br. 07-00-522/2023-02 datum: 8.3.2024.
MIŠLjENjE
Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe A.A., u ime i uz saglasnost majke B.B. iz Beograda, protiv javnog preduzeća C.C., zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta. U pritužbi je navedeno da je majci dijagnostikovana Multipla skleroza i da kupalište često posećuje jer joj zbog bolesti pogoduje. U pritužbi je dalje navedeno da pristupna staza koja vodi do šetačke staze C.C. a koja se nalazi kod autobuske stanice 2218 „Reni bunar“ nije prilagođena osobama sa invaliditetom i starijim licima. Podnosilac pritužbe se, kako je navedeno u pritužbi, više puta obraćao javnom preduzeću sa zahtevom da se na stazi napravi stepenište ili spust sa rukohvatom, kako je već urađeno na više mesta sa Makiške strane. U izjašnjenju javnog preduzeća, između ostalog, navedeno je da sa obe strane Savskog jezera postoji više pristupnih staza i stepeništa, specijalizovanih za osobe sa invaliditetom, kojim je ovim licima omogućen pristup šetnim stazama, plažama, sportskim terenima, specijalizovanim toaletima za osobe sa invaliditetom kao i samom Savskom jezeru. U prilogu izjašnjenja dostavljene su i fotografije. Radi pravilnog i potpunog utvrđivanja činjeničnog stanja Poverenik je od direktora javnog preduzeća zatražio dopunu izjašnjenja na okolnosti iz izjašnjenja. U dopuni izjašnjenja navedeno je da se do C.C. može doći preko Savskog nasipa kao i nasipom između Savskog jezera i Taložnog jezera odnosno navedeno je da su ova dva pristupa jedini zvanični pristupi za građane za koje C.C. može da garantuje ispravnost, bezbednost i pristupačnost. Pojašnjeno je da se pored zvaničnih pristupnih staza nalaze i „divlje“ izgrađene staze i stepeništa kao što je slučaj sa stepeništem u blizini stajališta „Reni bunar“ koje se nalazi u vodovdonoj zoni u kojoj je zabranjeno narušavanje nasipa. U dopuni izjašnjenja je istaknuto da se u neposrednoj blizini Savskog nasipa nalaze po dva autobuska stajališta, iz oba pravca, i da ukupno vozi 24 linije gradskog prevoza kao i da se sa Makiške strane Savskog jezera nalazi po šest autobuskih stajališta, iz oba pristupna pravca. Tokom postupka utvrđeno je da je prilaz C.C. kao i sam ulaz na područje C.C. pristupačan za osobe sa invaliditetom odnosno da pored stešeništa postoji betonska staza koja povezuje autobusko stajalište i ulaznu rampu. Uvidom u internet prezentaciju C.C. utvrđeno je da tokom kupališne sezone radi turistički vozić koji se kreće kružnom trasom oko Savskog jezera, sa usputnim stanicama (18 stajališta), interval polazaka sa početne stanice je na svakih pola sata u peirodu od 10.00 do 19.30 časova, Poverenik konstatuje da korišćenjem navedene usluge posetioci mogu nesmetano doći do bilo koje tačke na području kupališta C.C.. Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, primenom pravila o prebacivanju tereta dokazivanja iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije, Poverenik konstatuje da je javno preduzeće C.C. dokazalo da na području kupališta postoji više pristupnih staza i stepeništa prilagođenih osobama sa invaliditetom i licima koja se otežano kreću, kojim je ovim licima omogućen pristup Savskom jezeru, plažama, sportskim terenima i prilagođenim toaletima za osobe sa invaliditetom. Stoga, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti dao je mišljenje da javno preduzeće C.C. nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije i Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom.
1. TOK POSTUPKA
1.1. Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratio A.A., u ime i uz saglasnost svoje majke B.B, protiv javnog preduzeća C.C, zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta.
1.2. U pritužbi je između ostalog, navedeno:
– da njegova majka, B.B., boluje od multipla skleroze i da joj kupalište C.C. dosta znači;
– da se na autobuskom stajalištu br. 2218 Reni bunar nalazi staza koja je neprilagođena starim licima i osobama sa invaliditetom;
– da se u julu mesecu obratio javnom preduzeću C.C. zathevom da se postavi rukohvat na pristupnoj stazi, a koja se spušta na šetalište jer se njegova majka ne oseća sigurno dok koristi stazu, postoji šansa „da padne i povredi se“. Dalje je navedeno da su ostale pristupne staze koje se nalazi na Makiškoj strani obezbeđene rukohvatom.
1.3. U prilogu pritužbe dostavljena je fotografija digitalne mape određenog terena.
1.4. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je sproveo postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom 37. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje javnog preduzeća C.C..
1.5. U izjašnjenju vršioca dužnosti direktora, Roberta Đukića, između ostalog, navedeno je:
– da je područje kojim JP C.C. upravlja, kao i svi sadržaji na ovom području, dostupni svim licima, što uključuje i starija lica i lica sa invaliditetom;
– da sa obe strane Savskog jezera postoji više pristupnih staza i stepeništa, specijalizovanih za osobe sa invaliditetom, kojim je ovim licima omogućen pristup šetnim stazama, plažama i samom Savskom jezeru, sportskim terenima i specijalizovanim toaletima za osobe sa invaliditetom;
– da na parkiralištima JP C.C postoje posebno označena parking mesta, širih dimenzija, za vozila osoba sa invaliditetom kao i da je javno preduzeće obezbedilo besplatan ulaz motornim vozilima kroz ulaznu rampu C.C.;
– da JP C.C. ima višegodišnju saradnju sa Sportskim savezom osoba sa invaliditetom Beograda, kome je bez naknade ustupila objekat za odlaganje opreme i rekvizita i sportski teren univerzalnog karaktera;
– da su stručne službe javnog preduzeća izvršile uvid i merenje kod autobuskog stajališta br. 2218 „Reni bunar“ i utvrdile da na 105m od navedenog autobuskog stajališta, u blizini lokala „Smokvica“ nalazi stepenište sa rukohvatom koje omogućava spuštanje do staze i samog kupališta.
1.6. U prilogu izjašnjenja dostavljene su fotografije lokacije kod autobuskog stajališta br. 2218 „Reni bunar“; Dokument o pristupačnosti prostra C.C.; Aneks sporazuma o saradnji br. 116/1 od 25. janura 2018. godine; Sporazum o saradnji br. 1926/1 od 31. maja 2016. godine; Odluku Nadzornog odbora C.C. br. 3/53-NO od 25. januara 2018. godine.
1.7. Radi pravilnog i potpunog utvrđivanja činjeničnog stanja a saglasno članu 37. stav 1. i 2. Zakona o zabrani diskriminacije, Poverenik je od Roberta Đukića v.d. direktora JP C.C. zatražio dopunu izjašnjenja na okolnosti iz izjašnjenja br. 1295/1 od 7. decembra 2023. godine. Tom prilikom, Poverenik je od vršioca dužnosti javnog preduzeća zatražio da ovaj državni organ obavesti koliko se autobuskih stajališta nalazi sa te strane C.C. odnosno da precizira kolika je udaljenost do prvog najbližeg prilaznog stepeništa šetačkoj stazi, a koja zadovoljava standarde pristupačnosti.
1.8. U dopuni izjašnjenja od 9. januara 2024. godine, između ostalog je navedeno:
– da se do C.C. može doći preko Savskog nasipa kao i nasipom između Savskog jezera i Taložnog jezera odnosno da su ova dva pristupa zvanični pristupi za građane za koje JP C.C. može da garantuje ispravnost, bezbednost i pristupačnost;
– da je pristup preko Savskog nasipa omogućen kako motornim vozilima tako i pešacima, licima sa invaliditetom i svim drugim licima. Pojašnjeno je da se odatle pristupa svim šetnim stazama, plaži i drugim sadržajima;
– da u neposrednoj blizini Savskog nasipa nalaze po dva autobuska stajališta, iz oba pravca ( iz pravca centra grada i iz pravca Banovog brda i Čukaričke padine) i da ukupno vozi 24 linije GSP Beograd;
– da se u neposrednoj blizini Taložnog jezera nalaze dva autobuska stajališta putem kojih se odma pristupa šetnim stazama koje su pristupačne za sve kategorije građana;
– da se sa Makiške strane Savskog jezera nalazi po šest autobuskih stajališta, iz oba pristupna pravca;
– da se pored zvaničnih pristupnih staza nalaze i „divlje“ izgrađene staze i stepeništa kao što je slučaj sa „divljim“ stepeništem u blizini stajališta „Reni bunar“;
– da se stajalište „Reni bunar“ nalazi u vodovodnoj zoni u kojoj je zabranjeno narušavanje nasipa;
– da sledeće stajalište posle „Reni bunar“ jeste stajalište „Taložnik“ sa koga se direktno pristupa šetnim stazama, namenjenim i bezbednim za sve kategorije lica;
– da je javnog preduzeće, preko nadležnog Sekretarijata za stambene i komunalne poslove, podnelo zahtev za uređenje zelenih površina i izgradnju „Tematskog parka“, koji će biti u potpunosti pristupačan osobama sa invaliditetom;
2. ČINjENIČNO STANjE
2.1. Uvidom u fotografije koje je dostavilo javno preduzeće C.C., utvrđeno je da u blizni lokala Smokvica postoji prilazno stešenište šetačkoj stazi. Dalje, iz fotografije se vidi da se na samom vrhu stepeništa nalazi rukohvat odnosno da se prilazno stepenište sastoji od tri nivoa stepenica, od kojih je prvi nivo stepeništa nejednake veličine i oblika i da deo stepeništa nema postavljen rukohvat.
2.2. Uvidom u dokument o pristupačnosti JP C.C. utvrđeno je da je misija javnog preduzeća da C.C. bude pristupačna i dostupna svima, dok su kao planovi navedeni doprinos stavaranju inkluzivnog društva. Daljim uvidom utvrđeno da je u odeljku „Postojeći sadržaji“ navedeno da C.C. ima sportski centar za osobe sa invaliditetom, pristupne pešačke staze i rampe, pristupačna sportska igrališta, javna parkirališta za motorna vozila osoba sa invaliditetom, javne toalete za osobe sa invaliditetom kao i različite aktivnosti namenjene osobama sa invaliditetom. Uvidom u odeljak „Šta je do sad urađeno“ i dostavljene fotografije utvrđeno je da je prilaz C.C. ( staza koja povezuje autobusku stanicu i ulaznu rampu); ulaz na područje C.C. ( staza uz stepenice kod ulazne rampe, sistem pristupačnih staza); pešačka staza na desnoj obali Savskog jezera ( pristupačna silazna rampa); JP C.C.- desna obala ( pristupne staze Savskom jezeru, staza prema dečjim igralištima); JP C.C. – leva obala; parking mesta za motorna vozila osoba sa invaliditetom kod restorana „Jezero“; javni toaleti za osobe sa invaliditetom kod uparve kupališta i u Okruglom kupatilu; sportska igrališta za košarku, odbojku, mali fudbal i tenis zadovoljavaju standarde pristupačnosti objektima u javnog upotrebi. U odeljku „Planovi za naredni period“ navedeno je da je planiran nastavak izgradnje pristupnih staza Savskom jezeru kao i prilagođavanje staze oko Savskog jezera slepim i slabovidim.
2.3. Uvidom u Sporazum o saradnji br. 1926/1 od 31. maja 2016. godine zaključen između JP C.C. i Sportskog saveza osoba sa invalidtetom Beograd utvrđeno je da javno preduzeće C.C. ustupa Savezu na privremeno korišćenje montažni sportski objekat za osobe sa invaliditetom, koji se sastoji od pomoćnog zatvorenog montažnog objekta sa svlačionicama i ostavama za rekvizite; prostranom drvenom konstrukcijom za odlaganje odeće i sportskog terena univerzalnog karaktera namenjenog sportskim aktivnostima karakterističnim za osobe sa invaliditetom.
3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA
Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, analizirao je navode iz pritužbe, izjašnjenja, dokaze koji su dostavljeni, kao i relevantne međunarodne i domaće pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.
Pravni okvir
3.1. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je nezavisni državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti[1].
3.2. Ustav Republike Srbije[2] propisuje da je zabranjena diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta[3].
3.3. Republika Srbija ratifikovala je UN Konvenciju o pravima osoba sa invaliditetom[4], čiji je cilj da se unapredi, zaštiti i osigura puno i jednako uživanje svih ljudskih prava i osnovnih sloboda svim osobama sa invaliditetom i unapredi poštovanje njihovog urođenog dostojanstva (član 1. stav 1.). Ratifikacijom ove konvencije, Srbija se obavezala da preduzima odgovarajuće mere da osobama sa invaliditetom obezbedi pristupačnost fizičkog okruženja, ravnopravno sa drugima, u cilju samostalnog života i punog učešća osoba sa invaliditetom u svim sferama života. Te mere, između ostalog, uključuju identifikovanje i uklanjanje barijera koje ometaju ili otežavaju pristup zgradama, putevima, prevoznim sredstvima i drugim objektima u zatvorenom i otvorenom prostoru, uključujući tu i pristup informacijskim i komunikacijskim tehnologijama, kao i pristup drugim uslugama i objektima namenjenim javnosti ( član 9. stav 1.).
3.4. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u članu 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom člana 17. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da svako ima pravo na jednak pristup objektima u javnoj upotrebi kao i javnim površinama (parkovi, trgovi, ulice, pešački prelazi i druge javne saobraćajnice i sl.) u skladu sa zakonom. Članom 26. stav 1. propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa suprotno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.
3.5. Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom[5], pored toga što uređuje opšti režim zabrane diskriminacije na osnovu invaliditeta, propisuje i poseban slučaj diskriminacije u vezi sa pružanjem usluga i korišćenjem objekata i površina. Naime, odredbom člana 13. ovog zakona izričito je zabranjena diskriminacija na osnovu invaliditeta u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi i javnim površinama. Stavom 4. ovog člana propisano je da se pod javnim površinama smatraju parkovi, zelene površine, trgovi, ulice, pešački prelazi i druge javne saobraćajnice i slično. Pored toga, odredbom člana 16. stav 1. ovog zakona propisano je da je vlasnik objekta u javnoj upotrebi, dužan da obezbedi pristup objektu u javnoj upotrebi svim osobama sa invaliditetom, bez obzira na vrstu i stepen njihovog invaliditeta.
3.6. Zakonom o planiranju i izgradnji[6] uređuju se, između ostalog, uslovi i način uređenja prostora, uređivanje i korišćenje građevinskog zemljišta i izgradnja objekata. Odredbama člana 5. ovog zakona propisao je da se zgrade javne i poslovne namene, kao i drugi objekti za javnu upotrebu ( ulice, trgovi, parkovi i sl.), moraju se projektovati, graditi i održavati tako da svim korisnicima, a naročito osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama, omogućavaju nesmetan pristup, kretanje i boravak, odnosno korišćenje u skladu sa odgovarajućim tehničkim propisima čiji su sastavni deo standardi koji definišu obavezne tehničke mere i uslove projektovanja, planiranja i izgradnje, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama.
Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja sa aspekta antidiskriminacionih propisa
3.7. Imajući u vidu sadržinu pritužbe, kao i nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti, u konkretnom slučaju potrebno je ispitati da li je prilaz pešačkoj stazi C.C. kod autobuskog stajališta „Reni bunar“ pristupačan osobama sa invaliditetom.
3.8. Podnosilac pritužbe naveo je da je staza koja se nalazi pored autobuskog stajališta „Reni bunar“ koja pored vodotornja vodi na pešačku stazu javnog preduzeća C.C. nepristupačna starijim licima i osobama sa invaliditetom. Saglasno tome, predmet analize u ovom slučaju ograničen je na utvrđivanje postojanja eventualne diskriminacije osoba sa invaliditetom sa aspekta obezbeđivanja pristupa objektima i površinama u javnoj upotrebi i nesmetano korišćenje svih usluga koje ovo javno preduzeće pruža.
3.9. Za razmatranje ovog predmeta važna je primena propisa koji se odnose na pristupačnost, kao i primena pravila o prebacivanju tereta dokazivanja iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije.
3.10. Uvidom u navode iz pritužbe i dopune pritužbe utvrđeno je da se podnosilac pritužbe više puta obraćao javnom preduzeću sa zahtevom da se na stazi koja se spušta do šetališta, kod autobuskog stajališta „Reni bunar“ postavi rukohvat imajući u vidu da je majci podnosioca pritužbe dijagnostikovana Multipla skleroza. U pritužbi je dalje navedeno da joj kupalište, zbog bolesti, dosta znači zbog čega je potrebno obezbediti „bezbedni silazak do plaže“. Pojašnjeno je da na više mesta na Makiškoj strani postoji stepenište i rukohvat ali da konkretno na ovom mestu ne postoji zbog čega je isto nepristupačno starijim licima i osobama sa invaliditetom.
3.11. Potvrđivanjem Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, Republika Srbija se, između ostalog, obavezala da prizna pravo osobama sa invaliditetom da ravnopravno sa drugima učestvuje u svakodnevnom životu i da, u tom cilju, preduzme sve odgovarajuće mere kako bi obezbedila da osobe sa invaliditetom ravnopravno sa drugima učestvuju u rekreativnim i sportskim aktivnostima. Takođe, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje i na odredbu člana 13. stav 1. Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom kojom je izričito zabranjena diskriminacija na osnovu invaliditeta u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi i javnim površinama, pri čemu se pod uslugom u smislu navedenog zakona, smatra svaka usluga koju, uz naknadu ili bez nje, pravno ili fizičko lice pruža u okviru svoje delatnosti, odnosno trajnog zanimanja. Diskriminacija u pružanju javnih usluga i korišćenju objekata i površina zabranjena je i odredbom člana 17. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, kojim je propisano da svako ima pravo na jednak pristup objektima u javnoj upotrebi (objekti u kojima se nalaze sedišta organa javne vlasti, objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma, objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, za zaštitu od elementarnih nepogoda i sl.), kao i javnim površinama (parkovi, trgovi, ulice, pešački prelazi i druge javne saobraćajnice i sl.), u skladu sa zakonom, dok je odredbom člana 26. Zakona o zabrani diskriminacije, između ostalog, propisano da diskriminacija postoji ako se postupa protivno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života. Dakle, Zakon o zabrani diksriminacije, kao i Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom propisuju da svako ima pravo na jednak pristup objektima i javnim površinama u javnoj upotrebi među koje spadaju parkovi, ulice, pešački prelazi i dr.
3.12. Sa druge strane, Javno preduzeće C.C. u svom izjašnjenju i dopuni izjašnjenja navodi da područje kojim upravlja preduzeće jeste dostupno svim licima, što uključuje i starija lica i lica sa invaliditetom. Navedeno je da sa obe strane Savskog jezera postoji više pristupnih staza i stepeništa specijalizovanih za osobe sa invaliditetom, kojim je ovim licima omogućen pristup šetnim stazama, plažama i samom Savskom jezeru, sportskim terenima i specijalizovanim toaletima za osobe sa invaliditetom. Javno preduzeće je u prilog svojih tvrdnji dostavilo fotografije. Naime, u izjašnjenju je pojašnjeno da je prilaz C.C. kao i sam ulaz na područje C.C. pristupačan za osobe sa invaliditetom odnosno da pored stepeništa postoji betonska staza koja povezuje autobusku stanicu i ulaznu rampu. Dalje je navedeno da kod ulazne rampe postoji sistem pristupačnih pešačkih staza sa metalnim rukohvatom koje omogućava bezbedno kretanje osobama sa invaliditetom kao i licima koja se otežano kreću. Kako je dalje navedeno pristupne staze Savskom jezeru (leva i desna obala) prilagođene su osobama sa invaliditetom na način što sa leve strane obale postoji betonska staza koja se spušta do samog ulaska u jezero dok sa desne strane jezera postoji betonska staza sa metalnim rukohvatom koja se spušta do ulaska u samo jezero. Javni toaleti kod uprave kupališta i u Okruglom kupatilu na samom ulazu u prostoriju imaju spušten prag što toalete čini pristupačnim za osobe sa invaliditetom, pojašnjeno je u izjašnjenju.
3.13. Kako je dalje navedeno, zaposleni u stručnoj službi C.C. izvršili su uvid i merenje i ustanovili da se na tačno 105m od autobuske stanice br. 2218 „Reni bunar“, u blizini lokala „Smokvica“ nalazi stepenište sa rukohvatom koje omogućava spuštanje do staze i samog kupališta. U prilogu su dostavljene fotografije. Uvidom u dostavljene fotografije lokacije kod lokala „Smokvica“ utvrđeno je da se na prilaznom stepeništu šetačkoj stazi na samom vrhu nalazi rukohvat kao i da se prilazno stepenište sastoji od tri nivoa stepenica, od kojih je prvi nivo stepeništa koso postavljen, nejednake veličine i oblika kao i da deo stepeništa nema postavljen rukohvat zbog čega osoba sa invaliditetom odnosno lice koje se otežano kreće ne može samostalno da koristi stepenište bez rizika od povređivanja. Poverenik ističe da je važno ukazati da obezbeđivanje pristupačnosti objekata za javno korišćenje izuzetno ozbiljan i važan zadatak, koji nije samo tehnički problem već i način za ostvarivanje prava osoba sa invaliditetom.
3.14. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti cenio je navode iz dopune izjašnjenja gde je pojašnjeno da su pristupi kupalištu preko Savskog nasipa i kod Taložnog jezera jedini zvanični pristupi za građane za koje C.C. može garantovati ispravnost, bezbednost i pristupačnost odnosno pojašnjeno je da pored ovih pristupa postoje i „divlje“ izgrađene staze i stepeništa, kao što je stepenište u blizini stajališta „Reni bunar“, koje se nalazi u vodovodnoj zoni u kojoj je zabranjeno narušavanje nasipa.
3.15. Poverenik je analizirao pritužbene navode da majci podnosioca pritužbe, B.B., odgovara baš ta pristupna staza kod autobusko stajalište br. 2218 „Reni bunar“ zbog linije gradskog prevoza koja tu ima predviđeno stajalište. Kako je u dopuni izjašnjenja navedeno sa Makiške strane Savskog jezera nalazi se po 6 autobuskih stajališta iz oba pristupna pravca odnosno navedeno je da je sledeće stajalište posle stajališta „Reni bunar“ stajalište „Taložnik“ sa koga se direktno pristupa šetnim stazama, namenjenim i bezbednim za sve kategorije lica.
3.16. Dalje, uvidom u internet prezentaciju javnog preduzeća C.C. gde je utvrđeno da tokom letnje kupališne sezone, na C.C. radi turistički vozić koji se kreće kružnom trasom oko Savskog jezera, sa usputnim stanicama (18 stajališta, jedno od njih je i kod lokala „Smokvica“). Dalje je utvrđeno da u toku kupališne sezone saobraćaju dva vozića, u periodu od 10.00 do 19.30 časova, interval polazaka sa početne stanice je na svakih pola sata, u zavisnosti od posećenosti i gužve na šetališnim stazama. Imajući u vidu navedeno, Poverenik konstatuje da korišćenjem navedene usluge posetioci mogu nesmetano doći do bilo koje tačke na području kupališta C.C.“.
3.17. Sa aspekta antidiskriminacionih propisa, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ističe da obezbeđivanje pristupačnosti objekata i javnih površina predstavlja jedan od osnovnih preduslova za samostalan život osoba sa invaliditetom, jer omogućava njihovo aktivno učešće u svim oblastima života, na ravnopravnoj osnovi. Budući da je pristupačnost rezultat primene tehničkih standarda pomoću kojih se svim ljudima, bez obzira na njihove fizičke, senzorne, intelektualne karakteristike, ili godine starosti, osigurava nesmetan pristup, kretanje, korišćenje usluga, boravak i rad u objektima, neobezbeđivanje samo jednog od propisanih obaveznih elementa pristupačnosti, može dovesti osobe sa invaliditetom u situaciju tzv. „prekinutog lanca kretanja”, u kojoj im je onemogućeno samostalno kretanje.
3.18. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da međunarodni ugovori, Ustav Republike Srbije i zakonski okvir nesumnjivo nameću dužnost svih organa da preduzmu sve potrebne mere radi obezbeđivanja pristupa objektima i površinama u javnoj upotrebi, što je samo jedan od elemenata šireg prava na pristup, koje podrazumeva da osobe sa invaliditetom imaju jednake mogućnosti da uživaju ljudska prava i slobode, kao i sve druge osobe. S tim u vezi, Poverenik konstatuje da je javno preduzeće C.C. obezbedilo nesmetan i bezbedan pristup, kretanje i korišćenje usluga i boravak na kupalištu osobama sa invaliditetom kao i licima koja se otežano kreću na način da je obezbedilo više pristupnih pešačkih staza odakle je moguće koristiti uslugu turističkog vozića.
3.19. Un Konvecija o pravima osoba sa invaliditetom utvrđuje načelo „punog i učinkovitog sudelovanja i uključivanja u društvo“ za osobe sa invaliditetom. Međutim, član 8. Konvencije primenljiv je samo u izuzetnim slučajevima kada nedostatak pristupa ustanovama otvorenim za javnost sprečava podnosioca zahteva da vodi svoj život u suprotnosti sa svojim pravom na lični razvoj kao i pravo na uspostavljanje i razvijanje odnosa sa drugim ljudima i spoljnim svetom[7]. U predmetu Botta v. Italy[8] podnosilac predstavke tvrdio je da mu je povređeno pravo na poštovanje privatnog života usled propusta države da omogući osobama sa invaliditetom adekvatan pristup jednoj od privatnih plaža. Sud je zaključio da ne postoji neposredna veza između mera koje je podnosilac zahtevao i njegovog privatnog života, te da stoga ne postoji ni primena člana 8. Konvecije. Ova veza je prepoznata kada se radi o rasporedu površina koje se svakodnevno koriste (kuća, radno mesto) ili mogućnosti pristupa biračkom mestu, kao jedinom sredstvu za ostvarivanje građanskih prava. Nasuprot tome, takva veza nije prepoznata u pogledu pristupa zgradama koje se ne koriste na dnevnoj bazi kako je navedeno u presudi Zehnalova and Zehnal v. The Czech Republic [9]
3.20. Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, primenom pravila o prebacivanju tereta dokazivanja iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je javno preduzeće C.C. dokazalo da na području kupališta postoji više pristupnih staza i stepeništa prilagođenih osobama sa invaliditetom i licima koja se otežano kreću, kojim je ovim licima omogućen pristup toaletima za osobe sa invaliditetom, plažama, sportskim terenima kao i samom Savskom jezeru.
4. MIŠLjENjE
U postupku koji je sproveden po pritužbi A.A, u ime i uz saglasnost majke,B.B iz Beograda, nije utvrđeno da je JP C.C. prekršio odredbe Zakona o zabrani diskriminacije i Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom.
Protiv ovog mišljenja i preporuke nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.
[1] Zakon o zabrani diskriminacije, član 33.
[2] „Službeni glasnik RS“, broj 98/06, 115/21 i 16/22
[3] Ustav Republike Srbije, član 21.
[4] Zakon o potvrđivanju Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, („Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori“, broj 42/09)
[5] „Službeni glasnik RS“, br. 33/06 i 13/16
[6] „Službeni glasnik RS“, br. 72/09, 81/09 – ispr, 64/10 – odluka US, 24/11, 121/12, 42/13 – odluka US, 50/13 – odluka US, 98/13 – odluka US, 132/14 i 145/14, 83/18, 31/19, 37/19- dr. zakon, 9/20, 52/21 i 62/23
[7] Glaisen v. Switzerlan, predstavka broj 40477/13, presuda od 25. juna 2019. godine
[8] Botta v. Italy, predstavka broj 21439/93
[9] Zehnalova and Zehnal v. The Czech Republic, predstavka broj 3862/97 od 14. maja 2002. godine
POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković
1173-23 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta prilikom pristupa objektima i površinama u javnoj upotrebi 
