del. br. 07-00-82/2013-02 datum: 20. 5. 2013.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je podnela T. K. iz B. protiv Gradske opštine Vračar u Beogradu, zbog diskriminacije na osnovu starosnog doba u uslovima za prijem na konkurs „Potraga za sposobnima”.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti obratila se T. K. iz B, pritužbom koju je podnela protiv Gradske opštine Vračar u Beogradu.

1.2. U pritužbi je navedeno:

– da je za konkurs opštine Vračar „Potraga za sposobnima” saznala iz dnevnih novina „24 sata” i „Blic”, u kojima su navedeni sledeći kriterijumi za kandidate: 1) završen pravni, ekonomski ili arhitektonski fakultet sa prosečnom ocenom iznad 8,00; 2) poznavanje jednog svetskog jezika i 3) poznavanje rada na računaru;
– da je uvidela da ispunjava kriterijume za konkurs i poslala prijavu;
– da je nakon dve nedelje od dana prijave na konkurs dobila elektronsko pismo od A. J. člana Veća opštine Vračar u kojem joj je zakazan razgovor, ali je kasnije taj razgovor bio otkazan i podnositeljka pritužbe obaveštena da ne ispunjava sve uslove za prijem na program podrške;
– da je postavila pitanje koji uslov konkursa nije ispunila, pa je A. J. uputio na link ka tekstu konkursa koji je, pored navedenih uslova koje je ispunjavala, sadržao i jedan dodatni uslov koji nije bio naveden u dnevnim novinama, a kojim je određeno da kandidat/kinja mora biti rođen 1985. godine ili kasnije;
– da je na osnovu toga zaključila da je jedini uslov koji nije ispunila na konkursu, uslov koji se tiče tražene godine rođenja;
– podnositeljka pritužbe smatra da je postavljanjem uslova na konkursu koji se tiče godina života kandidata, diskriminisana na osnovu ličnog svojstva – starosnog doba.

1.3. Uz pritužbu su podneti sledeći dokazi: 1) obaveštenje o konkursu „Potraga za sposobnima” sa internet prezentacije Gradske opštine Vračar, 2) tekst konkursa sa internet sajta za zapošljavanje „I”, 3) elektronsku prepisku u vezi konkursa sa A. J, članom Veća opštine Vračar od 31. decembra 2012. godine, 15, 21. i 22. januara 2013. godine.

1.4. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije , pa je u toku postupka zatraženo izjašnjenje B. K, predsednika opštine Vračar.

1.5. U izjašnjenju koje je dostavio A. J, član Veća opštine Vračar, navedeno je:

– da je Gradska opština Vračar pokrenula projekat „Potraga za sposobnima” čiji je cilj da mladim, obrazovanim i talentovanim ljudima koji su nedavno završili studije pomogne da dođu do zaposlenja;
– da su hteli da putem regularne selekcije izaberu najbolje kandidate kojima bi preko volontiranja u opštini pružili potrebno radno iskustvo, kao i da najbolje rangiranima daju preporuke za dalja zaposlenja. Ciljna grupa ovog projekta bili su mladi ljudi koji su završili studije u redovnim rokovima, sa visokim prosekom;
– da je Gradska opština Vračar u proteklom periodu realizovala nekoliko projekata koji su namenjeni specifičnim društvenim grupama, kao što je organizovanje kurseva stranih jezika i prekvalifikacija za nezaposlene osobe od 40 do 50 godina, uspostavljanje službe geronto domaćica za građane starije od 65 godina života i lošijeg materijalnog stanja i sl;
– da projekat „Potraga za sposobnima” podrazumeva program podrške mladima i da se nije radilo o konkursu sa ciljem zasnivanja radnog odnosa u opštini Vračar;
– da je cilj projekta bio da se kroz afirmativnu akciju pruži šansa mladim ljudima, kao i da smatraju da navodi iz pritužbe nisu osnovani.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Uvidom u tekst članka „Poziv mladima da se prijave za program – Potraga za sposobnima”, koji je objavljen u dnevnom listu „Blic” od 15. decembra 2012. godine i uvidom u članak „Vračar traga za sposobnima” koji je objavljen na portalu dnevnog lista „24 sata”, utvrđeno je da Gradska opština Vračar sprovodi programe podrške đacima i studentima, kao i da je ovaj poziv upućen mladima koji su tek diplomirali i žele da sarađuju sa Gradskom opštinom Vračar. U tekstovima je dalje navedeno da će se na osnovu prijava formirati baza podataka, koja će biti osnova za uključivanje diplomaca u programe volontiranja, pružanje preporuka i kontakata sa budućim poslodavcima i da će ovi podaci biti osnova za zapošljavanje u upravi i organizacijama čiji je osnivač opština Vračar.

2.2. Uvidom u tekst konkursa koji je objavljen na portalu za zapošljavanje „I.” utvrđeno je da Gradska opština Vračar objavila konkurs – „Potragu za sposobnima – head hunting”, na koji se mogu prijaviti kandidati koji ispunjavaju sledeće uslove: završen pravni, ekonomski ili arhitektonski fakultet sa prosekom iznad 8,00; aktivno znanje svetskog stranog jezika; poznavanje rada na računaru; koji imaju sposobnosti i želju za kolektivnim radom; da su rođeni 1985. godine ili mlađi. Takođe, određeno je da se prijave mogu slati do 20. decembra 2012. godine.

2.3. Iz obaveštenja za novinare koje je objavljeno na internet stranici Gradske opštine Vračar, utvrđeno je da je A. J, član opštinskog Veća, u ime opštine Vračar uputio poziv mladima koji su diplomirali na pravnom, ekonomskom ili arhitektonskom fakultetu sa prosečnom ocenom iznad 8,00, koji aktivno znaju svetski strani jezik i rad na računaru da se prijave na program podrške „Potraga za sposobnima”. U obaveštenju je navedeno i da će podaci o mladima koji se prijave biti osnova za uključivanje u programe volontiranja, preporuke i zapošljavanje u upravi i organizacijama čiji je osnivač opština Vračar, te da će ovaj program podrške biti primer pružanja podrške odličnim nezaposlenim stručnjacima putem javnog poziva, a ne preko partijskih lista.

2.4. Uvidom u elektronsku prepisku podnositeljke pritužbe i A. J, člana Veća opštine Vračar, utvrđeno je da je 31. decembra 2012. godine poslao obaveštenje da će s obzirom na veliki broj prijava testiranje biti sprovedeno u skupštinskoj sali opštine Vračar 16. januara 2013. godine. Elektronskim pismom od 15. januara 2013. godine, T. K. je obaveštena da je razgovor i testiranje kandidata zbog velikog broja prijavljenih odloženo, da će se prvi krug razgovora sa kandidatima održati 23. januara 2013. godine i da će biti blagovremeno obaveštena o terminu razgovora. Daljim uvidom u elektronsku prepisku, utvrđeno je da je 21. januara 2013. godine podnositeljka pritužbe obaveštena da će u trenutnom krugu prednost biti data zainteresovanima koji ispunjavaju sve navedene uslove, dok je 22. januara 2013. godine T. K. upućena na internet stranicu portala za zapošljavanje „I.”, kako bi imala uvid u uslove za prijem na program podrške.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu cenila je navode iz pritužbe i izjašnjenja, dokaze koji su priloženi, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

3.3. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da Ustav Republike Srbije u čl. 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Stavom 4. istog člana propisano je da se diskriminacijom ne smatraju posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lica koja su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima.

3.4. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije koji u čl. 2. st. 1. t. 1. propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbama čl. 4. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno, zabranu diskriminacije, a čl. 8. definisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje. Takođe, relevantna je i odredba čl. 14. kojom je propisano da se ne smatraju diskriminacijom posebne (afirmativne mere) uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju. Odredbama čl. 15-27. Zakona o zabrani diskriminacije propisani su posebni slučajevi diskriminacije, pa je tako u čl. 16. st. 1. propisana zabrana diskriminacija u oblasti rada, odnosno narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada, kao što su pravo na rad, na slobodan izbor zaposlenja, na napredovanje u službi, na stručno usavršavanje i profesionalnu rehabilitaciju, na jednaku naknadu za rad jednake vrednosti, na pravične i zadovoljavajuće uslove rada, na odmor, na obrazovanje istupanje u sindikat, kao i na zaštitu od nezaposlenosti. S obzirom na činjenice i okolnosti konkretnog slučaja, relevantna je i odredba člana 23. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije, kojom je propisano da je zabranjena diskriminacija lica na osnovu starosnog doba.

3.5. Zakon o radu sadrži set odredaba koje se odnose na zabranu diskriminacije, pa je tako čl. 18. zabranjena neposredna i posredna diskriminacija lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom na pol, rođenje, jezik, rasu, boju kože, starost, trudnoću, zdravstveno stanje, odnosno invaliditet, nacionalnu pripadnost, veroispovest, bračni status, porodične obaveze, seksualno opredeljenje, političko ili drugo uverenje, socijalno poreklo, imovinsko stanje, članstvo u političkim organizacijama, sindikatima ili neko drugo lično svojstvo, dok je čl. 20. st. 1. t. 1. propisano da je diskriminacija zabranjena u odnosu na uslove rada i izbor kandidata za obavljanje određenog posla.

3.6. Uredbom o ratifikaciji konvencije Međunarodne organizacije rada br. 111 koja se odnosi na diskriminaciju u pogledu zapošljavanja i zanimanja propisano je da se posebne mere zaštite ili pomoći ne smatraju diskriminacijom. Dalje je propisano da svaka država članica može definisati kao nediskriminatorne sve ostale posebne mere uvedene sa ciljem da se vodi računa o posebnim potrebama lica za koje je zaštita ili neka posebna pomoć uopšte priznata, iz razloga kao što su pol, godine, invaliditet, porodične obaveze ili socijalni i kulturni nivo.

Analiza uslova za prijavljivanje na program podrške Gradske opštine Vračar sa aspekta antidiskriminacionih propisa

3.7. Na osnovu dokaza koji su dostavljeni uz pritužbu i izjašnjenje, nesporno je da je Gradska opština Vračar raspisala konkurs za prijem na program podrške „Potraga za sposobnima”, kao i da se T. K. prijavila za ovaj program. Takođe, nesporno je da je Gradska opština Vračar, kao nosilac projekta, pored ostalih uslova propisala i uslov da su kandidati/kinje rođeni 1985. godine ili mlađi. Prema navodima iz pritužbe i izjašnjenja, kao i prema dostavljenoj dokumentaciji, može se konstatovati da T. K. nije ispunila uslov za prijavu na program podrške koji se odnosio na propisane godine rođenja kandidata.

3.8. Da bi se utvrdilo da li je propisivanjem gornje starosne granice za prijem na program podrške Gradske opštine Vračar došlo do povrede načela jednakih prava i obaveza, odnosno do narušavanja jednakih mogućnosti za prijavljivanje na program podrške na osnovu starosnog doba, potrebno je ispitati da li isključivanje kandidata/kinja koji su rođeni pre 1985. godine, potencijalno zainteresovanih za učestvovanje u ovom programu podrške, predstavlja diskriminaciju.

3.9. S obzirom na utvrđeno činjenično stanje, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije, potrebno utvrditi da li je postavljena starosna granica u suprotnosti sa imperativnim propisima kojima je diskriminacija zabranjena i koji su obavezujući za sve. Analizom postavljenog uslova kojim je određeno da se na program podrške mogu prijaviti osobe koje su rođene 1985. godine ili mlađe, utvrđeno je da su postavljanjem ovog uslova očigledno stavljene u nejednak položaj osobe koje su rođene pre 1985. godine. Da bi se ispitalo da li je postavljenim uslovom povređeno načelo jednakih prava i obaveza, potrebno je razmotriti da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se osobama koje su rođene pre 1985. godine uskrati mogućnost prijave na program podrške. To podrazumeva ispitivanje: a) da li je cilj koji se postiže ovom merom dopušten i opravdan i b) da li se cilj mogao postići samo propisanom merom, odnosno da li postoji srazmera između preduzetih mera i ciljeva koji se tom merom ostvaruju.

3.10. Nesporno je da je u nadležnosti Gradske opštine Vračar da usvaja strategije i donosi posebne mere usmerene na stvaranje jednakih mogućnosti i otklanjanja nejednakosti, da sprovodi strategiju i akcioni plan politike za mlade grada, da pomaže razvoj različitih oblika samopomoći i solidarnosti sa osobama sa invaliditetom, kao i sa licima koja su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima i podstiče aktivnosti i pruža pomoć organizacijama osoba sa invaliditetom i drugim socijalno-humanitarnim organizacijama na svojoj teritoriji, kako je to i propisano Statutom opštine Vračar . U skladu s tim, Gradska opština Vračar ima pravo da iz svog budžeta izdvaja sredstva za različite oblike pomoći i podrške građanima i građankama, da utvrđuje pravila za raspodelu tih sredstava i da ih u skladu sa propisima raspodeljuje. To pravo se ni na koji način ne dovodi u pitanje. Štaviše, spremnost da deo raspoloživih sredstava usmeri na podršku i pomoć društvenim grupama koje se iz bilo kog razloga nalaze u nejednakom položaju, a u razmatranom slučaju to su mladi, predstavlja pozitivan primer podrške. Sagledavajući iznete činjenice, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti smatra da je cilj programa podrške „Potraga za sposobnima” dopušten i opravdan.

3.11. Imajući u vidu opravdani i dopušteni cilj programa podrške „Potraga za sposobnima”, bilo je potrebno izvršiti analizu uslova koje je potrebno da kandidat/kinja ispunjava. Analiza uslova kojima je između ostalog propisano, da kandidati treba da budu rođeni 1985. godine ili mlađi, pokazuje da je ovaj program podrške namenjen isključivo mladima i da isključuje osobe koje su rođene pre 1985. godine. Iz ovoga proizlazi da je reč o jednoj posebnoj (afirmativnoj) meri, koja se ne može smatrati diskriminacijom.

Naime, Ustavom Republike Srbije propisano je da su pred ustavom i zakonom svi jednaki, da je diskriminacija zabranjena, dok je Zakonom o zabrani diskriminacije zabranjeno isključivanje, ograničavanje i davanje prvenstva u odnosu na neko lično svojstvo. Potrebno je napomenuti da formalna jednakost, sama po sebi, ne znači da postoji i faktička ravnopravnost građana i građanki u pogledu mogućnosti uživanja prava. Mnoge društvene grupe nalaze se u nejednakom polžaju jer postoje izvesne okolnosti koje su prepreka postizanju suštinske jednakosti. Zato Ustav Republike Srbije i Zakon o zabrani diskriminacije propisuju mogućnost uvođenja posebnih (afirmativnih) mera radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju i utvrđuje da se one ne smatraju diskriminacijom.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je u javnom pozivu koji je objavljen na internet stranici Gradske opštine Vračar naglašeno da su mladi prepoznati kao kategorija stanovništva koja teško nalazi zaposlenje i da je cilj ovog programa podrške da se pomogne mladima koji su nedavno završili fakultet i bili odlični studenti, tako što bi im se omogućilo sticanje radnog iskustva volontiranjem i dobijanje preporuka koje su neophodne prilikom zapošljavanja. Dakle, očigledno je da je razlog za postavljanje starosne granice bio afirmativne prirode, usmeren na poboljšanje položaja mladih ljudi bez radnog iskustva na tržištu rada. Takav zaključak proizlazi i iz izjašnjenja Gradske opštine Vračar, u kojem je navedeno da je cilj projekta bio da se pomogne mladima koji su nedavno diplomirali, odnosno da su mladi prepoznati kao teško zapošljiva kategorija stanovništva zbog nedostatka iskustva. Kako je cilj ovog programa podrške da se pomogne mladima i kako je prilikom oglašavanja projekta naglašeno da je projekat usmeren na poboljšanje položaja ove kategorije stanovništva, može se konstatovati da postoji objektivno i razumno opravdanje za postavljanje starosne granice za prijavljivanje na program podrške.

3.12. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti koristi priliku da pohvali Gradsku opštinu Vračar zbog spremnosti da uvođenjem posebnih mera doprinese ostvarenju principa jednakosti i izražava nadu da će i u budućnosti nastaviti sa pružanjem podrške onim društvenim grupama koje se faktički nalaze u nejednakom položaju. Takođe, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da su u Nacionalnoj strategiji za mlade i u Zakonu o mladima , mladi definisani kao populacija koja pripada starosnoj grupi od 15 do 30 godina. Stoga koristi priliku da ukaže da bi u narednom periodu, pri sprovođenju i oglašavanju posebnih mera koje su usmerene na mlade, Gradska opština Vračar u slučajevima kada postavlja starosnu granicu, trebalo da starosnu granicu uskladi sa Zakonom o mladima i Nacionalnom strategijom za mlade, tako da obuhvati populaciju stanovništva do 30 godina.

4. MIŠLjENjE

Propisivanjem uslova na konkursu za program podrške „Potraga za sposobnima” kojim je određeno da se mogu prijaviti kandidati koji su rođeni 1985. godine ili mlađi, Gradska opština Vračar nije prekršila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba T. K. protiv GO Vračar zbog diskriminacije po osnovu starosnog doba u oblasti obrazovanja i stručnog usavršavanja