog građanina i građanke da slobodno izabere, izrazi i koristi svoje lično ime, na bilo kom jeziku i pismu. Pored toga, upis ličnog imena u izvornom obliku u matičnu knjigu rođenih osnov je za ostvarivanje prava na upis ličnog imena u druge javne isprave i službene evidencije (lična karta, pasoš, vozačka dozvola i dr).

3.19. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje na nesaglasnost odredbe člana 15a Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga kojom je propisano da se lično ime deteta, roditelja, supružnika i umrlog pripadnika nacionalne manjine upisuje u matičnu knjigu na jeziku i pismu nacionalne manjine posle upisa na srpskom jeziku ćiriličkim pismom, ispod njega istim oblikom i veličinom slova sa važećim propisima o pravu pripadnika/ca nacionalnih manjina na upisivanje ličnih imena u sve javne isprave prema jeziku i pravopisu pripadnika nacionalne manjine, garantovanom i regulisanom Ustavom Republike Srbije, Zakonom o službenoj upotrebi jezika i pisma i Zakonom o matičnim knjigama. Koristeći svoja zakonska ovlašćenja, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti vrši detaljnu analizu propisa o upisu i korišćenju ličnog imena pripadnika/ca nacionalnih manjina radi pokretanja postupka za ocenu ustavnosti i zakonitosti odredbe član 15a Uputstva o vođenju matičnih knjiga i obrascima matičnih knjiga.

3.20. Sagledavajući sve činjenice, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je stava da je matična služba za matično područje Savski venac prekršila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije, jer je neupisivanje deteta u matičnu knjigu rođenih zbog odbijanja da roditeljima koji su pripadnici rumunske nacionalne manjine upišu ime deteta na rumunskom jeziku i latiničnim pismom, dovelo do nemogućnosti ostvarivanja drugih prava deteta na osnovu ličnog svojstva roditelja – pripadnosti rumunskoj nacionalnoj manjini.

4. MIŠLjENjE

Neupisivanjem u matičnu knjigu rođenih činjenice rođenja muškog deteta A. i K. B, rođenog 11. novembra 2013. godine, zbog nesaglasnosti matičara i roditelja deteta u pogledu upisa ličnog imena deteta u matičnu knjigu u izvornom obliku na jeziku i pismu nacionalne manjine, čime je dete onemogućeno da u periodu dužem od šest meseci ostvaruje svoja prava koja su povezana sa upisom u matičnu knjigu rođenih, uključujući pravo na zdravstvenu i socijalnu zaštitu, pravo na putnu ispravu i dr, Sekretarijat za upravu Gradske uprava grada Beograda, Odeljenje za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac, diskriminisao je ovo dete na osnovu nacionalne pripadnosti njegovih roditelja.

5. PREPORUKA

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, u skladu sa čl. 33. tač. 1. Zakona o zabrani diskriminacije, preporučuje Sekretarijatu za upravu Gradske uprave grada Beograda, Odeljenje za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac da:

5.1. Otkloni posledice diskriminatornog postupanja i izvrši upis činjenice rođenja deteta A. i K. B, muškog pola, rođenog 11. novembra 2012. godine u matičnu knjigu rođenih, u roku od 15 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom.

5.2. Ubuduće vodi računa da prilikom upisa činjenica u matične knjige ne krši propise Zakona o zabrani diskriminacije i drugih antidiskriminacionih propisa.

Sekretarijat za upravu Gradske uprave grada Beograda, Odeljenje za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac obavestiće Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti, u roku 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom, o preduzetim merama u cilju postupanja po preporuci.

Saglasno čl. 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko Sekretarijat za upravu Gradske uprave grada Beograda, Odeljenje za lična stanja građana, vođenje matičnih knjiga i izborna prava opštine Savski venac ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba A. B. protiv Sekretarijata za upravu GU Grada Beograda zbog diskriminacije po osnovu nacionalne pripadnosti u postupku pred organima javne vlasti