del. br. 360 datum: 21. 3. 2012.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prima i razmatra pritužbe zbog povreda odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, daje mišljenja i preporuke i izriče zakonom utvrđenje mere (član 33. stav 1. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije „Službeni glasnik RS” br. 22/2009), postupajući po pritužbi M. S. iz Z., Poverenica za zaštitu ravnopravnosti daje

MIŠLjENjE

Komisija za izbor polaznika stručnog osposobljavanja u Centru za osnovnu policijsku obuku Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije, odbacila je prijavu M. S. iz Z. na konkurs za upis polaznika VII i VIII klase u Centar za osnovnu policijsku obuku jer, kako je navedeno, nije dokazao da nema dvojno državljanstvo. Ovakvim postupkom je M. S. onemogućeno da uđe u izbornu proceduru, čime je izvršen akt diskriminacije na osnovu pretpostavljenog ličnog svojstva – dvojnog državljanstva.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno čl. 33. st. 1. tač. 1. i čl. 39. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, daje Ministarstvu unutrašnjih poslova

PREPORUKU

1. Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije preduzeće bez odlaganja sve neophodne radnje i mere kojima će obezbediti da komisije za izbor polaznika za prijem u Srednju školu unutrašnjih poslova, Centar za policijsku obuku ubuduće ne krše odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

2. Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije preduzeće bez odlaganja sve neophodne radnje i mere kojima će obezbediti da rukovodstvo, a u zavisnosti od raspoloživih sredstava i drugi zaposleni u Ministarstvu unutrašnjih poslova, prođu edukaciju na temu zabrane diskriminacije, kako bi se predupredilo njihovo eventualno diskriminatorno postupanje.

3. Ministarstvo unutrašnjih poslova obavestiće Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti o merama koje će preduzeti u cilju postupanja po preporuci, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja i preporuke.

O b r a z l o ž e nj e

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti primila je pritužbu M. S. iz Z. izjavljenu protiv Srednje škole unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku i direktorke škole B. P., a povodom odbacivanja njegove prijave na Konkurs za prijem polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici.

U pritužbi je navedeno sledeće:

– da je prilikom predaje dokumentacije radi prijave na konkurs za prijem polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici, u policijskoj stanici u Zemunu dokumentacija pregledana sa usmenom izjavom da je potpuna i ispravno popunjena;

– da je M. S. od Srednje škole unutrašnjih poslova – Centra za osnovnu policijsku obuku primio dopis 05/5 broj 150-1 151-1-55/11 od 11. avgusta 2011. godine kojim je obavešten da nije ispunio uslove za prijem polaznika, a kao razlog je navedeno „nepotpuna dokumentacija – državljanstvo”;

– da je M. S. nakon prijema ovog dopisa telefonom kontaktirao Centar za osnovnu policijsku obuku i da je informisan da njegova dokumenta nisu „validna” iz razloga što su mu roditelji rođeni u Republici Makedoniji, odnosno da je to razlog zašto ne ispunjava uslove konkursa;

– da u uslovima konkursa za upis polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku objavljenog 25. marta 2011. godine nije postojala naznaka da roditelji polaznika moraju biti rođeni u Republici Srbiji.

Uz pritužbu su dostavljeni i sledeći prilozi: izvod iz matične knjige državljana od 05. avgusta 2010. godine, dopis Srednje škole unutrašnjih poslova – Centra za osnovnu policijsku obuku 05/5-2 Broj: 150-1 151-1-55/11 od 11. avgusta 2011. godine i tekst konkursa za upis 300 polaznika VII i VIII klase u Centar za osnovnu policijsku obuku objavljen u dnevnom listu Novosti 25. marta 2011. godine.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa čl. 35. stav 4. i 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, u toku koga je traženo izjašnjenje Srednje škole unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici.

Srednja škola unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku dostavila je izjašnjenje u kome se navodi:

– da prema Pravilniku o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja i uslovima konkursa, lice koje konkuriše za prijem u radni odnos u državnom organu mora da ispunjava pored opštih uslova i posebne uslove i to, između ostalog, da nema dvojno državljanstvo;

– da je nepostojanje dvojnog državljanstva uslov koji je jasno naveden i u Zakonu o policiji član 110. stav 1. tačka 6., kao jedan od uslova za prijem u radni odnos u Ministarstvu unutrašnjih poslova.

– da je navedeni uslov jasno naveden u konkursu, te da kandidati moraju pružiti dokaze o nepostojanju dvojnog državljanstva;

– da izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja vrši komisija koju imenuje ministar, koja organizuje i prati kompletan postupak izbora kandidata i i utvrđuje rang listu kandidata i njihovo rangiranje;

– da Centar za osnovnu policijsku obuku samo sprovodi izbornu proceduru u vezi sa proverom zdravstvenog, psihološkog, bazično-motoričkog statusa i drugih sposobnosti za obavljanje policijskih poslova, a u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja;

– da je M. S. uz ostalu dokumentaciju pružio dokaz da je državljanin Republike Srbije, ali da je Komisija za izbor polaznika utvrdila da imenovani nije pružio dokaz o nepostojanju dvojnog državljanstva, tj. državljanstva Republike Makedonije;

– da je uvidom u izvod iz matične knjige jugoslovenskih državljana utvrđeno da je M. S. naknadno upisan u državljanstvo Republike Srbije rešenjem SMUP br. 600-115506/98 od 30. decembra 1998. godine, i da je Komisija osnovano mogla pretpostaviti da pored državljanstva Republike Srbije ima i državljanstvo neke druge države, tj. Republike Makedonije;

– da, s obzirom da M. S. nije zadovoljio jedan od uslova konkursa, koji je ujedno i uslov za eventualno zasnivanje radnog odnosa u MUP, Komisija je odlučila da kandidat ne uđe u izbornu proceduru.

Srednja škola unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku je uz navedeno izjašnjenje dostavio i izvod iz matične knjige jugoslovenskih državljana M. S..

U dopuni pritužbe M. S. obavestio je Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti da je prilikom prijavljivanja na konkurs popunio upitnik u kome je izjavio pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću da nema dvojno državljanstvo i da je saglasan da nadležne službe izvrše bezbednosnu proveru. Ujedno je naveo i da nema kopiju tog upitnika.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je zatražila 9. decembra 2011. godine od Srednje škole unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku, da dostavi kopiju upitnika o identifikacionim podacima kandidata za prijem u Srednju školu unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku, koji je M. S. popunio i predao sa svojom dokumentacijom prilikom prijave na Konkurs.

Uprava za stručno obrazovanje, osposobljavanje, usavršavanje i nauku – Sektor finansija, ljudskih resursa i zajedničkih poslova Ministarstva unutrašnjih poslova 5. marta 2012. godine dostavila je Poverenici za zaštitu ravnopravnosti kopiju upitnika o identifikacionim podacima kandidata za prijem u Srednju školu unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku, koji je M. S. popunio i predao sa svojom dokumentacijom prilikom prijave na konkurs.

Uvidom u upitnik utvrđeno je da je M. S., kao što je i naveo u pritužbi, potpisao da izjavljuje pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću da nema dvojno državljanstvo i da je saglasan da nadležne službe izvrše bezbednosnu proveru, odnosno, da o njemu prikupljaju podatke na osnovu kojih se utvrđuju eventualne smetnje za prijem za izvršavanje poslova i zadataka u policiji.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti najpre konstatuje da Ustav Republike Srbije („Sl. glasnik RS”, br. 98/2006) u članu 21. propisuje da su pred Ustavom i zakonom svi jednaki i da je zabranjen svaki oblik diskriminacije po bilo kom osnovu.

Ustavna zabrana diskriminacije je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, te je odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Članom 16. ZZD zabranjena je diskriminacija u oblasti rada, kao i narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada. Istim članom je propisano da ovu vrstu zaštite uživa, između ostalog, i lice koje traži posao kao i lice na stručnom osposobljavanju i usavršavanju bez zasnivanja radnog odnosa, volontera i svako drugo lice koje po bilo kom osnovu učestvuje u radu. U konkretnom slučaju, relevantna je i odredba čl. 19. ZZD kojom je propisano da je zabranjeno da se licu ili grupi lica na osnovu njihovog ličnog svojstva, oteža ili onemogući upis u vaspitno-obrazovnu ustanovu.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti analizirala je relevantne propise kojima je regulisano pitanje stručnog osposobljavanja i zapošljavanja u Ministarstvu unutrašnjih poslova RS. Zakon o policiji koji je bio na snazi u vreme podnošenja prijave na konkurs M. S., propisivao je u čl. 110. posebne uslove za zasnivanje radnog odnosa, između ostalog, postojao je i uslov da lice koje se prima u radni odnos u Ministarstvu unutrašnjih poslova nema dvojno državljanstvo, dok je čl. 111. propisano da policija može, o licu koje želi da zasnuje radni odnos u MUP radi izvršavanja zadataka u policiji, da prikuplja podatke uz pisanu saglasnost tog lica, kao i podatke na osnovu kojih utvrđuje bezbednosne smetnje za izvršavanje zadataka u policiji. Navedena bezbednosna provera obuhvatala je i proveru podataka koje kandidat za zasnivanje radnog odnosa daje u postupku zasnivanja radnog odnosa. Nadalje, ovim zakonom nije propisan način na koji se činjenica postojanja ili nepostojanja dvojnog državljanstva dokazuje, dok je za ispunjavanje nekih drugih posebnih uslova, način dokazivanja bio propisan (npr. član 110. stav 2. tačka 4. propisano je da lice koje se prima u radni odnos u MUP ima psihofizičke sposobnosti potrebne za obavljanje poslova radnog mesta, što se dokazuje lekarskim uverenjem Zavoda za zdravstvenu zaštitu radnika Ministarstva unutrašnjih poslova).

Pravilnik o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja bliže uređuje kriterijume po kojima se vrši izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja po raspisanom konkursu za upis u Centar za osnovnu policijsku obuku Ministarstva unutrašnjih poslova, raspisivanje konkursa, kao i druga pitanja u vezi sa stručnim osposobljavanjem. Ovim Pravilnikom i to član 3. propisano je da pravo učešća na konkursu ima lice koje pored opštih uslova za prijem u radni odnos u državnom organu, mora da ispunjava i posebne uslove među kojima je i uslov da kandidat nema dvojno državljanstvo. Istim Pravilnikom je taksativno nabrojana dokumentacija koja se prilaže uz prijavu, uključujući i uverenje o državljanstvu ali se ne navodi da je potrebno dostaviti dokaz o nepostojanju dvojnog državljanstva. Članom 6. Pravilnika propisano je i da izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja u Centru za osnovnu policijsku obuku vrši komisija od pet članova koju imenuje ministar. Članovi komisije su radnici Centra za osnovnu policijsku obuku i drugih organizacionih jedinica Ministarstva.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje na činjenicu da je u decembru 2011. godine izmenjen Zakon o policiji , između ostalog i u delu kojim su uređeni radni odnosi u Ministarstvu unutrašnjih poslova. Prijem u radni odnos olakšan je liberalizacijom posebnih uslova za zasnivanje radnog odnosa, a jedna od tih izmena je i da dvojno državljanstvo više nije smetnja za zasnivanje radnog odnosa, već samo za rad na pojedinim radnim mestima.

U konkretnom slučaju je nesporno da je u vreme raspisivanja konkursa za prijem polaznika u Centar za policijsku obuku dvojno državljanstvo bilo smetnja za prijem u radni odnos. Takođe je nesporno da je popunjavanjem i potpisivanjem upitnika o identifikacionim podacima za prijem u Srednju školu unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku, M. S. dao pisanu saglasnost da policija može da prikuplja njegove podatke na osnovu kojih utvrđuje bezbednosne smetnje za izvršavanje zadataka u policiji, uključujući i proveru istinitosti podataka koje je kandidat naveo u prijavi. Iz navedenog se može zaključiti da je Komisija za izbor polaznika imala zakonske mogućnosti da proveri da li M. S. ima dvojno državljanstvo, odnosno, da svoju odluku o odbacivanju prijave zasnuje na proverenim činjenicama, a ne na pretpostavci da se radi o kandidatu sa dvojnim državljanstvom, kao što je to navedeno u izjašnjenju Srednje škole unutrašnjih poslova – Centar za osnovnu policijsku obuku.

Poverenica je imala u vidu navode iz izjašnjenja Centra za policijsku obuku da je trebalo da kandidati dokažu nepostojanje dvojnog državljanstva, ali je analizom teksta konkursa za upis 300 polaznika VII i VIII klase u Centar za osnovnu policijsku obuku od 25. marta 2011. godine, utvrđeno da nije navedeno da je potrebno da kandidat dokaže nepostojanje dvojnog državljanstva, kao ni koji bi dokaz eventualno bio podoban za dokazivanje ove činjenice.

Komisija za izbor polaznika je odbacila prijavu M. S. zbog navodnog neispunjavanja uslova u pogledu državljanstva, a svoju odluku nije bazirala na nekoj utvrđenoj činjenici ili dokazu, već je odluka doneta na bazi pretpostavke da ima dvojno državljanstvo, jer je tek 1998. godine upisan u matičnu knjigu jugoslovenskih državljana. Ovakvim postupanjem Komisija je izvršila akt diskriminacije na osnovu pretpostavljenog ličnog svojstva M. S. – dvojnog državljanstva.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sa žaljenjem konstatuje da u ovom konkretnom slučaju nije moguće ukloniti posledice diskriminatornog postupanja, imajući u vidu okolnost da je konkurs završen, da nije poznato kada će ponovo konkurs biti raspisan, kao ni da li bi M. S., ako bi se eventualno prijavio na buduće konkurse za prijem polaznika stručnog osposobljavanja u Centru za osnovnu policijsku obuku, ispunio sve uslove, odnosno bio izabran.

Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. stav 1. t. 1. Zakona o zabrani diskriminacije, dala je mišljenje i izdala odgovarajuće preporuke Ministarstvu unutrašnjih poslova.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba M. S. protiv Centra za osnovnu policijsku obuku MUP_a zbog diskriminacije na osnovu državljanstva u oblasti stručnog usavršavanja