623-21 Nije utvrđena diskriminacija protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja po osnovu starosnog doba

02. Mar 2022.

br. 07-00-459/2021-02 datum: 2.3.2022. godine

 

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je AA podneo protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo). Podnosilac je u pritužbi, između ostalog, naveo da mu je radni odnos na naučnom institutu, Astronomska opservatorija (u daljem tekstu: Opservatorija), prestao 6. jula 2021. godine rešenjem direktora instituta, u kojem se, između ostalog, konstatuje da „ispunjava sve uslove za produženje radnog odnosa propisane odredbom člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima, ali da Ministarstvo ne nastavlja finansiranje njegovog rada nakon što je navršio 65. godinu života“.  Dalje, naveo je da se povodom zahteva za produženje njegovog radnog odnosa, Ministarstvu obratio direktor instituta, a da je u odgovoru koji je Ministarstvo dostavilo Opservatoriji, navedeno da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“. Podnosilac je u pritužbi istakao da prekid njegovog radnog odnosa nije bio predviđen programom naučnoistraživačkog rada Opservatorije za period 2020-2023, kao ni finansijskim planom tog instituta za 2021. godinu, na osnovu kojih Ministarstvo iz budžeta finansira rad naučnoistraživačkih organizacija i njihovih radnika, zbog čega smatra da je odlukom Ministarstva diskriminisan na osnovu starosnog doba. U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je da su reformom naučnoistraživačkog sistema doneta dva nova zakona u ovoj oblasti, Zakon o nauci i istraživanjima i Zakon o fondu za nauku Republike Srbije, kojima je promenjen sistem finansiranja nauke. Dalje, navedeno je da se u skladu sa navedenim promenama, finansiranje naučnoistraživačkog rada istraživača vrši na osnovu godišnjih Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO, zaključenih između svake pojedinačne NIO i Ministarstva, čiji je sastavni deo spisak istraživača i Plan, a isplata sredstva NIO za rad istraživača vrši se mesečnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača, koji se revidira svakog meseca u zavisnosti od promena u odnosu na status istraživača (izbor u više zvanje, prestanak radnog odnosa i druge okolnosti koje su od uticaja na finansiranje budžetskim sredstvima preko razdela Ministarstva), kao i da je s tim u vezi, pitanje angažovanja istraživača sa navršenih 65 godina života u naučnoistraživačkom radu na institutima i fakultetima/univerzitetima u 2021. godini i nadalje, moguće samo na projektima preko Fonda za nauku Republike Srbije, međunarodnim projektima ili iz vanbudžetskih sredstava, računajući i sopstvene prihode NIO. Istaknuto je da zakonom nije propisano da Ministarstvo daje saglasnost za produženje radnog odnosa lica na radnom mestu istraživača koji navršavaju 65 godina života, već se nastupanjem te zakonske okolnosti ova lica više ne evidentiraju na spisku istraživača uz mesečno rešenje o isplati sredstava NIO sa razdela Ministarstva koji se uredno dostavlja i NIO, kao i da obaveštenje koje je Ministarstvo u konkretnom slučaju dostavilo Opservatoriji ne predstavlja akt odbijanja davanja saglasnosti za nastavak finansiranja podnosioca pritužbe, već samo pismeno obaveštenje na zahtev NIO, kojim se ta organizacija informiše o „opštepoznatoj činjenici za sve NIO, zasnovanoj na zakonu i zaključenom Ugovoru (da budžetska sredstva za finansiranje istraživača sa navršenih 65 godina života nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva i da NIO dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku)“. Tokom postupka utvrđeno je da je između Ministarstva i Opservatorije zaključen Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, uz koji je priložen Plan rada ove NIO i spisak istraživača među kojima se nalazi i podnosilac pritužbe. Dalje, članom 1. Ugovora propisano je da se ovim ugovorom uređuju međusobna prava i obaveze ugovornih strana u vezi realizacije i finansiranja naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, kao i način i uslovi prenosa sredstva za rad istraživača na osnovu dostavljenog godišnjeg Plana rada NIO, dok je članom 3. stav 1. Ugovora propisano da sastavni deo ugovora, između ostalog, čini i Prilog 2 „Spisak istraživača sa utvrđenom naknadom za naučnoistraživački rad u bruto iznosu“, kao i Promene u prilogu 2 u odnosu na isključivanje pojedinih istraživača, računajući i istraživače koji su navršili 65 godina života i/ili uključivanje novih istraživača u rad NIO. Uvidom u dostavljene dokaze, utvrđeno je da se podnosilac pritužbe nalazio na spisku istraživača koji je, zajedno sa Planom rada Opservatorija za 2021. godinu, sastavni deo Ugovora zaključenog između te naučnoistraživačke organizacije i Ministarstva. Međutim, imajući u vidu da je 6. jula 2021. godine navršio 65 godina života, može se konstatovati da je izostavljanje podnosioca pritužbe sa spiska istraživača za mesec jul 2021. godine posledica ugovorom postignute saglasnosti između Ministarstva i Opservatorije da se istraživači koji su navršili 65 godina života isključuju sa spiska onih čiji se rad institucionalno finansira. S obzirom da je pritužba podneta samo protiv Ministarstva, Poverenik se nije upuštao u analizu navedene odredbe ugovora imajući u vidu da se prema načinu regulisanja prava i obaveza u konkretnom slučaju ne radi o jednostranom aktu. Daljom ocenom dostavaljenih dokaza utvrđeno je da je Opservatorija 31. marta 2021. godine donela odluku da se AA, produžava radni odnos na Astronomskoj opservatoriji na određeno vreme, najduže do 30. juna 2026. godine, počev od 6. jula 2021. godine. Takođe, stavom II ove odluke, između ostalog, navedeno je da dužina trajanja produžetka radnog odnosa AA zavisi „isključivo od angažovanja imenovanog na naučnoistraživačkom radu Astronomske opservatorije u Beogradu i finansiranja zarade imenovanog istraživača u okviru programa institucionalnog finansiranja zarada istraživača ili po osnovu učešća na projektima preko Fonda za nauku u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti“. S tim u vezi, može se konstatovati da je produženje radnog odnosa podnosioca pritužbe na institutu, bilo uslovljeno jednim od alternativno propisanih načina finansiranja njegovog rada nakon 65. godine života – ili iz programa institucionalnog finansiranja, preko Ministarstva ili po osnovu učešća na projektima koje raspisuje Fond za nauku. S obzirom da je, kako je u odluci navedeno, izostanak finansiranja istraživača osnov za prestanak njegovog radnog odnosa jer „Opservatorija nema sopstvenih sredstava“, da su ugovorom zaključenim između Opservatorije i Ministarstva istraživači koji su navršili 65 godina isključeni iz programa institucionalnog finansiranja, kao i da podnosilac pritužbe nije učestvovao na projektima Fonda za nauku, preko kojeg se u skladu sa zakonom realizuju programi, projekti i druge aktivnosti u oblasti sprovođenja naučnoistraživačke politike, navedene činjenice predstavljale su razlog zbog kojeg je direktor Opservatorije doneo rešenje kojim podnosiocu pritužbe prestaje radni odnos na tom naučnom institutu, zbog navršenih 65 godina života. Polazeći od odredbe člana 23. stav 3. Zakona o zabrani diskriminacije, a  imajući u vidu sve napred navedeo, kao i ciljeve propisane Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period 2021. do 2025. godine „Moć znanja“, Poverenik je dao mišljenje da Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.      

 

 

 

 

 

  1. TOK POSTUPKA
    • Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratio AA, protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo).
    • Podnosilac je u pritužbi i dopunama pritužbe, između ostalog, naveo:
  • da je u zvanju naučnog savetnika zaposlen na naučnom institutu Astronomska opservatorija u Beogradu, čiji je rad institucionalno finansiran „isključivo“ iz budžeta Republike Srbije;
  • da mu je radni odnos na naučnom institutu prestao 6. jula 2021. godine rešenjem direktora instituta, u kojem se, između ostalog, konstatuje da „ispunjava sve uslove za produženje radnog odnosa propisane odredbom člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima, ali da Ministarstvo ne nastavlja finansiranje njegovog rada nakon što je navršio 65. godinu života“;
  • da nije angažovan ni na jednom projektu u okviru Astronomske opseravatorije u Beogradu, kao ni ostali naučni radnici zaposleni na tom institutu, uz izuzetak nekoliko mlađih kolega koji su angažovani na projektu Fonda za nauku i razvoj za mlade: PROMIS, dok je Javni poziv tog fonda namenjen starijim istraživačima zatvoren 7. oktobra 2020. godine i do danas nisu objavljeni rezultati;
  • da se tim povodom obraćao Ministarstvu i da je tražio pojašnjenje odgovora koji je Ministarstvo dostavilo Astronomskoj opservatoriji, a u kojem se navodi da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“, s obzirom da „takva formulacija“ ne postoji u zakonu;
  • da je na osnovu člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima, Ministarstvo nastavilo finansiranje naučnog rada direktora Opservatorije koji je takođe navršio 65 godina života;
  • da je dosadašnja praksa bila da su svi istraživači Astronomske opservatorije u Beogradu koji su ispunjavali uslove tražene ranijim zakonima, u pogledu produženja radnog odnosa, finasirani od Ministarstva;
  • da bi informacija da Ministarstvo ne nastavlja finansiranje rada istraživača koji su navršili 65. godina života „morala da bude javna kako bi se izbegle odluke Ministarstva kojima se bez zakonskog obrazloženja, i iznenadno, ukida finansiranje rada najzaslužnijih srpskih naučnika, što ih dovodi u situaciju da ne mogu da ispune prethodno preuzete radne obaveze, kako na nacionalnom, tako i na međunarodnom nivou, kao i u stanje egzistencijalne ugroženosti“;
  • da prekid njegovog radnog odnosa nije bio predviđen programom naučnoistraživačkog rada Astronomske opservatorije u Beogradu za period 2020-2023, kao ni na finansijskom planu tog instituta za 2021. godinu, na osnovu kojih Ministarstvo iz budžeta finansira rad naučnoistraživačkih organizacija i njihovih radnika;
  • da je odluka da Ministarstvo ne nastavlja finansiranje istraživača koji su navršili 65 godina života „podjednako diskriminatorna, kao što bi bila odluka da budžetska sredstva za finansiranje istraživača ženskog pola nisu obezbeđena u budžetu – razdeo Ministarstva“.
    • Uz pritužbu je u vidu priloga dostavljena sledeća dokumentacija:1) odluka od 31. marta 2021. godine; 2) žalba na odluku Ministarstva od 5. i 12. jula 2021. godine; 3) rešenje o prestanku radnog odnosa od 6. jula 2021. godine; 4) dopis Ministarstva od 8. jula 2021. godine i dopise Astronomske opservatorije od 12. jula i 12. avgusta 2021. godine i 5) zahtev za pristup informacijama od javnog značaja od 30. septembra 2021. godine.
    • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka zatraženo izjašnjenje od Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo).
    • U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je:
  • da je sistem nauke i istraživanja prema ranijim propisima dominantno počivao na projektnom finansiranju rada istraživača, raspisivanjem javnog poziva, kao i da je u poslednjem ciklusu istraživanja, finansiranje projekata i istraživačkih timova iz naučnoistraživačkih organizacija (NIO), među kojima je Astronomska opservatorija u Beogradu, po projektima iz Programa osnovnih istraživanja (OI), Programa istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja (TR) i Programa sufinansiranja integralnih i interdisciplinarnih istraživanja (III) u ciklusu istraživanja po javnom pozivu, vršeno u periodu počev od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine;
  • da je finansiranje projekata preko Ministarstva, u gore navedenom periodu vršeno u skladu sa tada važećim Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti, kao i da su reformom naučnoistraživačkog sistema koja se sprovodila u skladu sa Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije 2016-2020, doneta dva nova zakona u ovoj oblasti Zakon o nauci i istraživanjima i Zakon o fondu za nauku Republike Srbije, kojima je promenjen sistem finansiranja nauke i to tako što se projektno finansiranje više ne vrši preko Ministarstva, već je osnovan Fond za nauku Republike Srbije preko kojeg će se realizovati 11 različitih i sveobuhvatnih Programa, a finansiranje se vrši projektno, putem javnog poziva Fonda;
  • da je odredbom člana 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima predviđeno da istraživaču u institutu radni odnos prestaje po sili zakona kada navrši 65. godinu života i najmanje 15 godina staža osiguranja, kao i da navedena odredba prizvodi pravno dejstvo u odnosu na finansiranje lica koja su ispunila navedeni uslov budžetskim sredstvima preko razdela Ministarstva, odnosno finansiranje naknada za rad istrživača, kako u institutima, tako i na fakultetima, počev od januara 2020. godine;
  • da je donošenjem Zakon o fondu za nauku Republike Srbije i Zakon o nauci i istraživanjima, a imajući u vidu da je 31. decembra 2019. godine prestalo projektno finansiranje tekućeg ciklusa istraživanja preko Ministarstva, pitanje angažovanja istraživača sa navršenih 65 godina života u naučnoistraživačkom radu na institutima i fakultetima/univerzitetima u 2020. godini i nadalje moguće samo na projektima preko Fonda za nauku Republike Srbije u zavisnosti od uslova konkretnog javnog poziva, međunarodnim projektima ili iz vanbudžetskih sredstava, računajući i sopstvene prihode NIO, ukoliko se zaključi sporazum između poslodavca i zaposlenog u pisanoj formi, u skladu sa propisima o radu, a uz uslove i proceduru predviđenu Zakonom o nauci i istraživanjima;
  • da se u skladu sa prelaznim odredbama Zakona o nauci i istraživanjima, finansiranje naučnoistraživačkog rada istraživača u 2020 i 2021. godini (na institutima i fakultetima) koji svoj naučni rad sprovode u skladu sa Planom naučnoistraživačkog rada NIO u odnosnoj (koji je svaka NIO dostavila Ministarstvu), vrši na osnovu godišnjih Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO, zaključenih između svake pojedinačne NIO i Ministarstva, čiji je sastavni deo spisak istraživača i Plan, a isplata sredstva NIO za rad istraživača vrši se mesečnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača, koji se revidira svakog meseca u zavisnosti od promena u odnosu na status istraživača (izbor u više zvanje, prestanak radnog odnosa i druge okolnosti koje su od uticaja na finansiranje budžetskim sredstvima preko razdela Ministarstva);
  • da se u prilogu izjašnjenja nalazi Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO za Astronomsku opservatoriju u Beogradu za 2021. godinu uz propratne priloge, kao i osnov za promene uz mesečno rešenje;
  • da članom 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima nije propisano da Ministarstvo daje saglasnost za produženje radnog odnosa lica na radnom mestu istraživača koji navršavaju 65 godina života, već se nastupanjem te zakonske okolnosti ova lica više ne evidentiraju na spisku istraživača uz mesečno rešenje o isplati sredstava NIO sa razdela Ministarstva koji se uredno dostavlja i NIO;
  • da se na spisku istraživača Astronomske opservatorije u Beogradu za mesec jul 2021. godine ne nalaze zaposleni na radnom mestu istraživača koji su stariji od 65 godina, uključujući i podnosioca pritužbe;
  • da je „evidentno“ da dopis Ministarstva od 25. jula 2021. godine, ne predstavlja akt odbijanja davanja saglasnosti za nastavak finansiranja podnosioca pritužbe, već samo pismeno obaveštenje na zahtev NIO, kojim se ta organizacija informiše o „opštepoznatoj činjenici za sve NIO, zasnovanoj na zakonu i zaključenom Ugovoru“(da budžetska sredstva za finansiranje istraživača sa navršenih 65 godina života nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva i da NIO dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku);
  • da je iz rešenja o prestanku radnog odnosa podnosioca pritužbe del.br.395/1 od 6. jula 2021. godine, koje je donela Astronomska opservatorija kao poslodavac, u tački 1. dispozitiva nedvosmisleno konstatovano da je do prestanka radnog odnosa došlo po sili zakona (član 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima) i da „ranije doneta uslovna odluka o produženju radnog odnosa od 31. marta 2021. godine nije ni mogla proizvesti dejstvo zbog okolnosti nastupanja sile zakona“;
  • da je iz priloženog spiska koji je dostavljen uz ugovor i rešenje, evidentno da se na spisku istraživača za 2021. godinu ne nalazi ni BB, koji je imenovan na radno mesto direktora Astronomske opservatorije na period od 4 godine, u skladu sa članom 62. Zakona o nauci i istraživanjima, pa je podnosilac pritužbe upućen da se „za ta pitanja“ obrati Upravnom odboru Astronomske opservatorije, čiji je i sam bio član, kao predstavnik iz reda istraživača, do razrešenja rešenjem Vlade Republike Srbije iz razloga prestanka radnog odnosa;
  • da se pitanje isplate režijskih troškova prema utvrđenim parametrima i na zahtev NIO, u koje spada i isplata plata administrativno-tehničkog i pomoćnog osoblja (u koje spada i lice na radnom mestu direktora do isteka mandata ili razrešenja u skladu sa zakonom) je u nadležnosti NIO. To osoblje se ne nalazi na spisku istraživača iz Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO, niti Ministarstvo određuje bruto iznose za rad tih lica, već se ona isplaćuje u skladu sa opštim aktima instituta iz svih prihoda NIO, računajući i sredstva budžeta;
  • da posebno ističu da Ministarstvo u skladu sa strateškim dokumentima Vlade Republike Srbije sprovodi afirmativnu meru sa ciljem zadržavanja mladih kadrova u zemlji, tako što se putem javnog poziva uključuju u naučnoistraživački rad NIO. Afirmativna mera zadržavanja mladih je u skladu sa Planovima NIO, imajući u vidu njihovu potrebu za „zanavljanjem kadra“, kao i podsticanje najtalentovanijih visokoobrazovanih mladih ljudi da stiču stručnu praksu najvišeg nivoa efikasnosti i obučenosti, radi postizanja rezultata u svojim naučnoistraživačkim oblastima;
  • da je kroz 4 javna poziva (počev od 2018. godine) u rad NIO uključeno 1657 talentovanih mladih istraživača koji na svojoj doktorskoj disertaciji neposredno rade u NIO u skladu sa Planom rada NIO, a nakon doktoriranja i daljeg izbora u naučno zvanje, svoja znanja primenjuju u razvoju svoje zemlje, što je bio cilj, kako ranije Strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije 2016-2020, tako i Strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije 2011-2025. godine „Moć znanja“;
  • da je istraživačima koji su navršili 65 godina starosti, među kojima je i podnosilac pritužbe, preko Zakona o fondu za nauku Republike Srbije, omogućeno da ravnopravno učestvuju u projektima po konkursu koje raspisuje taj fond ili međunarodnim projektima, jer je projektno finansiranje počev od 1. januara 2020. godine u nadležnosti Fond za nauku Republike Srbije;
  • da iz svega napred navedenog proizlazi da su neosnovani navodi iz pritužbe da Ministarstvo vrši diskriminaciju lica koja su navršila 65 godina života po osnovu starosnog doba, jer je Zakonom o fondu za nauku Republike Srbije omogućeno da svi istraživači preko timova iz akreditovanih NIO (na institutima i fakultetima), bez obzira na godine, mogu učesvovati na projetima za koje fond raspisuje javni poziv,  što nesporno proističe iz odredbe člana 2. stav 2 i čl.6, 20 i 21. Zakona o fondu za nauku Republike Srbije.
    • Uz izjašnjenje je u vidu priloga dostavljen Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada zaključen između NIO Astronomska opservatorija i Ministarstva; Plan rada NIO Astronomska opservatorija za period 1. januar – 31. decembar 2021. godine; Spisak istraživača angažovanih kod NIO Astronomska opservatorija za period 1. januar – 31. decembar 2021. godine; rešenje o rasporedu budžetskih sredstva za jul mesec 2021. godine i prilog uz navedeno rešenje.

 

 

  1. ČINjENIČNO STANjE

 

  • Uvidom u odluku od 31. marta 2021. godine utvrđeno je da je, između ostalog, direktor Astronomske opservatorije, BB, doneo odluku da se AA, istraživaču u zvanju naučnog savetnika zaposlenom na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu, produžava radni odnos na Astronomskoj opservatoriji na određeno vreme, najduže do 30. juna 2026. godine, počev od 6. jula 2021. godine. Daljim uvidom, utvrđeno je da je u stavu II odluke, između ostalog, navedeno da dužina trajanja produžetka radnog odnosa AA zavisi „isključivo od angažovanja imenovanog na naučnoistraživačkom radu Astronomske opservatorije u Beogradu i finansiranja zarade imenovanog istraživača u okviru programa institucionalnog finansiranja zarada istraživača ili po osnovu učešća na projektima preko Fonda za nauku u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti“. U obrazloženju odluke, između ostalog, navedeno je da se radni odnos dr AA, istraživača zaposlenog na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu u zvanju naučnog savetnika, produžava do navršenih 70 godina života, počev od 6. jula 2021. godine, kada navršava 65 godina života. Daljim uvidom, utvrđeno je da je, između ostalog, navedeno da je Matični odbor za geonauku i astronomiju dao pozitivno mišljenje o ispunjenosti uslova za produžetak radnog odnosa istraživača AA, „koji je potreban radi nastavka rada na osnovnim istraživanjima Astronomske opservatorije, što podrazumeva planiranje naučnih projektnih zadataka i organizovanje naučnoistraživačkog rada, usmeravanje istraživanja i uvođenje u rad mladih istraživača, s obzirom da je imenovani istraživač u toku radne karijere postigao vrhunske međunarodno priznate naučne rezultate“. Daljim uvidom, utvrđeno je da je konstatovano da je odluka o produženju doneta u skladu sa odredbom člana 100. stav 3. Zakona o nauci i istraživanjima i pojašnjeno da dužina trajanja radnog odnosa zavisi isključivo od angažovanja istraživača na naučnoistraživačkim zadacima u čijoj realizaciji učestvuje i obezbeđenje plate i ostalih primanja imenovanog, bilo u okviru programa institucionalnog finansiranja preko ministarstva, ili po osnovu učešća na projektima Fonda za nauku. Takođe, utvrđeno je da je navedeno da „kako Opservatorija nema sopstvenih sredstava, izostanak finansiranja imenovanog istraživača je osnov za prestanak njegovog radnog odnosa i pre roka navedenog u ovoj odluci“.
  • Uvidom u dopis od 5. jula 2021. godine, utvrđeno je da je podnosilac pritužbe uložio žalbu na odluku Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, koju je to ministarstvo uputilo direktoru Astronomske opservatorije, povodom zahteva za produženje radnog odnosa AA u kojem ih obaveštava da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva. Institut dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku“. Daljim uvidom, utvrđeno je da je podnosilac pritužbe tražio od Ministarstva da obrazlože iz kojih razloga „različito tretiraju produženje radnog odnosa podnosioca pritužbe i BB (koje finansiraju), s obzirom da obojica produžavaju radni odnos nakon navršenih 65 godina života po identičnom zakonskom osnovu“. Daljim uvidom utvrđeno je da podnosilac pritužbe istakao: „Skrećem vam pažnju da ovakvom odlukom ne prekidate samo moj naučni rad, nego i rad u Upravnom odboru Astronomske opservatorije u Beogradu, kao i u mnogobrojnim nacionalnim i međunarodnim telima, a takođe i rad na međunarodnim projektima, što će mi onemogućiti da ispunim obaveze koje sam preuzeo pod pretpostavkom da ću produžiti radni odnos jer ispunjavam sve uslove iz člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima. Obaveze o kojima govorim sam preuzeo ne pretpostavljajući da bih mogao da budem jedini radnik Opservatorije koji je ispunjavao uslove, a da mu radni odnos nije produžen“.
  • Uvidom u Rešenje o prestanku radnog odnosa broj 395/1od 6. jula 2021. godine, utvrđeno je da je direktor Astronomske opservatorije, BB, doneo rešenje kojim AA, prestaje radni odnos „po sili zakona zbog navršenih 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja u skladu sa članom 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima, dok u stavu II rešenja navedeno da zaposlenom prestaje radni odnos 6. jula 2021. godine. Uvidom u obrazloženje navedenog rešenja, utvrđeno je da je, između ostalog, navedeno da se direktor Astronomske opservatorije obratio resornom ministarstvu sa zahtevom za davanje saglasnosti za nastavak finansiranja AA, kao i da je Ministarstvo obavestilo Opservatoriju da „neće obezbediti sredstva za finansiranje istraživača AA naučnog savetnika, nakon navršenih 65 godina života“.
  • Uvidom u dopis Ministarstva od 8. jula 2021. godine, utvrđeno je da je povodom zahteva za produženje radnog odnosa AA nakon navršenih 65 godina života, Ministarstvo obavestilo Astronomsku opservatoriju da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“. Daljim uvidom, utvrđeno je da je Ministarstvo navelo da „institut dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku“.
  • Uvidom u dopis od 12. jula 2021. godine, utvrđeno je da je povodom zahteva za produženje radnog odnosa AA nakon navršenih 65 godina života, Ministarstvo obavestilo Astronomsku opservatoriju da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“. Daljim uvidom, utvrđeno je da je Ministarstvo navelo da „institut dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku“.
  • Uvidom u dopis od 12. jula 2021. godine, utvrđeno je da je u dopisu koji je uputio Ministarstvu, AA, između ostalog, naveo da ulaže žalbu na odluku Ministarstva o prestanku finansiranja njegovog rada na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu, koja ga je dovela u „izuzetno tešku situaciju i onemogućila da nastavi rad u mnogobrojnim nacionalnim i međunarodnim radnim telima i na međunarodnim projektima, kao i da ispuni obaveze koje je preuzeo pod pretpostavkom da će produžiti radni odnos jer ispunjava sve uslove propisane odredbom člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima“.
  • Uvidom u dopis od 12. jula 2021. godine, utvrđeno je da je u dopisu koji je uputio Ministarstvu, AA između ostalog, naveo da je „nezakonita i protivustavna praksa obustave budžetskog finansiranja istraživača koji ispunjavaju uslove za nastavak radnog odnosa nakon navršenih 65 godina života na osnovu člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima, a koja neizbožno dovodi do prestanka radnog odnosa najzaslužnijih naučnika zaposlenih na institutima čiji se rad finansira isključivo iz budžeta Republike Srbije“.
  • Uvidom u dopis od 12. avgusta 2021. godine, utvrđeno je da je u dopisu koji je uputio Ministarstvu, AA između ostalog, naveo da nije dobio odgovor na žalbu koju je 12. jula 2021. godine uputio Ministarstvu, a da odluka Ministarstva po navedenom pitanju neposredno utiče na sastav Upravnog odbora Astronomske opservatorije u Beogradu, a samim tim i na regularnost kontrole rada direktora, čije budžetsko finansiranje je Ministarstvo odobrilo „uprkos tome što je i on navršio 65 godina života“.
  • Uvidom u zahtev za pristup informacijama od javnog značaja utvrđeno je da je 30. septembra 2021. godine, AA tražio od Ministarstva kopiju i dostavljanje dokumenta koji sadrži informaciju da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“.
  • Uvidom u Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, br.451-03-9/2021-14/200002/1 od 5. februara 2021. godine, pored ostalog, utvrđeno je da je ugovor zaključen između Republike Srbije – Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Astronomske opservatorije u Beogradu. Daljim uvidom, utvrđeno je da je članom 1. navedenog ugovora propisano da se ovim ugovorom uređuju međusobna prava i obaveze ugovornih strana u vezi realizacije i finansiranja naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, kao i način i uslovi prenosa sredstva za rad istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja na osnovu dostavljenog godišnjeg Plana rada NIO. Članom 3. stav 1. ovog Ugovora propisano je da sastavni deo ovog ugovora čine sledeći prilozi: Prilog 1 – „Plan rada NIO“ koji, između ostalog, sadrži: opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini; opis planiranih istraživanja i očekivanih rezultata; nastavna aktivnost (učešće istraživača u nastavi, organizovanje nastave, mentorstvo, učešće u komisijama za odbranu doktorskih i master teza), očekivane promene broja i statusa istraživača i dr; Prilog 2 – „Spisak istraživača sa utvrđenom naknadom za naučnoistraživački rad u bruto iznosu“, koja sadrži: neto iznos za isplatu i iznos pripadajućeg poreza i doprinosa. Deo dodatnih sredstava za vreme provedeno na radu, Ministarstvo uplaćuje za istraživače u istraživačkom, naučnom i saradničkom zvanju pod uslovom da nisu angažovani u nastavi, a zaposleni su na institutima i fakultetima čiji je osnivač Republika Srbija. Za istraživače u nastavnom zvanju koji su angažovani u nastavi, Ministarstvo ne uplaćuje deo dodatnih sredstava za vreme provedeno na radu. Promene u prilogu 2 u odnosu na isključivanje pojedinih istraživača, računajući i istraživače koji su navršili 65 godina života i/ili uključivanje novih istraživača u rad NIO, kao i na izbor/reizbor u zvanje su sastavni deo ovog ugovora, odnosno mesečnih rešenja o rasporedu NIO; Prilog 3 – „Odobreni iznosi režijskih i materijalnih troškova istraživanja“. Daljim uvidom utvrđeno je da je članom 4. ovog ugovora, između ostalog, propisano da je rukovodilac NIO po ovom ugovora obavezan, između ostalog, da: tačka 1) obezbedi da se naučnoistraživački rad NIO odvija u skladu sa Prilogom 1; tačka 2) obezbedi trošenje sredstava primljenih po ovom ugovoru u skladu sa zakonom i za namene utvrđene članom 2. ovog ugovora; tačka 5) pisanim putem obavesti Ministarstvo o promenama i/ili problemima u vezi sa realizacijom ovog ugovora u roku od 15 dana od saznanja o bilo kojoj promeni koja je od uticaja na finansiranje budžetskim sredstvima, a naročito isplate naknade za rad istraživača, kao i prestanak radnog angažovanja istraživača po bilo kom osnovu. Rukovodilac NIO, ukoliko je to neophodno za naučnoistraživački rad, može u 2021. godini da angažuje istraživače u statusu spoljnjeg saradnika uz obavezu podnošenja obrazloženog zahteva Ministarstvu radi pribavljanja prethodne saglasnosti u skladu sa likvidnim mogućnostima budžeta. Spoljnji saradnik je istraživač zaposlenoj u drugoj akreditovanoj NIO pod uslovom da platu ne prima iz budžetskih sredstava i koji je bio uključen u naučnoistraživački rad NIO u bilo kom svojstvu. Istraživač u statusu spoljnog saradnika uvrštava se u spisak istraživača iz Priloga 2. Daljim uvidom utvrđeno je da je članom 5. ovog ugovora propisano da rukovodilac NIO potpisivanjem ovog ugovora preuzima obavezu da, između ostalog, sve istraživače angažovane u NIO, blagovremeno i potpuno obaveštava o sadržini i eventualnim promenama ovog ugovora i priloga koji čine njegov sastavni deo, o obavezama i odgovornostima u toku njegove realizacije, kao i posledicama nepostupanja u skladu sa istim. Odredbom člana 6. Ugovora između ostalog propisano je da je obaveza rukovodioca NIO da sačini, potpiše i do 20. januara 2022. godine dostavi Ministarstvu, u pisanoj i elektronskoj formi, izveštaj o radu NIO (uključuje i izveštaj o zakonitom i namenskom raspolaganju budžetskim sredstvima primljenim u 2021. godini), koga čine između ostalog i dokumentacija kojom se dokazuje zakonito i namensko trošenje budžetskih sredstava primljenih sa razdela Ministarstva po ovom ugovoru, a naročito tačka 2.2.1. potpisani dokument istraživača da su primili naknade za naučnoistraživački rad isplaćene NIO za te namene na osnovu ovog ugovora; zatim pisanu izjavu u odnosu na troškove prikazane/dokumentovane u izveštaju kao finansirane budžetskim sredstvima u periodu od 1. januara do 31. decembra 2021. godine (npr. naknade za naučnoistraživački rad ili pojedine istraživačke aktivnosti), navode da za iste namene ni u jednom delu nisu obezbeđena druga sredstva iz budžeta Republike Srbije ili drugih izvora, odnosno navode o visini, izvoru, strukturi i načinu učešća drugih sredstava u sufinansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u periodu od 1. januara do 31. decembra 2021. godine (npr. po drugim programima iz Zakona ili Zakonu o fondu za razvoj Republike Srbije i Zakona o inovacionoj delatnosti i sl.). Dalje, članom 7. ovog ugovora, između ostalog, propisano je da se Ministarstvo obavezuje da sredstva namenjena za ostvarivanje naučnoistraživačkog rada NIO u periodu od 1. januara do 31. decembra 2021. godine uplati NIO prema odredbama ovog ugovora, posebnim rešenjima, a u skladu sa likvidnim mogućnostima budžeta Republike Srbije-razdeo Ministarstvo; odluči o prekidu ili obustavi finansiranja po osnovu ovog ugovora, delimično ili u celini, na osnovu rezultata kontrole namenskog trošenja budžetskih sredstava, zbog nezadovoljavajućih rezultata naučnoistraživačkog rada ili sa nekog drugogopravdanog i obrazloženog osnova. Odredbom člana 8. Ugovora propisano je da Ministarstvo prati realizaciju naučnoistraživačkog rada NIO na osnovu godišnjeg izveštaja o radu. Ministarstvo će vršiti proveru sprovođenja ovog ugovora neposrednim uvidom na terenu u svakoj pojedinačnoj NIO sa ili bez posebne najave, a s čim u vezi može zahtevati i dodatne izveštaje za određeni vremenski period koji odredi u svom pisanom zahtevu. Izveštaji obuhvataju realizaciju naučnoistraživačke delatnosti finansirane iz budžeta, Fonda za nauku Republike Srbije, međunarodnih projekata, projekata saradnje sa privredom i drugih izvora. Nadležni matični naučni odbor razmatra Izveštaj o radu naučnoistraživačke organizacije i daje mišljenje Ministarstvu. Poverenik konstatuje da je uvidom utvrđeno da su navedeni ugovor potpisali: za Astronomsku opservatoriju u Beogradu direktor, BB a za Ministarstvo ministar Branko Ružić.
  • Uvidom u prilog 1 koji je sastavni deo Ugovora, utvrđeno je da je u njemu sadržan Plan rada NIO – Astronomska opservatorija u Beogradu u periodu od 1. januara do 31. decembra 2021. godine. Sastavni deo priloga 1 je „Opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini (SVOT)“. U ovom delu je, između ostalog, konstatovano da: nema sredstava za nove instrumente koji su neophodni za kvalitetan i raznovrstan rad na stanici; da nemaju sredstva za plaćanje odlazaka saradnika na stanicu; da je neophodno povećanje broja operatera; da se očekuje da Ministarstvo pokuša da sistemski reši problem dopunskog finansiranja Opservatorije u cilju nabavke opreme; da se treba izboriti za što veći broj međunarodnih i evropskih projekata, kao i projekata Fonda za nauku, kao i da je konstatovano da „bez obzira na dugu tradiciju i postignute uspehe, realna slabost u kratkoročnom periodu je potencijalno osipanje kadrova koji odlaze u bolje plaćen informatički sektor. Zato je od vitalnog značaja da se izborima za projekte Fonda za nauku i evropske projekte, kako bi se s jedne strane popravila finansijska situacija istraživača, a sa druge strani se mladi saradnici uključili u savremena istraživanja, evropske i svetske tokove moderne astronomije. Planira se veliki broj projakta, a deo kadra odlazi u inostranstvo, što je pogotovo izraženu kod studentske populacije, tako da je problem dobiti doktoranta. No deo kadrova se vraća, što je svakako pozitivno jer sa sobom donosi nove ideje i pravce istraživanja. To već daje vidljive rezultate i svakako treba podržati povratak naše naučne dijaspore, za šta je Ministarstvo uvek imalo puno razumevanje. Čim prilike dozvole poradiće se na novoj unutrašnjoj organizaciji Opservatorije“.
  • Uvidom u „Prilog 2“ utvrđeno je da predstavlja spisak istraživača angažovanih kod NIO za ugovoreni period od 1. januar do 31. decembar 2021. godine. Daljim uvidom, utvrđeno je da se na spisku naučnoistraživačke organizacije Astronomska opservatorija u Beogradu, nalaze ukupno 51 istraživač/istraživačica, kao i da se među njima nalazi ime podnosioca pritužbe.
  • Uvidom u Rešenje o rasporedu sredstava, broj 451-03-1/2021-16/25 od 4. avgusta 2021. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja odobrilo prenos sredstava sa računa izvršenja budžeta Republike Srbije 840-1620-21 sa konta 424621 u iznosu od 7.313.633,00 dinara, korisniku Astronomska opservatorija u Beogradu, za namenu „bruto naknada za rad istraživača za jul 2021. godine“. Daljim uvidom utvrđeno je da je tačkom 2. navedenog rešenja konstatovano da se prenos sredstava vrši pod uslovima utvrđenim Zakonom o nauci i istraživanjima i Ugovorom o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini. Uvidom u prilog uz rešenje o rasporedu sredstava, utvrđeno je da predstavlja spisak istraživača kojima se isplaćuje naknada u bruto iznosu za mesec jul 2021. godini, kao i da se na njemu ne nalazi ime podnosioca pritužbe.

 

  • Poverenik konstatuje da je podnosilac pritužbe u dopuni naveo da ostaje pri navodima da pritužbu podnosi samo protiv Ministarstva, a ne i protiv NIO Astronomska opservatorija u Beogradu.

 

 

  1. RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

 

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, kao i antidiskriminacione i druge domaće i međunarodne propise.

 

Pravni okvir

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije[1] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti[2].
  • Ustav Republike Srbije[3] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
  • Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine[4] u članu 14. zabranjuje diskriminaciju i propisuje da se uživanje prava i sloboda propisanih u ovoj konvenciji obezbeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.
  • Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[5], koji propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbom člana 23. stav 1. propisano je da je zabranjeno diskriminisati lica na osnovu starosnog doba, dok je stavom 3. ovog člana propisano da se ne smatra diskriminacijom ukoliko je različito postupanje na osnovu starosnog doba objektivno i razumno opravdano legitimnim ciljem, a posebno legitimno utvrđenom politikom zapošljavanja, ciljevima tržišta rada, dodatnog obrazovanja i obuke, odnosno stručnog usavršavanja, i ako su načini ostvarivanja tog cilja primereni i nužni.
  • Zakon o nauci i istraživanjima[6] u članu 7. stav 1. propisuje da nauku i istraživanja kao delatnost od opšteg interesa (u daljem tekstu: naučnoistraživačka delatnost) realizuju akreditovane naučnoistraživačke organizacije kroz programe utvrđene ovim zakonom, kao i programe utvrđene zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije. Odredbom člana 12. stav 1. navedenog zakona propisano je da se opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, ostvaruje putem programa institucionalnog finansiranja i drugih programa od opšteg interesa u skladu sa ovim zakonom, kao i putem projektnog finansiranja preko Fonda za nauku Republike Srbije u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad tog fonda. Odredbom člana 100. stav 1. ovog zakona propisano je da istraživaču u institutu radni odnos prestaje po sili zakona kada navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja. Istraživaču iz stava 1. ovog člana može se produžiti radni odnos ugovorom sa institutom na određeno vreme u trajanju do pet godina, ako ima najmanje 20 godina radnog iskustva u naučnoistraživačkoj delatnosti, pet godina rada u tom institutu i ako je nakon sticanja zvanja naučni savetnik ispunio uslove koji su potrebni za sticanje naučnog zvanja naučni savetnik, u skladu sa ovim zakonom. Statutom instituta se mogu propisati dodatni kriterijumi koje istraživač mora da ispuni da bi mu se produžio radni odnos. Odluku o produženju radnog odnosa istraživača iz stava 2. ovog člana donosi direktor instituta, a odluku o produžetku radnog odnosa istraživača koji je na dužnosti direktora instituta donosi upravni odbor instituta. Odluka iz stava 3. ovog člana donosi se na predlog naučnog veća i pribavljeno pozitivno mišljenje nadležnog matičnog naučnog odbora. Istraživač u naučnom zvanju kome je prestao radni odnos zbog odlaska u penziju zadržava zvanje koje je imao u trenutku penzionisanja. Odredbom člana ovog zakona propisano je da se sredstva za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti obezbeđuju iz: 1) sredstava osnivača; 2) budžeta Republike Srbije; 3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave; 4) sredstava Fonda za nauku Republike Srbije; 5) sredstava privrednih društava, udruženja i drugih organizacija; 6) sopstvenih prihoda naučnoistraživačkih organizacija; 7) sredstava domaćih fondova i zadužbina i poklona pravnih i fizičkih lica; 8) sredstava stranih fondacija, pravnih i fizičkih lica i donacija; 9) drugih izvora, pod uslovom da se ne ugrožava autonomija i dostojanstvo naučnoistraživačkog rada, dok član 105. u stavu 1. propisuje da se finansiranje naučnoistraživačke delatnosti sastoji iz programa institucionalnog finansiranja, drugih programa od opšteg interesa, projektnog finansiranja u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije i finansiranja iz drugih izvora. Stavom 2. iste odredbe propisano je da se institucionalno finansiranje može obezbediti iz: 1) sredstava osnivača; 2) budžeta Republike Srbije; 3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 106. ovog zakona propisano je da će se projektno finansiranje realizovati u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije. Odredbama člana 108. propisano je da institucionalno finansiranje akreditovanih instituta, koji su osnovani kao ustanove, a čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, kao i instituta čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti obuhvata: 1) sredstva za plate i druga primanja istraživača u naučnim zvanjima; 2) sredstva za plate administrativno-tehničkog, stručnog i pomoćnog osoblja; 3) sredstva za režijske troškove; 4) sredstva za materijalne troškove istraživanja; 5) sredstva za nabavku, održavanje, amortizaciju i osiguranje opreme; 6) sredstva za druge troškove naučnoistraživačkog rada, dok je stavom 2. iste odredbe propisano da se sredstva za plate istraživača u istraživačkim zvanjima obezbeđuju se u skladu sa članom 129. ovog zakona. Članom 129. stav 1. propisano je da će Ministarstvo nadležno za poslove naučnoistraživačke delatnosti nastaviti da finansira naučnoistraživačke aktivnosti svih istraživača u istraživačkim zvanjima angažovanih u naučnoistraživačkoj organizaciji i inovacionim centrima do sticanja zvanja doktora nauka, odnosno do isteka istraživačkih zvanja koja su stekli u skladu sa odredbama Zakona o naučnoistraživačkoj delatnosti (“Službeni glasnik RS”, br. 110/05, 50/06 – ispravka, 18/10 i 112/15). Stavom 3. iste odredbe propisano je da će Ministarstvo nadležno za poslove naučnoistraživačke delatnosti finansirati sve istraživače u naučnim zvanjima angažovane na fakultetima i inovacionim centrima, na dan stupanja na snagu ovog zakona. Finansiranje će se odnositi i na sve istraživače angažovane na fakultetima i inovacionim centrima, čiji postupak za izbor u zvanje naučnog saradnika bude pokrenut tokom trajanja finansiranja projekata u ciklusu istraživanja od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, pod uslovom da po tom postupku steknu zvanje naučnog saradnika, dok je stavom 4. ove odredbe propisano da fakulteti i inovacioni centri mogu angažovati nove istraživače u naučnim zvanjima samo u okviru međunarodnih projekata, projekata Fonda za nauku, Fonda za inovacionu delatnost, sopstvenih sredstava kao i iz svih drugih budžetskih sredstava van razdela ministarstva nadležnog za poslove naučnoistraživačke delatnosti. Odredbom člana 135. stav 2. istog zakona propisano je da Ministarstvo može finansirati naučnoistraživački rad preraspodelom sredstava za realizaciju naučnoistraživačkog rada tako što će se sredstva sa svih projekata u kojima učestvuje pojedinačna naučnoistraživačka organizacija čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina odnosno jedinica lokalne samouprave kao i Srpska akademija nauka i umetnosti i instituti čiji je ona osnivač, zbirno isplaćivati toj naučnoistraživačkoj organizaciji, a na nivou isplate za decembar mesec prethodne godine, uz sva pripadajuća uvećanja prema propisima o budžetu odnosno budžetskom sistemu. Finansiranje u skladu sa ovim članom će se realizovati najduže u trajanju od dve godine od početka primene propisa kojim se uređuje rad zaposlenih u javnim službama.
  • Zakon o fondu za nauku Republike Srbije[7] u članu 1. propisuje da je u cilju obezbeđivanja uslova za kontinuirani razvoj naučnoistraživačkih i razvojnih aktivnosti u Republici Srbiji, neophodnih za napredak društva zasnovanog na znanju osnovan Fond za nauku. Odredbama člana 2. ovog zakona propisano je da Fond kroz svoje delovanje omogućava razvoj naučnih istraživanja i primenu njihovih rezultata radi bržeg društvenog, tehnološkog, kulturnog i ekonomskog razvoja Republike Srbije, dok je stavom 2. istog člana propisano da Fond obezbeđuje finansijska sredstva i pruža stručnu podršku istraživačima iz akreditovanih naučnoistraživačkih organizacija u realizaciji naučnih projekata u okviru programa Fonda utvrđenih ovim zakonom. Članom   stav 1. ovog zakona propisano je da je osnivač Fonda Republika Srbija, dok je stavom 5. stav 1. propisano da se sredstva za osnivanje i rad Fonda obezbeđuju iz budžeta Republike Srbije. Fond obavlja poslove u vezi sa finansiranjem pripreme, realizacije i razvoja programa, projekata i drugih aktivnosti u oblasti sprovođenja naučnoistraživačke politike (član 6). Odredbama člana 8. propisano je da sredstva Fonda omogućavaju finansiranje realizacije programa Fonda i koriste se za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti, kao i da u obavljanju svojih poslova, a naročito u planiranju i korišćenju sredstava, Fond primenjuje principe objektivnosti i odgovornosti, međunarodno priznate standarde dobre prakse i javnosti u radu i donošenju odluka. Odredbama člana 20. stav 1. propisano je da programi Fonda moraju biti dovoljno raznovrsni da odgovore na različite društvene izazove – tehnološki razvoj, podršku naprednim idejama, razvoj kadrova, izgradnju naučne infrastrukture, integraciju u međunarodne naučne tokove, saradnju nauke i privrede i dr. Ministarstvo nadležno za naučnoistraživačku delatnost po prethodno pribavljenom mišljenju Naučnog saveta Fonda donosi odgovarajući propis za realizaciju programa Fonda.
  • Zakon o zaposlenima u javnim službama[8] u članu 137. stav 1. tačka 1. propisuje da zaposlenom prestaje radni odnos nezavisno od njegove volje i volje poslodavca (po sili zakona): 1) kada navrši 65 godina života ako ima najmanje 15 godina staža osiguranja (navršenje radnog veka), odnosno navršenjem godina života i staža osiguranja u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje rad javne službe.
  • Uredbom o normativima i standardima raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama[9] u članu 1. utvrđeni su normativi i standardi raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti, a u skladu sa Zakonom o nauci i istraživanjima („Službeni glasnik RS”, broj 49/19), dok je članom 2. propisano da se pod normativom i standardom, u smislu ove uredbe, podrazumeva skup opštih pravila i smernica za raspodelu sredstava za plate istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja. Odredbom člana 3. stav 1. propisano je da će se sredstva za plate istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja isplaćivati na osnovu godišnjeg plana rada naučnoistraživačke organizacije i ugovora između ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: ministarstvo) i naučnoistraživačke organizacije, dok je stavom 3. iste odredbe propisano da se godišnji plan rada naučnoistraživačke organizacije podnosi najkasnije do 15. decembra tekuće godine za narednu godinu u pisanom i elektronskom obliku preko namenske stranice na sajtu ministarstva. Rok za podnošenje godišnjeg izveštaja o radu je 31. januar tekuće godine za prethodnu godinu u pisanom i elektronskom obliku. Odredbom člana 5. ove uredbe propisano je da godišnji plan rada naučnoistraživačke organizacije sadrži sledeće: 1) Opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini; 2) Opis planiranih istraživanja i očekivanih rezultata; 3) Opis planova za proširenje ljudskih resursa i istraživačke infrastrukture; 4) Plan za privlačenje kapitalnih investicija na jednogodišnjem i višegodišnjem nivou; 5) Učešće u naučnim skupovima i mobilnost istraživača (organizovanje naučnih skupova, plenarna predavanja i predavanja po pozivu, studijski boravci i usavršavanje istraživača, studijski boravci stranih istraživača); 6) Naučna saradnja (prijavljivanje na nacionalne i međunarodne projekte, međunarodna saradnja, saradnja sa privredom, saradnja sa drugim akademskim institucijama, učešće u realizaciji programa drugih ministarstava i organizacija); 7) Diseminacija, promocija i popularizacija rezultata; 8) Izdavačka i bibliotečka delatnost; 9) Nastavna aktivnost (učešće istraživača u nastavi, organizovanje nastave, mentorstvo, učešće u komisijama za odbranu doktorskih i master teza); 10) Očekivane promene broja i statusa istraživača. Odredbom člana 7. Uredbe propisano je da će se finansiranje naučnoistraživačkog rada u 2020. godini vršiti na nivou isplate za decembar 2019. godine, uz sva pripadajuća uvećanja prema propisima o budžetu odnosno budžetskom sistemu, a u skladu sa članom 135. stav 2. Zakona o nauci i istraživanjima.
  • Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period 2021. do 2025. godine „Moć znanja”[10] utvrđene su mere i programi za unapređenje izvrsnosti u nauci i ciljno usmerena istraživanja za razvoj privrede i društva u celini, u petogodišnjem periodu. Jedan od ciljeva propisanih strategijom predstavlja podsticanje izvrsnosti i relevantnosti naučnih istraživanja u Republici Srbiji. Naime, kako je navedeno, „napredak Republike Srbije nije moguć bez stalnog pristupa novim naučnim znanjima. Značajan doprinos pružaju osnovna i primenjena istraživanja čiji je primarni cilj sistematično traganje za novim znanjima kojima se rešavaju novi ili postojeći naučni problemi, dokazuju nove ideje i razvijaju nove teorije. Novi proizvodi, nove industrije, i nova radna mesta podrazumevaju kontinuirano širenje našeg znanja o prirodnim i društvenim procesima, kao i primenu tog znanja u praktične svrhe. Slično ovome, i odbrana i bezbednost države zahtevaju nova znanja bez kojih nije moguć razvoj novih i poboljšanje postojećih sistema. Do ovih ključnih novih znanja Republika Srbija može doći isključivo kroz negovanje vrhunskih naučnih istraživanja. Pružanjem svih oblika podrške talentovanim i darovitim studentima formirala bi se nova generacija istraživača osposobljenih da razviju nove proizvode i nove tehnologije. Posebnim programima podsticanja i stipendiranja mladih i nadarenih za naučnoistraživački rad sufinansiraju se naučnoistraživačke aktivnosti mladih istraživača, doktoranada i najboljih nadarenih učenika završnih razreda srednjih škola. Osnovni cilj programa je ostvarivanje uslova za očuvanje i razvoj naučnoistraživačkog podmlatka i sprečavanje odliva naučnih kadrova. Uz stipendiranje doktoranada i učenika finansijski se podržava i niz aktivnosti u vezi sa njihovim studiranjem i usavršavanjem: odlazak na naučne skupove u zemlji i inostranstvu, učešće na međunarodnim naučnim olimpijadama i takmičenjima znanja, studijski boravci, finansiranje učešća stipendista na projektima MNTR-a i drugi oblici usavršavanja.

 

Analiza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

  • Imajući u vidu predmet pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je analizirati da li je Ministarstvo povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije, time što je podnosiocu prestao radni odnos na naučnom institutu na kojem je bio zaposlen, zbog navršenih 65 godina života.
  • Među stranama u postupku nije sporno da je podnosilac pritužbe bio zaposlen na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu i da mu je radni odnos prestao jula 2021. godine, zbog navršenih 65 godina života. Dalje, nesporno je da je povodom zahteva za produženje radnog odnosa AA, koji je Astronomska opservatorija uputila Ministarstvu, Ministarstvo navelo da „budžetska sredstva za finansiranje istraživača nakon navršenih 65 godina života, nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva“. S tim u vezi, a imajući u vidu predmet pritužbe, Poverenik je analizirao da li je činjenica da u budžetu Ministarstva nisu obezbeđena sredstva za finansiranje istraživača/ica koji su navršili 65 godina života, onemogućila podnosioca pritužbe da, zbog godina života, nastavi rad u naučnoistraživačkoj organizaciji, odnosno da nastavi bavljenje naučnoistraživačkom delatnošću.
  • U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je da je donošenjem Zakona o fondu za nauku Republike Srbije i Zakona o nauci i istraživanjima, izvršena promena sistema finansiranja nauke, koja je pored ostalog obuhvatala prelazak sa projektnog na institucionalno finansiranje istraživača preko Ministarstva. Dalje, navedeno je da se u skladu sa prelaznim odredbama Zakona o nauci i istraživanjima, finansiranje naučnoistraživačkog rada istraživača u 2020 i 2021. godini (na institutima i fakultetima), vrši na osnovu godišnjih Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO (u daljem tekstu: Ugovor), koji se zaključuju između svake pojedinačne NIO i Ministarstva, a čiji sastavni deo čini spisak istraživača i Plan rada NIO. Takođe, pojašnjeno je da Ministarstvo isplaćuje sredstva za rad istraživača naučnoistraživačkoj organizaciji sa kojom je zaključen Ugovor, mesečnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača, koji se revidira svakog meseca u zavisnosti od promena u odnosu na status istraživača (izbor u više zvanje, prestanak radnog odnosa i druge okolnosti koje su od uticaja na finansiranje budžetskim sredstvima preko razdela Ministarstva). Imajući u vidu navedeno, Poverenik konstatuje da je uvidom u dostavljene dokaze utvrđeno da je između Ministarstva i Astronomske opservatorije u Beogradu zaključen Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, uz koji je priložen Plan rada ove NIO i spisak istraživača među kojima se nalazi i podnosilac pritužbe. Dalje, Poverenik konstatuje da je članom 1. propisano da se ovim ugovorom uređuju međusobna prava i obaveze ugovornih strana u vezi realizacije i finansiranja naučnoistraživačkog rada NIO u 2021. godini, kao i način i uslovi prenosa sredstva za rad istraživača na osnovu dostavljenog godišnjeg Plana rada NIO, dok je članom 3. stav 1. Ugovora propisano da sastavni deo ugovora, između ostalog, čini i Prilog 2 „Spisak istraživača sa utvrđenom naknadom za naučnoistraživački rad u bruto iznosu“, kao i Promene u prilogu 2 u odnosu na isključivanje pojedinih istraživača, računajući i istraživače koji su navršili 65 godina života i/ili uključivanje novih istraživača u rad NIO. Uvidom u dostavljene dokaze, utvrđeno je da se podnosilac pritužbe nalazio na spisku istraživača koji je zajedno sa Planom rada NIO Astronomska opservatorija za 2021. godinu sastavni deo Ugovora zaključenog između te naučnoistraživačke organizacije i Ministarstva. Međutim, imajući u vidu da je 6. jula 2021. godine navršio 65 godina života, očigledno je da je izostavljanje podnosioca pritužbe sa spiska istraživača NIO Astronomska opservatorija za mesec jul 2021. godine posledica ugovorom postignute saglasnosti između Ministarstva i Astronomske opservatorije da se istraživači koji su navršili 65 godina života isključuju sa spiska onih čiji se rad institucionalno finansira. S obzirom da je pritužba podneta samo protiv Ministarstva, Poverenik se nije upuštao u analizu navedene odredbe ugovora imajući u vidu da se prema načinu regulisanja prava i obaveza u konkretnom slučaju ne radi o jednostranom aktu.
  • Dalje, Poverenik je takođe imao u vidu navode podnosioca pritužbe da mu je odlukom Ministarstva o prestanku finansiranja njegovog rada na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu, „onemogućeno da nastavi rad u mnogobrojnim nacionalnim i međunarodnim radnim telima i da ispuni obaveze na međunarodnim projektima koje je preuzeo pod pretpostavkom da će produžiti radni odnos jer ispunjava sve uslove propisane odredbom člana 100. Zakona o nauci i istraživanjima“. S tim u vezi, neophodno je najpre istaći da je podnosiocu pritužbe radni odnos prestao rešenjem o prestanku radnog odnosa koje je 6. jula 2021. godine donela Astronomska opservatorija, zbog ispunjenja uslova iz člana 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima. Dalje, Poverenik takođe konstatuje da je u izjašnjenju istaknuto da Ministarstvo ne daje saglasnost za produženje radnog odnosa lica na radnom mestu istraživača koji navršavaju 65 godina života, već se nastupanjem te zakonske okolnosti ova lica ne evidentiraju na spisku istraživača uz mesečno rešenje o isplati sredstava NIO sa razdela Ministarstva koji se uredno dostavlja i NIO. S tim u vezi, dopis koji je Ministarstvo uputilo Astronomskoj opservatoriji, kako se dalje u izjašnjenju navodi, ne predstavlja akt odbijanja davanja saglasnosti, za nastavak finansiranja podnosioca pritužbe, već samo pismeno obaveštenje na zahtev NIO, kojim se ta organizacija informiše o „opštepoznatoj činjenici za sve NIO, zasnovanoj na zakonu i zaključenom Ugovoru da budžetska sredstva za finansiranje istraživača sa navršenih 65 godina života nisu obezbeđena u budžetu, razdeo Ministarstva i da NIO dalje odlučuje o eventualnom nastavku angažovanja ukoliko poseduje sopstvene prihode ili prihode sa međunarodnih projekata ili projekata Fonda za nauku“. Ceneći ove navode iz izjašnjenja, Poverenik konstatuje da odredbama Zakona o nauci i istraživanjima nije propisano da Ministarstvo daje saglasnost za nastavak finansiranja istraživača nakon 65 godina života, već je članom 100. stav 3. ovog zakona propisano da odluku o produženju radnog odnosa istraživača donosi direktor instituta.

S tim u vezi, uvidom u dostavljene dokaze utvrđeno je da je Astronomska opservatorija 31. marta 2021. godine donela odluku da se AA, istraživaču u zvanju naučnog savetnika zaposlenom na Astronomskoj opservatoriji u Beogradu, produžava radni odnos na Astronomskoj opservatoriji na određeno vreme, najduže do 30. juna 2026. godine, počev od 6. jula 2021. godine. Daljim uvidom, utvrđeno je da je u stavu II odluke, između ostalog, navedeno da dužina trajanja produžetka radnog odnosa AA zavisi „isključivo od angažovanja imenovanog na naučnoistraživačkom radu Astronomske opservatorije u Beogradu i finansiranja zarade imenovanog istraživača u okviru programa institucionalnog finansiranja zarada istraživača ili po osnovu učešća na projektima preko Fonda za nauku u skladu sa Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti“. Dakle, imajući u vidu navedenu odluku Astronomske opservatorije, može se konstatovati da je produženje radnog odnosa podnosioca pritužbe na tom institutu, bilo uslovljeno jednim od alternativno propisanih načina finansiranja njegovog rada nakon 65. godine života – ili iz programa institucionalnog finansiranja, preko Ministarstva ili po osnovu učešća na projektima koje raspisuje Fond za nauku. S obzirom da je, kako je u odluci navedeno, izostanak finansiranja istraživača osnov za prestanak njegovog radnog odnosa jer „Opservatorija nema sopstvenih sredstava“, a da su ugovorom zaključenim između Astronomske opservatorije i Ministarstva istraživači koji su navršili 65 godina isključeni iz programa institucionalnog finansiranja, kao i da podnosilac pritužbe nije učestvovao na projektima Fonda za nauku, Astronomska opservatorija je donela rešenje kojim podnosiocu pritužbe prestaje radni odnos na tom naučnom institutu.

Takođe, Poverenik konstatuje da je u izjašnjenju istaknuto da je istraživačima koji su navršili 65 godina starosti, među kojima je i podnosilac pritužbe, preko Zakona o fondu za nauku Republike Srbije, omogućeno da ravnopravno učestvuje u projektima po konkursu koje raspisuje taj fond ili na međunarodnim projektima. Naime, reformom naučnoistraživačkog sistema ustanovljen je Fond za nauku Republike Srbije. Odredbom člana 2. Zakona o fondu za nauku, propisano je da Fond obezbeđuje finansijska sredstva i pruža stručnu podršku istraživačima iz akreditovanih naučnoistraživačkih organizacija u realizaciji naučnih projekata u okviru programa Fonda utvrđenih ovim zakonom i obavlja poslove u vezi sa finansiranjem pripreme, realizacije i razvoja programa, projekata i drugih aktivnosti u oblasti sprovođenja naučnoistraživačke politike (član 6. istog zakona).

  • Poverenik je takođe, cenio i navode podnosioca pritužbe da je „uprkos tome što je i direktor Astronomske opservatrije navršio 65 godina života, Ministarstvo nastavilo finansiranje njegovog rada“. Povodom ovih navoda, u izjašnjenju je navedeno da se na spisku istraživača čiji se rad finansira sa razdela Ministarstva, ne nalazi direktor tog naučnog instituta, što je potvrđeno uvidom u dostavljene dokaze. Dalje, imajući u vidu okolnosti konkretnog slučaja, neophodno je istaći da je za postojanje diskriminacije neophodno da se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica. Argumentum a contrario ukoliko se lica sa istim ličnim svojstvom ne nalaze u istoj ili sličnoj situaciji, kao što proizlazi iz navoda pritužbe, u konkretnom slučaju, a saglasno odredbama Zakona o zabrani diskriminacije, ne bi se moglo smatrati da je starosno doba podnosioca pritužbe predstavljalo razlog zbog kojeg je isključen sa spiska istraživača čiji rad finansira Ministarstvo, jer se direktor instituta koji ima isto lično svojstvo kao podnosilac pritužbe nalazi u drugačijem položaju (njegov rad finansira Ministarstvo).
  • Takođe, Poverenik ističe da je odredbom člana 23. stav 3. Zakona o zabrani diskriminacije, između ostalog, propisano da se ne smatra diskriminacijom ukoliko je različito postupanje na osnovu starosnog doba objektivno i razumno opravdano legitimnim ciljem, a posebno legitimno utvrđenom politikom zapošljavanja, ciljevima tržišta rada, dodatnog obrazovanja i obuke, odnosno stručnog usavršavanja. S tim u vezi, neophodno je istaći da je Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period 2021. do 2025. godine „Moć znanja“, kao jedan od osnovnih ciljeva Strategije propisano finansiranje naučnoistraživačke aktivnosti mladih istraživača, doktoranada i najboljih nadarenih učenika završnih razreda srednjih škola sa ciljem očuvanja i razvoja naučnoistraživačkog podmlatka i sprečavanje njihovog odliva van Republuke Srbije. Imajući u vidu sve navedeno, a naročito činjenicu da je prestanak radnog odnosa podnosioca pritužbe u uzročnoj vezi sa promenom pravnog osnova finansiranja projekata preko Ministarstva, počev od januara 2020. godine, kao i činjenicu da je postojala mogućnost da se podnosiocu pritužbe radni odnos produži tako što bi nastavak njegovog rada na institutu bio finansiran iz nekog od alternativno propisanih izvora finansiranja, može se konstatovati da u konkretnom slučaju Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

 

 

 

 

  1. MIŠLjENjE

 

U postupku po pritužbi AA, utvrđeno je da Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

 

[1] Zakon o zabrani diskriminacije, član 1. stav 2.

[2] Zakon o zabrani diskriminacije, član 33.

[3] Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 98/06)

[4] „Službeni list SCG – Međunarodni ugovori“, br. 9/03, 5/05 i 7/05 – ispr. i „Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, br. 12/10 i 10/15)

[5] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, br. 22/09 i 52/21), član 2. stav 1. tačka 1.

[6] Službeni glasnik RS”, broj 49/19

[7] „Službeni glasnik RS”, broj 95/18

[8] „Službeni glasnik RS”, br. 113/17, 95/18, 86/19, 157/20 i 123/21

[9] „Službeni glasnik RS”, broj  90/19

[10] „Službeni glasnik RS”, broj 10/21

 

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

microsoft-word-icon623-21 Nije utvrđena diskriminacija protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja po osnovu starosnog doba Download

 

 

Print Friendly, PDF & Email
back to top