109-21 Mišljenje povodom pritužbe A. A. protiv Skupštine grada Beograda zbog disrkiminacije na osnovu pola i porodičnog statusa • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti

br. 07-00-119/2021-02 datum: 24. 5. 2021.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe A. A. protiv Skupštine grada Beograda zbog disrkiminacije na osnovu pola i porodičnog statusa. U pritužbi je, između ostalog, navedeno da je grad Beograd usvajanjem Odluke o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokreta za decu tri plus“ iz Čačka diskriminisao očeve sa troje i više dece jer je ovom odlukom omogućeno pravo na dodatne popuste na robu i uslugu majkama sa troje i više dece, a ne i očevima. Dalje je navedeno da Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi ima samo dete koje živi u porodici sa troje i više dece, odnosno, da bi se ostvarila ova pogodnost, potrebno je da sva deca žive u istom domaćinstvu, čime je diskriminisan roditelj koji ne živi sa detetom, na osnovu porodičnog statusa, s obzirom da se troškova plaćanja predškolske ustanove oslobađa roditelj koji živi sa detetom, kao i da se redosled rođenja dece „utvrđuje iz matične knjige rođenih za majku“. U izjašnjenju Gradske uprave grada Beograda, između ostalog, navedeno je da se Ponosna kartica Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka izdaje roditeljima, ocu i majci sa troje i više dece, od kojih je makar jedno maloletno, popunjavanjem obrasca izjave. U prilogu izjašnjenja dostavljeni su obrazac izjave i obaveštenje o obradi podataka. U toku postupka je utvrđeno da se kartica na osnovu koje se ostvaruju određeni popusti na robu i usluge, izdaje na osnovu potpisane izjave i saglasnosti i da se može izdati na ime majke kao i na ime oca, odnosno, da popuste mogu ostvariti i otac i majka sa troje i više dece. Dalje je utvrđeno da je Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda propisano da pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi i troškova odmora i rekreacije deteta ostvaruje porodica sa troje i više dece, gde se redosled rođenja deteta utvrđuje prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih deteta, pri čemu je odlučujuća činjenica da je u pitanju treće ili svako sledeće dete koje živi u porodici. U pitanju je podrška porodici sa više dece i podršku mogu ostvariti oba roditelja ukoliko žive u porodici sa troje i više dece. Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom propisano je da porodicu u smislu ovog zakona čine: supružnici i vanbračni partneri, deca i srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva pod uslovom da žive u zajedničkom domaćinstvu. Zbog toga se u konkretnom slučaju ne radi o diskriminacije roditelja koji ne živi sa detetom, jer je cilj naknade troškova podrška porodici, a u skladu sa zakonom, porodicu čine lica koja žive u zajedničkom domaćinstvu, kao ni o diskriminaciji roditelja na osnovu pola. S obzirom na sve navedeno, Poverenik je dao mišljenje da u je u postupku po pritužbi A. A. iz B. protiv Skupštine grada Beograda, utvrđeno da nisu povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

TOK POSTUPKA
- Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratio A. iz Beograda protiv Skupštine grada Beograda, zbog diskriminacije na osnovu pola, rođenja, bračnog i porodičnog statusa.
- U pritužbi je, između ostalog, navedeno:

da je Skupština grada Beograda 27. decembra 2019. godine donela Odluku o pristupanju Beograda Udruženju „Pokreta za decu tri plus“ iz Čačka koje je formirano sa ciljem borbe protiv „bele kuge“. Uvidom u internet stranicu udruženja triplus.org.rs i grada Beograda beograd.rs konstatovao je da je program „Ponosna kartica 2020 Cena minus za 3 plus“ namenjena porodicama sa troje i više dece i da je imenovana na majku i donosi popuste u brojnim pravnim subjektima pri korišćenju usluga i kupovini robe za potrebe deteta.
da pogodnosti koje daje kartica mogu ostvariti samo majka dece, sve sa ciljem podizanja nataliteta u zemlji, pri čemu se ocu sa troje i više dece ovo pravo ne priznaje;
da grad Beograd smatra da ocu deteta ne treba olakšati položaj kada ima troje ili više dece, s obzirom da ovu akciju ne mogu da iskoriste majke ove dece jer one nisu roditelji sve dece, a otac sve dece isto pravo ne može da iskoristi jer nije majka;
da se pogodnost daje majci, a otac se neopravdano izostavlja. Ako je namera bila da se pogodnosti daju licu koje neposredno živi u domaćinstvu sa decom i to bi predstavljalo diskriminaciju po osnovu porodičnog statusa jer se ne priznaju prava roditelju koji ne živi sa detetom;
da on, kao otac četvoro dece plaća punu cenu za aktivnosti za koje majka sa troje dece ostvaruje čitavu lepezu pogodnosti;
da je na osnovu Odluke o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda („Službeni list grada Beograda“, broj 2/20015), pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi ima samo dete koje živi u porodici sa troje i više dece, odnosno, da bi se ostvarila ova pogodnost, potrebno je da sva deca žive u istom domaćinstvu.
da smatra da je na ovaj način diskriminisan roditelj koji ne živi sa detetom, na osnovu porodičnog statusa, s obzirom da se troškova plaćanja predškolske ustanove oslobađa roditelj koji živi sa detetom. Na internet stranici PU „Boško Buha“ Palilula može se utvrditi da ustanova redosled rođenja dece (što je osnov za oslobađanje plaćanja troškova usluge ustanove) „utvrđuje iz matične knjige rođenih za majku“;
da je u svim navedenim slučajevima diskriminisano i dete, po osnovu porodičnog statusa jer dete čija majka ima više dece ostvaruje puni benefit svih pomenutih pogodnosti, a dete čiji otac ima troje i više dece, ne ostvaruje nikakav benefit, zbog čega će dete biti u nepovoljnijem položaju u odnosu na ostalu decu;
da se podnosilac pritužbe kao otac četvoro dece ne oseća ravnopravno sa majkama troje dece u gradu Beogradu, kao i da ne oseća mere podsticaja nataliteta, i da je isključen iz svih akcija koje su usmerene na podršku razvoja nataliteta;
da smatra da je pol osnov diskriminacije jer su očevi stavljeni u neravnopravan položaj u odnosu na majke, kao i da su deca očeva koji imaju više dece diskriminisana u odnosu na decu čije majke imaju troje i više dece;
da smatra da je porodični status osnov diskriminacije jer su roditelji koji ne žive sa detetom stavljeni u neravnopravan položaj u odnosu na roditelje koji žive sa detetom, kao i da su deca koja ne žive sa roditeljem diskriminisana u odnosu na dete koje živi sa roditeljem;
da je rođenje osnov diskriminacije jer se redosled rođenja dece „računa samo prema matičnoj knjizi rođenih za majku“.
- Uz pritužbu su dostavljeni: 1) četiri izvoda iz matične knjige rođenih za decu podnositelja pritužbe; 2) izvod sa internet stranice triplus.org.rs; 3) zahtev za upis deteta u PU „Boško Buha“ Palilula.
- Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije[1], te je u toku postupka zatražio izjašnjenje Skupštine grada Beograda na navode iz pritužbe.
- U izjašnjenju Gradske uprave grada Beograda, Sekretarijata za poslove odbrane, vanrednih situacija, komunikacije i koordinaciju odnosa sa građanima, koje je dostavio Kabinet predsednika Skupštine grada Beograda, između ostalog, navedeno je:
da je Skupština grada Beograd donela Odluku o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka („Službeni list grada Beograd“, br. 138/19). Radi realizacije Odluke donet je zaključak kojim se daje saglasnost Sekretarijatu za poslove odbrane, vanrednih situacija, komunikacije i koordinaciju odnosa sa građanima da potpiše Ugovor o uslovima članstva grada Beograda u Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka. Sastavni deo ugovora o članstvu je i Ugovor o obradi podataka o ličnosti poverenih Obrađivaču (Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka) od Rukovaoca (Sekretarijat) sa Prilozima.
da su pozvani roditelji – majka/otac sa troje i više dece, od kojih je makar jedno maloletno, da pristupe u gradsku opštinu na čijoj teritoriji imaju prebivalište da popune obrazac Izjave na osnovu koje će im biti izdata Ponosna kartica Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka i Obaveštenje o obradi podataka o ličnosti.
- U prilogu izjašnjenja dostavljeni su: 1) Odluka Skupštine grada Beograda o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka; 2) Izjava koju daje majka/otac radi izdavanja Ponosne kartice Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka i 3) obaveštenje o obradi podataka o ličnosti.

ČINjENIČNO STANjE

Uvidom u Odluku Skupštine grada Beograda o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka broj 5-980/19-S od 27. decembra 2019. godine, utvrđeno je da je grad Beograd pristupio Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka u cilju zajedničkog obezbeđivanja olakšica pri pružanju usluga porodicama sa troje i više dece, kako bi se poboljšao i osnažio položaj ovih porodica.
Uvidom u Izjavu koju daje roditelj radi izdavanja Ponosne kartice Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka, utvrđeno je da je u stavu 1. Izjave naznačen prostor za upis podataka lica koje daje izjavu, gde je, između ostalog, navedeno „majka/otac sam ______ dece od kojih je _____ maloletno“. Dalje je u stavu 2. Izjave navedeno „Saglasna/san sam da mi se kao majci/ocu sa troje ili više dece, radi korišćenja prava na popust prilikom plaćanja dobara i usluga kod privrednih društava, javnih preduzeća, preduzetnika i udruženja, sa kojima „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka ima zaključen ugovor o poslovno tehničkoj saradnji, izda ponosna kartica sa mojim ličnim podacima. U ostalom delu Izjave koristi se izrazi „saglasna/san sam“ i „upoznat/a sam“. Mesto za potpis je označeno navodima „davalac izjave“.
Uvidom u Obaveštenje o obradi podataka, utvrđeno je da je pod tačkom 3. Obaveštenja navedeno: „Lice čiji se podaci obrađuju, ovim putem obaveštavamo da će Rukovalac biti ovlašćen da prikupi i obrađuje, pod uslovima, na način i u rokovima koji su predviđeni ovim obaveštenjem, sledeće podatke: ime i prezime roditelja (majke/oca)…“
Uvidom u Zahtev za upis deteta u Predškolsku ustanovu „Boško Buha“ Palilula, koja je priložena uz pritužbu i u zahtev koji se nalazi na internet stranici ustanove[2], utvrđeno je da se u obrazcu pored podataka za dete, majku i oca deteta dostavljaju i (fakultativno) jedinstveni matični brojevi dece u porodici, kao i podatak koje je dete za koje se podnosi zahtev po redosledu rođenja. Dalje je utvrđeno da je na kraju obrasca navedeno da podnosilac zahteva može dati saglasnost da zaposleni u ustanovi pribavi podatke iz matične knjige rođenih i podatke o radno-pravnom statusu, koji su sadržani u Matičnoj knjizi i bazi Centralnog registra obaveznog socijalnog osiguranja, uvidom u iste, po službenoj dužnosti ili, ukoliko ne da saglasnost, zaposleni u ustanovi će podnosioca informisati o dopunskoj dokumentaciji koju je potrebno da dostavi predškolskoj ustanovi. Na kraju zahteva navedeno je da, ukoliko je podnosilac zahteva saglasan da se podaci pribave po službenoj dužnosti, zaposleni popunjava polja u sledećoj rubrici i upisuje podatke dobijene na osnovu provere elektronskim putem preko Portala elektronske uprave Vlade RS. Jedan od podataka koje je zaposleni iz ustanove obavezan da pribavi je i broj dece za koji je navedeno da se „utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke“.
Uvidom u zvaničnu internet stranicu grada Beograda (beograd.rs) na starnici Sekretarijata za obrazovanje i dečju zaštitu u deo Obrasci i zahtevi[3], utvrđeno je da se na ovoj strani ne nalazi obrazac zahteva za upis deteta u predškolsku ustanovu, kao i da se na njoj može naći Zahtev za ostvarivanje prava na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi. Uvidom u ovaj zahtev utvrđeno je da se u zahtevu koristi rodno osetljiv jezik i da zahtev može podneti i otac i majka deteta, kao i da se redosleda rođenja deteta utvrđuje u odnosu na upis u matičnu knjigu rođenih deteta.

MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe i priloga dostavljenih uz pritužbu, izjašnjenja, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije[4] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.
Ustav Republike Srbije[5] zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta[6].
Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[7] gde je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.
Odredbama člana 2. Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom^[8] definisano je da porodicu u smislu ovog zakona čine: supružnici i vanbračni partneri, deca i srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva pod uslovom da žive u zajedničkom domaćinstvu. Odredbama člana 11. ovog zakona propisano je koja su prava na finansijsku podršku u smislu ovog zakona, kao i da AP Vojvodina, opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje.
Odredbama člana 5. Odluke o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda[9] propisano je da treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece, u smislu ove odluke, je treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja. Redosled rođenja iz stava 1. ovog člana, utvrđuje se prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih. Odredbama člana 6. ove odluke propisano je da se redosled rođenja dece iz razvedenog braka ili vanbračne zajednice koja je prestala, utvrđuje prema roditelju sa kojim dete živi po odluci nadležnog organa. Redosled rođenja dece koja su u vreme razvoda braka ili prestanka vanbračne zajednice bila punoletna ili za koju je u toku postupka utvrđivanja porodičnopravnog statusa pred nadležnim organom, utvrđuje se prema roditelju sa kojim deca žive. Činjenica sa kojim roditeljem deca žive, utvrđuje se prema nalazu nadležnog centra za socijalni rad.

Analiza navoda pritužbe i izjašnjenja sa aspekta antidiskriminacionih propisa

Imajući u vidu sadržinu pritužbe, kao i nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti, u konkretnom slučaju zadatak Poverenika je da ispita da li je grad Beograd Odlukom o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka stavio u nepovoljniji položaj očeve koji imaju troje i više dece u odnosu na majke koje imaju troje i više dece. Dalje je potrebno ispitati da li je Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda u nepovoljniji položaj stavljen otac deteta u odnosi na majku deteta, kao i da li su roditelji i deca diskriminisani na osnovu porodičnog statusa.
Povodom navoda iz pritužbe da su Odlukom o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka očevi sa troje i više dece stavljeni u nepovoljniji položaj jer je Ponosna kartica Udruženja na osnovu koje se ostvaruje pravo na popust na usluge i robu, imenovana na majku troje i više dece, Poverenik je utvrdio da nema povrede odredaba Zakona o zabrani diskriminacije. Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, a pre svega na osnovu uvida u priloge dostavljene uz izjašnjenje (Izjavu koju daje roditelj radi izdavanja Ponosne kartice Udruženja i Obaveštenje o obradi podataka), nesporno je da se Ponosna kartica može izdati na ime majke kao i na ime oca, odnosno, izdaje se na ime roditelja koji daje saglasnost. Takođe, s obzirom da se Ponosna kartica izdaje na osnovu izjave roditelja o broju dece i broju maloletne dece, bez dostavljanja dokaza, očigledno je da ni način određivanja broja dece ne dovodi roditelje na posredan način u nepovoljniji položaj na osnovu pola. S obzirom na to, nesporno je da olakšice pri pružanju usluga porodicama sa troje i više dece, koje omogućava Ponosna kartica Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka radi poboljšanja i osnaživanja položaja ovih porodica, mogu ostvariti i otac i majka sa troje i više dece.
Poverenik je dalje analizirao navode pritužbe da su očevi sa više dece stavljeni u nepovoljniji položaj u odnosu na majke sa više dece Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda.
Poverenik pre svega ukazuje da je na snazi Odluka o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda iz 2018. godine, a ne odluka iz 2015. godine na koju u pritužbi ukazuje podnosilac pritužbe. Važećom odlukom je propisano da pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi (član 10.) i pravo na naknadu ukupnih troškova odmora i rekreacije dece iz predškolskih ustanova ima treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece (član 19.). Odlukom je propisano da treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece, u smislu ove odluke, je treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja i da se redosled rođenja utvrđuje prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih (član 5), kao i da se redosled rođenja dece iz razvedenog braka utvrđuje prema roditelju sa kojim dete živi po odluci nadležnog organa (član 6). S obzirom na sve navedeno, nesporno je da se redosled rođenja deteta ne utvrđuje ni u odnosu na oca ni u odnosu na majku, već u odnosu na drugu decu u porodici, kao i da se podrška pruža porodici sa troje i više dece. Na primer, jedno isto dete razvedenih roditelja može biti prvo i jedino dete u porodici ako bi živelo sa majkom i očuhom koji nema dece ili bi moglo biti, na primer, treće dete u porodici ako bi živelo sa majkom i očuhom koji ima dvoje starije dece. Zbog toga se može zaključiti da ovakvom odredbom ni jedan roditelj nije stavljen u nepovoljniji položaj u odnosu na drugog roditelja na osnovu pola. Naime, pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi i troškova odmora i rekreacije deteta ostvaruje onaj roditelj sa kojim dete živi u porodici, bez obzira koje je to po redu dete tom roditelju, već je odlučujuća činjenica da je to treće ili svako sledeće dete koje živi u porodici. Na primer, pravo na naknadu troškova ostvaruje porodica sa troje dece, koju čine otac koji ima samo jedno dete i žena koja ima dvoje dece, za treće dete po redosledu rođenja, bez obzira ko je biološki roditelj najmlađem (trećem) detetu. Ovo iz razloga što se podrška (naknada troškova) želi dati porodici sa troje i više dece s obzirom na velike finansijske obaveze koje ima porodica sa više dece, bez obzira na broj dece jednog roditelja. S obzirom da je u pitanju podrška porodici sa više dece, podršku mogu ostvariti roditelji koji imaju jedno ili dvoje dece pojedinačno, međutim zajedno žive u porodici sa troje i više dece. Ova podrška nije mera podsticaja rađanja (nataliteta), iako posredno podržava/podstiče rađanje trećeg i svakog sledećeg deteta.
Poverenik je posebno analizirao Zahtev za upis deteta u PU „Boško Buha“ Palilula koji je dostavljen uz pritužbu kao dokaz o diskriminaciji oca sa troje i više dece, jer je u zahtevu navedeno da se redosled rođenja deteta određuje po majci. U zahtevu za upis u ustanovu je navedeno da, ukoliko je podnosilac zahteva saglasan da se podaci pribave po službenoj dužnosti, zaposleni popunjava polja i upisuje podatke dobijene na osnovu provere elektronskim putem preko Portala elektronske uprave Vlade i podatak o broju dece u porodici se utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke. Kao što je već navedeno, u Odlici je propisano da se redosled rođenja utvrđuje prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih (član 5), što znači da rešenje navedeno u zahtevu za upis PU „Boško Buha“ nije u skladu sa Odlukom. Ovakvo utvrđivanje redosleda rođenja deteta predstavlja neopravdano pravljenje razlike na osnovu pola roditelja. Takođe, nesporno je da je podnosilac pritužbe naznačio da je Skupština grada Beograda lice protiv kojeg podnosi pritužbu, kao i da je navode pritužbe da su očevi diskriminisani potkrepio zahtevom za upis deteta koji se nalazi na zvaničnoj internet stranici PU „Boško Buha“ Palilula. Zbog toga, Poverenik nije vodio postupak po pritužbi i protiv PU „Boško Buha“ Palilula, posebno imajući u vidu da je podnosilac pritužbe nije pritužbu podneo protiv predškolske ustanove. Međutim u skladu sa propisanim nadležnostima iz člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije, Poverenik će PU „Boško Buha“ Palilula uputiti preporuku mere za ostvarivanje ravnopravnosti radi uklanjanja navoda u zahtevu za upis koji nisu u skladu sa Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda i antidiskriminacionim propisima, jer stavljaju u nepovoljniji položaj porodice, odnosno, decu koja žive u porodici sa troje i više dece, a nisu deca iste majke.
Poverenik je posebno analizirao navode podnositelja pritužbe da smatra da je na ovaj način roditelj koji ne živi sa detetom diskriminisan na osnovu porodičnog statusa, s obzirom da se troškova plaćanja predškolske ustanove oslobađa roditelj koji živi sa detetom. U skladu sa odredbama Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom da AP Vojvodina, opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje, grad Beograd je Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda, propisao pravo naknade troškova boravka u predškolskoj ustanovi i za treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece. Na ovaj način grad je podržao porodice u kojima živi troje i više dece, bez obzira na činjenicu ko su biološki roditelji deci koja žive u jednoj porodici. Zakon o finansijskoj podršci porodici sa detetom definiše da porodicu u smislu ovog zakona čine: supružnici i vanbračni partneri, deca i srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva pod uslovom da žive u zajedničkom domaćinstvu. Cilj koji se želi postići gradskom odlukom je podrška porodici sa više dece i taj cilj je u skladu sa zakonom. Pravo na podršku ostvariće onaj roditelj sa kojim dete živi, ukoliko je ispunjen uslov da u porodici živi troje i više dece. Iz istih navedenih razloga, podrška koja se daje porodici sa troje i više dece ne predstavlja diskriminaciju dece na osnovu porodičnog statusa deteta ili roditelja. U situaciji kada otac živi sa svojim trećim i četvrtim detetom u porodici sa njihovom majkom, dok prvo i drugo dete oca žive u porodicama sa svojim majkama, otac neće moći da koristi pravo na naknadu troškova boravka trećeg i četvrtog deteta u predškolskoj ustanovi, jer ne živi u zajedničkom domaćinstvu sa svom decom.
Poverenik je analizirao i navode podnositelja pritužbe da se kao otac četvoro dece ne oseća ravnopravno sa majkam troje dece, kao i da ne oseća mere podsticaja nataliteta i da je isključen iz svih akcija koje su usmerene na podršku razvoja nataliteta. U vezi sa tim, Poverenik ukazuje da korisnik Ponosne kartice Udruženja „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka, čiji je cilj da se poboljša i osnaži položaj porodice sa troje i više dece, može biti i otac, kao i da otac sa troje dece može ostvariti pravo na naknadu usluge boravka deteta u predškolskoj ustanovi u slučaju kada troje i više dece žive u porodici sa ocem.
S obzirom na sve navedeno, Poverenik je mišljenja da Skupština grada Beograda nije u nepovoljniji položaj stavila očeve sa troje i više dece u odnosu na majke sa troje i više dece, kao ni roditelje koji ne žive u istom domaćinstvu sa decom, ni Odlukom o pristupanju grada Beograda Udruženju „Pokret za decu tri plus“ iz Čačka, ni Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda.
U toku analize i utvrđivanja činjeničnog stanja povodom dostavljenog zahteva za upis deteta u predškolsku ustanovu, Poverenik je utvrdio da se na internet pretraživačima, prilikom pretrage za ovim zahtevom, pronalazi i zahtev za upis deteta u predškolsku ustanovu koji je identičan zahtevu koji se nalazi na internet stranici PU „Boško Buha“ Palilula, odnosno koji sadrži navod da će broj dece u porodici utvrditi na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke i to na adresi internet sajta grada Beograda: http://www.beograd.rs/lat/gradska-vlast/1721002-obrasci-i-zahtevi/ . Međutim prilikom direktne pretrage na internet stranici grada Beograda (beograd.rs), na starnici Sekretarijata za obrazovanje i dečju zaštitu u delu Obrasci i zahtevi (https://www.beograd.rs/cir/gradska-vlast/1730364-obrasci-i-zahtevi/) ne nalazi se obrazac zahteva za upis deteta u predškolsku ustanovu koji se pojavljuje na pretraživačima. Razlog pronalaženja navedenog zahteva na pretraživaču je verovatno i dalje aktivna adresa na kojoj se nalazi sporni zahtev za upis. Zbog toga je Poverenik koristeći svoje zakonsko ovlašćenje iz člana 33. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije Skupštini grada Beograda dao preporuku mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

MIŠLjENjE

U postupku po pritužbi A. A. iz Beograda protiv Skupštine grada Beograda, utvrđeno je da nisu povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

PREPORUKA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, na osnovu člana 33. stava 1. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije, preporučuje Skupštini grada Beograda da:

– preduzme mere i aktivnosti iz svoje nadležnosti da se sa internet adrese grada Beograda, http://www.beograd.rs/lat/gradska-vlast/1721002-obrasci-i-zahtevi/, deaktivira postojeći obrazac ili da se zameni obrascem koji ne sadrži navod da se broj dece u porodici utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke.

Skupština grada Beograda obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS“, broj 22/2009

[2] https://pupalilula.rs/roditeljski-kutak/upis-u-vrtic#r uvid izvršen 20. maja 2021. godine

[3] https://www.beograd.rs/cir/gradska-vlast/1730364-obrasci-i-zahtevi/ pristupljeno 20. maja 2021. godine

[4] Zakon o zabrani diskriminacije, član 1. stav 2.

[5] „Službeni glasnik RS“, br. 98/2006

[6] Ustav Republike Srbije, član 21.

[7] Zakon o zabrani diskriminacije, član 2.

[8] „Službeni glasnik RS“, br. 113/2017, 50/2018, 46/2021 – odluka US, 51/2021 – odluka US i 53/2021 – odluka US

[9] „Službeni list grada Beograda“, broj 85/2018

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković