br. 021-01-150/2022-02 datum: 22.3. 2022.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti[1] da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i upućuje preporuke mera organima javne vlasti i drugim licima za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite od diskriminacije, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI I ZAŠTITU OD DISKRIMINACIJE

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu da:

– preduzme mere i aktivnosti iz svoje nadležnosti u saradnji sa Ministarstvom unutrašnjih poslova u cilju prilagođavanja softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima na način da osobe sa invaliditetom mogu da završe postupak registracije svog vozila u ovlašćenim tehničkim pregledima i u slučajevima kada koriste pravo na oslobađanje od poreza na upotrebu motornog vozila, uz poštovanje propisa o zaštiti podataka o ličnosti.

Kancelarija za informacione tehnologije i elektronsku upravu obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti, u skladu sa zakonom, nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo.

Obrazloženje

Povereniku za zaštitu ravnopravnosti obratila se osoba sa invaliditetom navodeći da u postupku registracije putničkih vozila sva lica, osim osoba sa invaliditetom mogu na mestima tehničkog pregleda obaviti sve administrativne radnje i dobiti registracionu nalepnicu. Osobe sa invaliditetom mogu registracionu nalepnicu dobiti jedino u objektima MUP-a.

Tim povodom Poverenik se obratio Ministarstvu unutrašnjih poslova koje je između ostalog, obavestilo Poverenika da je u Republici Srbiji od 2012. godine omogućeno izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima. Registracione nalepnice se izdaju korišćenjem softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica preko portala elektronske uprave (eUprava), a u skladu sa procedurom određenom za korišćenje tog modula. Dalje je navedeno da softverski modul za izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima, preko portala eUprave nije u delokrugu Ministarstva unutrašnjih poslova već Kancelarije za informacione tehnologije i elektronsku upravu, kao i da je postupak potpuno automatizovan i zasniva se na tehnologiji WEB servisa. Dalje je navedeno da se u postupku rešavanja zahteva za registraciju motornog vozila, utvrđuje činjenica da li je osoba sa invaliditetom koja je podnela zahtev vlasnik više vozila, kao i da li je podnet zahtev za izdavanje registracione nalepnice za prvo vozilo koje se na ime osobe sa invaliditetom registruje u jednoj godini. Radi utvrđivanja te činjenice neophodno je izvršiti odgovarajuće pretrage u jedinstvenom registru vozila (aplikacija „Registracija vozila“), kao i da navedenu pretragu mogu izvršiti samo policijski službenici koji u policijskim upravama i policijskim stanicama obavljaju poslove u vezi registracije vozila a ne i lica koja su na tehničkim pregledima ovlašćena za izdavanje registracionih nalepnica. Dalje je u izjašnjenju Ministarstva navedeno i da je Direkcija policije, Uprava za upravne poslove uputila dopis Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu, Sektor za analitiku, telekomunikacije i informacione tehnologije na razmatranje i eventualno iniciranje izmena softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima.

Ustav Republike Srbije^[2] zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u članu 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom člana 26. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa suprotno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.

Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom^[3], pored toga što uređuje opšti režim zabrane diskriminacije na osnovu invaliditeta, propisuje i poseban slučaj diskriminacije u vezi sa pružanjem usluga i korišćenjem objekata i površina. Naime, odredbom člana 13. ovog zakona izričito je zabranjena diskriminacija na osnovu invaliditeta u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi.

Pravilnikom o registraciji motornih i priključnih vozila^[4] propisano je da pravno lice ovlašćeno za vršenje tehničkog pregleda vozila može, na osnovu ovlašćenja ministarstva, da izdaje registracione nalepnice za vozila koja su već upisana u jedinstveni registar vozila. Svi vlasnici vozila koji prvi put upisuju vozilo u jedinstveni registar vozila, registraciju moraju obaviti u prostorijama policijske uprave, odnosno policijske stanice, dok prilikom registracije vozila koje je već upisano u jedinstveni registar vozila, vlasnici vozila mogu započeti i završiti registraciju kod pravnog lica koje vrši tehnički pregled vozila.

Analizom navoda iz izjašnjenja Ministarstva unutrašnjih poslova, nesporno je da osoba sa invaliditetom kao vlasnik vozila može završiti postupak registracije vozila kod pravnog lica koje vrši tehnički pregled vozila samo ukoliko ne želi ili ne može da iskoristi pravo na oslobađanje od poreza na upotrebu motornog vozila, propisano odredbama člana 5. Zakona o porezima na upotrebu, držanje i nošenje dobara. Naime, ovo pravo može ostvariti samo osoba sa invaliditetom određenog stepena (sa 80 ili više procenata telesnog oštećenja i kod kojih postoji telesno oštećenje koje ima za posledicu nesposobnost donjih ekstremiteta nogu od 60 ili više procenata) na jedno vozilo, koje se na njeno ime prvo registruje u jednoj godini. U slučaju da ista osoba sa invaliditetom registruje drugo i svako sledeće vozilo u istoj godini na svoje ime, nema pravo na oslobađanje od plaćanja poreza na motorno vozilo.

Osoba sa invaliditetom prilikom registracije vozila, pored uslova koje moraju da ispune ostali vlasnici vozila (tehnička ispravnost i obavezno osiguranje vozila), da bi ostvarilo pravo na oslobađanje od plaćanja poreza, mora da ispuni i propisane dodatne uslove (stepen invaliditeta i kao i da je vozilo koje želi da registruje prvo vozilo registrovano na njegovo ime u toj godini). Prema navodima Ministarstva, provera činjenice da li je osoba sa invaliditetom koja je podnela zahtev vlasnik više vozila, kao i da li je podnet zahtev za izdavanje registracione nalepnice za prvo vozilo koje se na ime osobe sa invaliditetom registruje u jednoj godini, vrši se u jedinstvenom registru vozila (aplikacija „Registracija vozila“). Navedenu pretragu mogu izvršiti samo policijski službenici koji u policijskim upravama i policijskim stanicama obavljaju poslove u vezi registracije vozila, dok lica koja su na tehničkim pregledima ovlašćena za izdavanje registracionih nalepnica nemaju pristup ovoj evidenciji. Iz tog razloga se postupak registracije vozila osobe sa invaliditetom koja želi da ostvari pravo na oslobađanje od plaćanja poreza na motorno vozilo, ne može završiti u prostorijama pravnog lica koje vrši tehnički pregled. Ovlašćeni tehnički pregledi registracione nalepnice izdaju korišćenjem softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica, preko portala elektronske uprave (eUprava), a u skladu sa procedurom određenom za korišćenje tog modula.

Iz svega navedenog može se zaključiti da se osobe sa invaliditetom prilikom registracije vozila nalaze u drugačijem položaju od ostalih vlasnika vozila ne zbog svog ličnog svojstva (invaliditeta), već zbog mogućnosti da ostvare pravo na oslobađanje od poreza na upotrebu motornog vozila. U tim slučajevima neophodna je provera ispunjenosti uslova za ostvarivanje ovog prava uvidom u jedinstvenu evidenciju koju vodi Ministarstvo unutrašnjih poslova.

Nesporno je da tehnički pregledi imaju javna ovlašćenja kada su u pitanju izdavanje registracionih nalepnica, a takođe je nesporno da Ministarstvo unutrašnjih poslova raspolaže evidencijama u koje uvid imaju samo ovlašćeni pripadnici Ministarstva. Softverski modul koji koriste ovlašćeni tehnički pregledi mogao bi biti, u razumnom roku, urađen tako da se ne ugrožava zaštita podataka o ličnosti vlasnika vozila. Naime, razmena podataka između lica kojima su poverena javna ovlašćenja i republičkih organa uređena je posebnim propisima na način da se ne ugrožava pravo na zaštitu podataka o ličnosti.

Takođe, Ministarstvo unutrašnjih poslova je u izjašnjenju navelo da je uputilo dopis Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu – Sektoru za analitiku, telekomunikacije i informacione tehnologije na razmatranje i eventualno iniciranje izmena softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima, u pogledu omogućavanja osobama sa invaliditetom da završe postupak registracije vozila na jednom mestu (na ovlašćenim tehničkim pregledima).

Organizovanje pružanja usluga i poslova koji omogućavaju ostvarivanje prava osoba sa invaliditetom potrebno je podići na nivo koji olakšava osobama sa invaliditetom da ostvare svoja prava jer obezbeđivanje pristupačnosti objekata i usluga predstavlja preduslov za samostalan život osoba sa invaliditetom i omogućava im aktivno učešće u svim oblastima života.

Poverenik smatra da bi omogućavanjem dobijanja registracione nalepnice na ovlašćenim tehničkim pregledima i u slučajevima kada je u pitanju oslobođenje od obaveze plaćanja poreza na upotrebu motornog vozila osobe sa invaliditetom značajno olakašlo ostvarivanje prava osobama sa invaliditetom na način da ne bi morali, kao do sada, da pored tehničkog pregleda idu i u policijske stanice gde se eventualno mogu suočiti sa problemom pristupačnosti šaltera, nedovoljnim brojem parking mesta za osobe sa invaliditetom, eventualnim gužvama i sl. što im takođe može otežati ostvarivanje prava.

Imajući uvidu sve navedeno, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, u skladu sa članom 33. stav 1. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije, Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu upućuje ovu preporuku mera da u saradnji sa Ministarstvom unutrašnjih poslova preduzme mere i aktivnosti iz svoje nadležnosti u cilju prilagođavanja softverskog modula za izdavanje registracionih nalepnica na ovlašćenim tehničkim pregledima na način da osobe sa invaliditetom mogu da završe postupak registracije svog vozila na ovlašćenim tehničkim pregledima i u slučajevima kada koriste pravo na oslobađanje od poreza na upotrebu motornog vozila.

Kancelariji za informacione tehnologije i elektronsku upravu obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

[1] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, broj 22/09 i 52/21), član 33. stav 1. tačka 9)

[2] „Službeni glasnik RS“, br. 98/06 i 115/21, član 21.

[3] „Službeni glasnik RS“, br. 33/06 i 13/16

[4] „Službeni glasnik RS“, br.69/10, 101/10, 53/11, 22/12, 121/12, 42/14, 108/14, 65/15, 95/15, 71/17, 44/18 – dr. zakon, 63/18, 96/19 i 87/20

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Препорука мера Канцеларији за информационе технологије и електронску управу