br. 07-00-188/2015-02  datum: 9.7.2015.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je podnela S. R. iz N. protiv Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. U toku postupka utvrđeno je da je S. R. podnela zahtev Upravi za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. za ostvarivanje prava na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji. Međutim, njen zahtev je odbijen sa obrazloženjem da ne ispunjava sve uslove za ostvarivanje prava na novčanu naknadu, odnosno, da nema prebivalište na teritoriji grada N. najmanje godinu dana pre dana rođenja deteta. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. propisano je da pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji može ostvariti svaka nezaposlena porodilja koja ima prebivalište, odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, na teritoriji grada N., najmanje godinu dana pre porođaja. Pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji može da ostvari i otac deteta, pod uslovom da porodilja nije živa ili je napustila dete. Imajući u vidu da je Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. u konkretnom slučaju postupila u svemu skladu sa Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N., koju je dužna da poštuje, kao i da je donosilac ovog akta Skupština grada N., Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da nepriznavanjem prava S. R. na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji, Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu, protiv koje je podneta pritužba, nije prekršila Zakon o zabrani diskriminacije. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno svojim zakonskim ovlašćenjima, analizirala je uslove propisane Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. koju je donela Skupština grada N., na osnovu koje je utvrdila da uslov za ostvarivanje prava na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji koji se odnosi isključivo na prebivalište majke, nema objektivno i razumno opravdanje, jer propisivanje ovog uslova, bez uzimanja u obzir prebivališta oca deteta i samog deteta, nije opravdan ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje proizvodi. Saglasno tome, Skupštini grada N. upućena je odgovarajuća preporuka.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratila S. R. iz N. zbog rešenja Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N, kojim joj nije priznato pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji.

1.2. U pritužbi je navela:

– da joj rešenjem Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. nije priznato pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji, jer nije imala prebivalište na teritoriji grada N. najmanje godinu dana do dana rođenja deteta;

– da je na ovo rešenje podnela žalbu Gradskom veću grada N, ali je žalba odbijena kao neosnovana;

– da je počela da živi sa suprugom u vanbračnoj zajednici u N. u februaru 2013. godine, da se porodila u januaru 2015. godine, ali da zbog zdravstvenog stanja vlasnika kuće nije mogla ranije da prijavi prebivalište u N;

– da njen suprug živi u N, te da je i njihovom zajedničkom detetu prijavljeno prebivalište u ovom gradu;

– da je prijavila prebivalište u N. 16. januara 2014. godine, a da je dete, H. R, rodila 4. januara 2015. godine, te joj za sticanje formalnog uslova fali desetak dana;

– da je na ovaj način njena porodica dovedena u neravnopravan položaj u odnosu na druge porodice sa detetom.

1.3. Uz pritužbu su podneti sledeći dokazi: 1) rešenje Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. br. 7-132-350/15 od 3. februara 2015. godine; 2) žalba na rešenje od 6. februara 2015. godine; 3) uverenje MUP RS o prebivalištu H. R. (ćerke S. R.) br. 205-2/485 od 21. januara 2015. godine; 4) izjava svedoka o mestu prebivališta S. R. od 4. februara 2015. godine; 5) uverenje MUP o prebivalištu M. R. (supruga podnositeljke pritužbe) br. 205-2/1121 od 6. februara 2015. godine; 6) uverenje MUP RS o prebivalištu S. R. br. 303 od 16. januara 2015. godine, 7) uverenje Nacionalne službe za zapošljavanje o prijavljivanju S. R. na evidenciju nezaposlenih br. 310-10114-1/2015-4669 od 22. januara 2015. godine, 8) izvod iz matične knjige venčanih, 9) izvod iz matične knjige rođenih i 10) rešenje Gradskog veća grada N. br. 427-29/2015-03 od 30. marta 2015. godine.

1.4. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje M. P, načelnice Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N.

1.5. U izjašnjenju na pritužbu, između ostalog, navedeno je:

– da je Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. donela rešenje kojim je odbijen zahtev S. R. za ostvarivanje prava na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji, jer u trenutku rođenja deteta nije imala prebivalište na teritoriji grada N. u trajanju od najmanje godinu dana;

– da je u postupku priznavanja prava na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu primenila čl. 8a st. 2. Odluke o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N., kojim je propisano da ovo pravo može ostvariti svaka nezaposlena porodilja koja ima prebivalište, odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, na teritoriji grada N, najmanje godinu dana pre porođaja;

– da je ovo pravo propisano Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. i razlikuje se od opštine do opštine, da je ova vrsta jednokratne novčane pomoći namenjena nezaposlenim porodiljama koje nemaju stalne prihode za razliku od majki koje su u radnom odnosu, kao mera potrebne i nužne populacione politike;

– da je ovo pravo priznato samo majci koja ima prebivalište na teritoriji grada N. u trajanju od najmanje godinu dana pre rođenja deteta zato što u ranijim odlukama grada nije bila definisana dužina trajanja prebivališta pre porođaja i dolazilo je do slučajeva gde su se majke samo formalno prijavljivale na teritoriji grada N. a u isto vreme podnosile zahteve za novčanu pomoć i u drugim gradovima.

1.6. Uz izjašnjenje su dostavljeni sledeći dokazi: Odluka o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. i Odluka o izmenama i dopunama Odluke o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Uvidom u Odluku o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. utvrđeno je da pravo na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji u iznosu od 50,000 dinara ostvaruje svaka nezaposlena porodilja koja prilikom porođaja rodi prvo, drugo, treće ili četvrto dete po redu rođenja, pod uslovom da je porođaj nastupio po stupanju na snagu ove odluke. Odredbom čl. 8a st. 2. propisano je da ovo pravo može ostvariti svaka nezaposlena porodilja koja ima prebivalište, odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, na teritoriji grada N., najmanje godinu dana pre porođaja. U stavu 3. istog člana, propisano je da ukoliko porodilja nije živa ili je napustila dete, pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji može ostvariti otac deteta, odnosno staratelj, dok se pravo na novčanu pomoć ostvaruje na osnovu zahteva porodilje i dokumentacije o ispunjenosti uslova za ostvarenje prava.

2.2. Uvidom u pritužbu i rešenje Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. br. 7-132-350/15 od 3. februara 2015. godine, utvrđeno je da je S. R. nezaposlena i da je prijavila prebivalište u N. 16. januara 2014. godine, a da je dete, H. R, rodila 4. januara 2015. godine. Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. nije priznala pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji jer u trenutku rođenja deteta nije imala prebivalište na teritoriji grada N. u trajanju od najmanje godinu dana pre porođaja.

2.3. Uvidom u navode iz pritužbe, utvrđeno je da je suprug podnositeljke pritužbe M. R, rođen u P, imao prijavljen privremeni boravak u N. 15. januara 2013. godine. Takođe, njihovo zajedničko dete H. R. rođena je 4. januara 2015. godine u N. i prebivalište joj je prijavljeno na adresi roditelja, u ulici …

2.4. Uvidom u overenu izjavu svedoka o mestu prebivališta S. R. od 4. februara 2015. godine, utvrđeno je da su Z. B. i A. B. pod krivičnom i materijalnom odgovornošću izjavili da S. R. stanuje u N. u ulici … od 14. februara 2013. godine u vanbračnoj zajednici sa M. R, da su se venčali 3. avgusta 2013. godine ali da zbog zdravstvenog stanja vlasnika nepokretnosti nije bila u mogućnosti da prijavi prebivalište pre 16. januara 2014. godine.

2.5. Uvidom u rešenje Gradskog veća grada N. br. 427-29/2015-03 od 30. marta 2015. godine, utvrđeno je da je podnositeljka pritužbe podnela blagovremenu žalbu na  rešenje Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. br. 7-132-350/15 od 3. februara 2015. godine. Gradsko veće grada N. odbilo je žalbu kao neosnovanu sa obrazloženjem da nije imala prebivalište na teritoriji grada N. najmanje godinu dana pre rođenja deteta, te da je Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu pravilno primenila materijalni propis.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu cenila  je navode iz pritužbe i izjašnjenja,  dokaze koji su priloženi, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

3.3. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine , u čl. 14. zabranjuje diskriminaciju i propisuje da se uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.

3.4. Ustav Republike Srbije zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

3.5. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, kojim je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Članom 8. Zakona o zabrani diskriminacije je propisano da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

3.6. Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, odredbama čl. 9. propisuje da prava na finansijsku podršku porodici sa decom predstavljaju: 1) naknade zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva radi posebne nege deteta; 2) roditeljski dodatak; 3) dečiji dodatak; 4) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu bez roditeljskog staranja; 5) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju i 6) regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica. Odredbom st. 4. ovog člana propisano je da opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje.

3.7. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. propisano je da pravo na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji u iznosu od 50,000 dinara ostvaruje svaka nezaposlena porodilja koja prilikom porođaja rodi prvo, drugo, treće ili četvrto dete po redu rođenja, pod uslovom da je porođaj nastupio po stupanju na snagu ove odluke. Odredbom čl. 8a st. 2. propisano je da ovo pravo može ostvariti svaka nezaposlena porodilja koja ima prebivalište, odnosno boravište ako je izbeglica ili raseljeno lice sa teritorije Kosova i Metohije, na teritoriji grada N., najmanje godinu dana pre porođaja. U stavu 3. istog člana, propisano je da ukoliko porodilja nije živa ili je napustila dete, pravo na jednokratnu novčanu pomoć nezaposlenoj porodilji može ostvariti otac deteta, odnosno staratelj, dok se pravo na novčanu pomoć ostvaruje na osnovu zahteva porodilje i dokumentacije o ispunjenosti uslova za ostvarenje prava.

Analiza dokaza dostavljenih uz pritužbu i navoda iz izjašnjenja

3.8. Na osnovu dokaza koji su dostavljeni uz pritužbu i navoda iz izjašnjenja, utvrđeno je da je S. R. podnela zahtev Upravi za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. za ostvarivanje prava na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji. Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. odbila je njen zahtev sa obrazloženjem da ne ispunjava sve uslove za ostvarivanje prava na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji, odnosno, nema prebivalište na teritoriji grada N. najmanje godinu dana pre porođaja.

3.9. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je u konkretnom slučaju potrebno utvrditi da li je postojalo objektivno i razumno opravdanje da Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. različito tretira podnositeljku pritužbe na osnovu njenog ličnog svojstva – prebivališta, u odnosu na druge nezaposlene porodilje koje imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji grada N. duže od godinu dana pre rođenja deteta.

3.10. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. propisano je da pravo na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji ostvaruje majka koja je nezaposlena i koja ima prebivalište na teritoriji grada N. najmanje godinu dana pre porođaja. Pravo na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji može da ostvari i otac deteta, odnosno staratelj, pod uslovom da majka deteta nije živa ili je napustila dete. Podnositeljka pritužbe je 16. januara 2014. godine prijavila prebivalište na teritoriji grada N., a dete je rodila 4. januara 2015. godine. U skladu sa tim, podnositeljka pritužbe imala je prijavljeno prebivalište na teritoriji grada N. manje od godinu dana pre rođenja deteta. Stoga, imajući u vidu citirane odredbe Odluke o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da podnositeljka pritužbe nije ispunila uslove za ostvarivanje prava na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji, odnosno, da Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. jeste različito tretirala podnositeljku pritužbe u odnosu na druge nezaposlene porodilje koje imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji grada N. duže od godinu dana pre rođenja deteta, primenjujući materijalni propis koji je dužna da poštuje.

3.11. Imajući u vidu da je Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. u konkretnom slučaju postupala u skladu sa Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N, koju je dužna da poštuje, kao i da sama Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu nije donosilac ovog opšteg akta, već da je donosilac Skupština grada N, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da nepriznavanjem prava S. R. na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji Uprava za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu, protiv koje je pritužba podneta, nije prekršila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

3.12. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti analizirala je uslove propisane Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom na teritoriji grada N. koju je donela Skupština grada N. Analiza je pokazala da uslov za ostvarivanje prava na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji koji se odnosi isključivo na prebivalište majke, nema objektivno i razumno opravdanje, jer propisivanje ovog uslova, bez uzimanja u obzir prebivališta oca deteta i samog deteta, nije opravdan ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje proizvodi. Saglasno tome, Skupštini grada N. upućena je preporuka br. 021-02-211/2015-02 od 9. jula 2015. godine.

4. MIŠLjENjE

Rešenjem Uprave za dečiju, socijalnu i primarnu zdravstvenu zaštitu grada N. kojim se S. R. iz N. ne priznaje pravo na jednokratnu pomoć nezaposlenoj porodilji, nisu prekršene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

POVERENICA ZA ZAŠTITU

RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Pritužba S.R. protiv Gradske uprave zbog diskriminacije na osnovu prebivališta u postupku pred organima javne vlasti