br. 110-00-00012/2023-02 datum: 12.7.2023. godine
MINISTARSTVO SPORTA
Zoran Gajić, ministar
11000 BEOGRAD
Bulevar Mihajla Pupina br.2
Poštovani gospodine Gajiću,
Povereniku za zaštitu ravnopravnosti dopisom se obratio AA u kojem je između ostalog detaljno pojašnjen položaj AA, kao i sportista koji se takmiče, a imaju ovu vrstu invaliditeta. Navedeno je da imajući u vidu činjenicu da Zakon o sportu ne prepoznaje Savez kao organizaciju sportista sa invaliditetom, potrebno je izmeniti pojedine odredbe čl. 103,104,123. i 140. Zakona o sportu. Pojašnjeno je da bi se ovim izmenama sportistima sa invaliditetom sluha omogućilo da budu ravnopravni sa ostalim sportistima. Dopisom je takođe ukazano da je Konvencijom o pravim osoba sa invaliditetom, koju je Republika Srbija ratifikovala 2009. godine, između ostalog propisno da je potrebno da države potpisnice preduzmu odgovarajuće mere kako bi se podstaklo i promovisalo učešće osoba sa invaliditetom u opštim sportskim aktivnostima na svim nivoima i osiguralo da osobe sa invaliditetom imaju mogućnost da se organizuju, razvijaju, učestvuju u sportskim aktivnostima, specifičnim za osobe sa invaliditetom i u tom cilju podsticalo dobijanje odgovarajućih uslova, treninga i sredstava na osnovu jednakosti sa drugima. U dopisu se takođe traži da Ministarstvo sporta formira radnu grupu čiji će članovi biti i članovi Sportskog saveza Srbije koji će biti fokusirani na rešavanje statusa gluvih sportista u Zakonu o sportu. Nadalje je navedeno da je AA jedina organizacija u Srbiji koja predstavlja gluve sportiste. Pojašnjeno je i da je Pravilnikom o kategorizaciji vrhunskih sportista i Pravilnikom o sportskim granama i oblastima sporta različito tretiran položaj gluvih sportista, gde se u jednom pravilniku oni prepoznaju kao paraolimpijski sportisti, dok se u drugom kategorišu kao neolimpijski. Nadalje, kao jedan od osnovnih problema ističe se i činjenica da gluvi sportisti imaju svoje posebne igre – DeafOlyimpics, na kojima oni učestvuju, a dostignuća na ovim igrama nisu adekvatno prepoznata. U dopisu je navedeno da je Međunarodni Olimpijski komitet potpisao Memorandum kojim se omogućava korišćenje termina DeafOlyimpics, koji podrazumeva izraz Olimpijske igre gluvih, kao i poštovanje i razumevanje da je za organizaciju ovih igara nadležan Međunarodni komitet sporta gluvih. Posebno je istaknuto da zemlje u regionu poput Hrvatske, Mađarske, Slovenije, Bugarske priznaju sva prava gluvim sportistima na jednakom nivou i obimu kao što uživaju sportisti koji nemaju ovu vrstu invaliditeta.
Praksa Poverenika i različita istraživanja pokazuju da se gluve osobe susreću sa različitim preprekama u svim oblastima života, pa tako i sportu. Takve prepreke mogu se odnositi na otežanu komunikaciju, nerazumevanje okoline, neprilagođenost sportskih objekata i opreme što može uticati i na njihovu mogućnost da se takmiče i ostvare rezultate.
Poverenik ukazuje da je položaj osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji uređen brojnim zakonskim aktima, te se tako odredbe o pravima osoba sa invaliditetom nalaze u velikom broju propisa, što za posledicu treba da ima uključivanje osoba sa invaliditetom kako u procese u kojima se odlučuje o njihovom položaju, tako i ostvarivanje različitih prava u odnosu na potrebe. Odredbom člana 30. Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom[1], koja se upravo odnosi i na prava osoba sa invaliditetom u sportu, propisano je da će zemlje potpisnice preduzeti sve neophodne mere kako bi omogućile osobama sa invaliditetom da na jednakoj osnovi učestvuju u rekreativnim, sportskim i aktivnostima u slobodno vreme. U odnosu na gluve sportiste, Konvencija prepoznaje njihovo pravo na pristup i učestvovanje u sportu, kao obavezu zemalja potpisnica da obezbede neophodno prilagođavanje kako bi im bilo omogućeno da u potpunosti učestvuju svim aspektima sporta, koji se odnosi i na članstvo u različitim međunarodnim organizacijama. U Opštem komentaru broj 2 Komiteta za prava osoba sa invaliditetom, predviđeno je da Države treba da identifikuju prepreke i barijere u pristupačnosti, između ostalog i u odnosu na: (a) zgrade, puteve, prevozna sredstva i druge pogodnosti u zatvorenom i na otvorenom prostoru, uključujući škole, stambene objekte, zdravstvene objekte i radna mesta; (b) informacije, komunikacije i druge usluge, uključujući i elektronske usluge i hitne službe.
Ustav Republike Srbije[2] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[3], koji u članu 2. stav 1. tačka 1. propisuje da akt diskriminacije označava svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbama člana 26. propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa protivno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.
Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom[4] u članu 4. propisuje da su organi javne vlasti dužni da osobama sa invaliditetom obezbede uživanje prava i sloboda bez diskriminacije. Odredbom člana 38. Zakona propisano je da su svi organi državne uprave, teritorijalne autonomije i lokalne samouprave dužni da preduzimaju aktivnosti s ciljem stvaranja jednakih mogućnosti za osobe sa invaliditetom i da u tim aktivnostima obezbede učešće osoba sa invaliditetom i njihovih udruženja.
Iz dopisa Sportskog saveza gluvih proizlazi da, krovna organizacija pod čijim okriljem se takmiče osobe sa invaliditetom sluha, Internacionalni komitet sporta gluvih – Deafolympics ima potpisan memorandum sa Međunarodnim olimpijskim komitetom koji podrazumeva razumevanje i priznavanje ove organizacije kao jednake i ravnopravne sa organizacijama kao što su Međunarodni olimpijski komitet i Međunarodni paraolimpijski komitet. Internacionalni komitet sporta svoje osnovne ciljeve promoviše u svom statutu. Ti ciljevi uključuju i to da komitet bude jedina međunarodna organizacija koje će predstavljati gluve sportiste; da razvija i promoviše sport, kao i takmičenja u okviru Zajednice gluvih sportista; da razvija nove forme treninga i proširuje postojeće šanse za gluve osobe da učestvuju u sportu na međunarodnom nivou.[5] Pored toga, Deafolympics su jedino takmičenje na svetu koje se odvija na znakovnom jeziku.[6]
Organizacija i sprovođenje takmičenja u kojima učestvuju gluvi sportisti i sportistkinje su specifična, s obzirom na činjenicu da se radi o osobama koje u većini slučajeva nemaju drugi invaliditet, zbog čega ne mogu da se takmiče na onim takmičenjima koja su namenjena osobama sa telesnim invaliditetom jer ne ispunjavaju uslove koji su neophodni za učestvovanje.
Na 24. Letnjim Deaflympic (Olimpijske igre gluvih) koje su održane od 1. do 15. maja 2022. godine u Brazilu, Srbija je učestvovala sa 23 takmičara i trenera u rukometu, streljaštvu i tenisu koji su ostvarili zapažene rezultate.[7] Zemlje članice Evropske unije, poput Slovenije, Hrvatske, Mađarske i drugih, su u okviru svog nacionalnog zakonodavstva saveze gluvih prepoznale kao posebne organizacije preko kojih gluvi sportisti mogu da ostvaruju svoja prava i učestvuju na međunarodnim takmičenjima.
Poštovanjem prava gluvih osoba u sportu su neophodna kako bi se ostvarila inkluzija u punom obimu i omogućilo svima da na jednakim osnovama učestvuju u različitim sportskim manifestacijama.
Imajući u vidu sve navedeno, a naročitio imajući u vidu potrebu za unapređenjem ravnopravnosti gluvih sportista i sportiskinja, na koji način bi se omogućilo ostvarivanje njihovog punog potencijala, a sledstveno tome i postizanje većih uspeha za Republiku Srbiju na takmičenjima, potrebno je razmotriti sve raspoložive mogućnosti kako bi se sportistima sa invaliditetom sluha omogućilo ostvarivanje različitih prava kroz primenu odgovarajućih mera koje bi zadovoljavale njihove potrebe. Polazeći od svoje nadležnosti propisane članom 33. stav 1. tačka 7. Zakona o zabrani diskriminacije u prilogu Vam dostavljamo dopis Sportskog saveza gluvih kako biste razmotrili njihove navode i preduzeli mere iz svoje nadležnosti u cilju unapređenja ravnopravnosti gluvih sportista i rešavanja problema na koji ukazuju.
Potrebno je da nas obavestite o preduzetom.
S poštovanjem,
[1] Zakon o potvrđivanju Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, „Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori“, br. 42/09
[2] „Službeni glasnik RS“, br.98/06,115/21,16/22
[3] „Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21
[4] „ Službeni glasnik RS“ , br. 33/06 i 13/06
[5] sadržaj dostupan na: http://deaflympics.com/icsd
[6] sadržaj dostupan na: http://www.ciss.org/deaf-sports-an-empowerment-perspective
[7] sadržaj dostupan na: https://sportskisavezsrbije.rs/veliki-uspeh-srbije-na-oi-gluvih/
POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković
192-23 Inicijativa upućena Ministarstvu sporta 
