del. br. 1480 datum: 28. 9. 2012.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prima i razmatra pritužbe zbog povrede odredaba Zakona o zabrani diskriminacije i daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima (čl. 33. st. 1. t. 1. Zakona o zabrani diskriminacije, „Sl. glasnik RS”, br. 22/2009) povodom pritužbe L. P. iz Š, protiv grada Šapca, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti donosi

MIŠLjENjE

Zaključcima opštinskog veća opštine Šabac br. 06-16/2007-15, 06-4/2007-15 i 06-50/2005-15, kojima su propisani uslovi za ostvarivanje subvencionisanih računa komunalnih usluga za osobe sa invaliditetom, povređeno je načelo jednakosti, čime je izvršena diskriminacija osoba sa invaliditetom na osnovu članstva u udruženju.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno čl. 33. st. 1. t. 1. i čl. 39. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, daje gradu Šapcu

PREPORUKU

1. Grad Šabac će bez odlaganja preduzeti odgovarajuće mere kako bi omogućio da sve osobe sa invaliditetom pod jednakim uslovima ostvaruju pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga, bez obzira na činjenicu da li su članovi nekog udruženja osoba sa invaliditetom.

2. Grad Šabac ubuduće će voditi računa da svojim odlukama ne krši odredbe Zakona o zabrani diskriminacije, odnosno, da se suzdrži od neopravdanog pravljenja razlike ili nejednakog postupanja i propuštanja (isključivanja, ograničavanja ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe lica, koje se zasniva na nekom ličnom svojstvu.

3. Grad Šabac obavestiće Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom, o planiranim merama i preduzetim radnjama u cilju postupanja po preporuci.

O b r a z l o ž e nj e

L. P. iz Š. podnela je 2. jula 2012. godine pritužbu protiv grada Šapca, i navela da nije u mogućnosti da ostvari pravo na subvencionisanje računa za komunalne usluge, jer nije članica udruženja osoba sa invaliditetom čiji članovi mogu da ostvare ovo pravo. U pritužbi je, pored ostalog, navedeno:

– da prema gradskoj odluci, grad Šabac učestvuje u plaćanju 50% od iznosa računa za komunalne usluge za osobe sa invaliditetom, kao i da se ta odluka primenjuje na članove Udruženja slepih i članove Udruženja paraplegičara;
– da je podnositeljka pritužbe osoba sa invaliditetom, koja ima multiplu sklerozu;
– da joj grad Šabac nije odobrio pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga, zato što nije članica Udruženja slepih i Udruženja paraplegičara u Šapcu;
– da je podnositeljka pritužbe članica Društva multiple skleroze Srbije, koje obuhvata i grad Šabac, a da sam grad Šabac nema ovo udruženje;
– da je neopravdano da pripadnost određenom udruženju bude uslov za dobijanje pomoći grada, i da se na taj način vrši diskriminacija osoba sa invaliditetom koje nisu članovi/ce udruženja.

Uz pritužbu i dopunu pritužbe su podneti sledeći dokazi: molba za subvencionisanje komunalnih obaveza od 3. februara 2012. godine, odgovor zamenice gradonačelnika grada Šapca br. 420-14/12-13 od 24. januara 2012. godine, rešenje Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih br. D-89833 od 25. februara 2005. godine i molba Društva multipla skleroze Srbije br. 98.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka gradonačelnik Šapca M. M. dostavio izjašnjenje, u kojem je navedeno:

– da je Opštinsko veće opštine Šabac donelo zaključak 1. novembra 2005. godine prema kojem se odobrava članovima Udruženja slepih i slabovidih plaćanje 50% od iznosa računa za javna preduzeća (JKP „Vodovod Šabac”, JKP „Toplana”, JKP „Stari grad”, JSP „Stan” i JP za upravljanje gradskim građevinskim zemljištem), na osnovu zahteva koji je podnela Međuopštinska organizacija slepih i slabovidih Šabac;
– da je Opštinsko veće opštine Šabac donelo zaključak 14. maja 2007. godine kojim se odobrava članovima Udruženja paraplegičara plaćanje 50% od iznosa računa za javna preduzeća (JKP „Vodovod Šabac”, JKP „Toplana”, JKP „Stari grad”, JSP „Stan” i JP za upravljanje gradskim građevinskim zemljištem), na osnovu zahteva Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca;
– da je Opštinsko veće opštine Šabac donelo zaključak 17. decembra 2007. godine kojim se odobrava plaćanje 50% iznosa od računa za usluge JP „Srbijagas”, na zahtev Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac;
– da je Skupština grada Šapca na sednici koja je održana 30. marta 2012. godine, donela Odluku o izmenama i dopunama odluke o pravima i uslugama socijalne zaštite grada Šapca, koja će se primenjivati od 1. septembra 2012. godine i prema kojoj će pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga moći da koriste svi korisnici socijalne pomoći pod jednakim uslovima;

Uz izjašnjenje su dostavljeni sledeći dokazi: zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-16/2007-15 od 17. decembra 2007. godine, zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-4/2007-15 od 14. maja 2007. godine, zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-50/2005-15 od 1. novembra 2005. godine, Odluka o izmenama i dopunama odluke o pravima i uslugama socijalne zaštite grada Šapca (Sl. list grada Šapca, i opština Bogatić, Vladimirci i Koceljeva br. 7/12).

Na zahtev Poverenice za zaštitu ravnopravnosti, M. M, gradonačelnik grada Šapca, dopunio je izjašnjenje dopisom br. 07-33-2/2012-15 od 30. avgusta 2012. godine, u kojem je navedeno je grad Šabac pokrenuo postupak za stavljanje van snage zaključaka Opštinskog veća opštine Šabac kojima se odobrava subvencionisanje računa komunalnih usluga za članove Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacije slepih i slabovidih Šabac. U dopisu je navedeno da će sve osobe sa invaliditetom pod istim uslovima, u Centru za socijalni rad Šabac moći da ostvare pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga, što će važiti i za socijalno ugrožena lica.

Prilikom zauzimanja stava u ovom predmetu, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je analizirala sve navode, kako podnosioca pritužbe, tako i navode iz izjašnjenja, dokaze koji su dostavljeni, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Uvidom u zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-50/2005-15 od 1. novembra 2005. godine, utvrđeno je da se odobrava članovima Međuopštinske organizacije slepih i slabovidih Šabac subvencija iz budžeta opštine Šabac kod plaćanja troškova javnim preduzećima u visini od 50% i to za: JKP „Vodovod-Šabac”, JKP „Toplana-Šabac”, JKP „Stari grad”, JSP „Stan” i JP za upravljanje gradskim građevinskim zemljištem Šabac. U stavu 2. ovog zaključka regulisano je da je Međuopštinska organizacija slepih i slabovidih Šabac u obavezi da dostavi spisak članova i njihovih mesečnih obaveza prema javnim preduzećima na osnovu koga će Centar za socijalni rad Šabac utvrditi njihovo socijalno stanje i utvrditi spisak korisnika.

Uvidom u zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-4/2007-15 od 14. maja 2007. godine, utvrđeno je da je prihvaćen zahtev Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i odobrava se subvencija iz budžeta opštine Šabac za plaćanje troškova usluga javnim preduzećima u visini od 50% i to za: JKP „Vodovod-Šabac”, JKP „Toplana-Šabac”, JKP „Stari grad”, JSP „Stan” i JP za upravljanje gradskim građevinskim zemljištem Šabac. U stavu 2. regulisana je obaveza Centra za socijalni rad Šabac da na osnovu spiska članova Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca, utvrdi socijalno stanje članova i izveštaj sa spiskom korisnika subvencije.

Uvidom u zaključak Opštinskog veća opštine Šabac br. 06-16/2007-15 od 17. decembra 2007. godine, utvrđeno je da je usvojen zahtev Međuopštinske organizacije slepih i slabovidih Šabac i odobrava se subvencija iz budžeta opštine Šabac za članove organizacije kod plaćanja troškova JP „Srbijagas” u visini od 50 %. Stavom 2. ovog zaključka regulisana je obaveza Međuopštinske organizacije slepih i slabovidih Šabac da dostavi spisak članova i njihovih mesečnih obaveza, na osnovu koga će Centar za socijalni rad utvrditi socijalno stanje članova i dostaviti spisak korisnika subvencije.

Iz Službenog lista grada Šapca i opština Bogatić, Vladimirci i Koceljeva br. 7/12, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti utvrdila je da je Odlukom o izmenama i dopunama odluke o pravima i uslugama socijalne zaštite grada Šapca, i to odredbom čl. 8a, propisano da se ustanovljava pravo na subvencije kod javnih preduzeća u iznosu od 50% naknade za mesečnu potrošnju isporuke vode, upotrebu kanalizacije, isporuku toplotne energije i iznošenje smeća. Stavom 2. istog člana određeno je da pravo na subvencije ima pojedinac, ukoliko po članu porodičnog domaćinstva nema prihod veći od 13000 dinara, i ukoliko osim stambenog prostora koji koristi ne poseduje više od jednog hektara zemlje.

Iz dokaza koji su dostavljeni uz pritužbu, i to uvidom u molbu za subvencionisanje računa komunalnih usluga od 2. februara 2012. godine, utvrđeno je da je L. P. odbijena iz razloga što nije članica udruženja osoba sa invaliditetom koje su određene kao korisnici subvencionisanih računa. U molbi je navela da nije u mogućnosti da bude članica udruženja obolelih od multiple skleroze zato što to udruženje ne postoji u Šapcu, već postoji samo jedno, koje deluje na teritoriji cele države. Iz odgovora zamenice gradonačelnika grada Šapca br. 420-14/12-13 od 24. januara 2012. godine, utvrđeno je da su lokalne vlasti upoznate sa ovim problemom, koji je formalne prirode, kao i da je u planu donošenje odluke kojom bi bile obuhvaćene sve osobe sa visokim stepenom invaliditeta i na osnovu koje bi se ostvarivale određena prava, bez obzira na činjenicu da li su članovi nekog udruženja osoba sa invaliditetom. Takođe, u ovom dopisu je navedeno da su se nadležni iz Skupštine grada, u želji da izađu u susret podnositeljki pritužbe, obratili Udruženju paraplegičara kako bi omogućili da ona postane članica ovog udruženja, ali da su dobili odgovor da nije u skladu sa statutom organizacije da L. P. prime u udruženje, jer ona nije obolela od paraplegije.

Uvidom u molbu Društva multiple skleroze Srbije br. 98, utvrđeno je da se ova organizacija obratila gradu Šapcu sa molbom da se L. P. odobri pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti najpre konstatuje da Ustav Republike Srbije propisuje da je zabranjena diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta .

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije koji u čl. 2. st. 1. tač. 1. propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbom čl. 8. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da do povrede načela jednakosti dolazi ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

Prilikom zauzimanja stava u ovom predmetu bilo je potrebno ispitati da li je sadržina zaključaka opštinskog veća opštine Šabac br. 06-16/2007-15, 06-4/2007-15 i 06-50/2005-15, suprotna imperativnim propisima kojima je diskriminacija zabranjena i koji su obavezujući za sve. Analizom navedenih zaključaka sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije i drugih relevantnih propisa, utvrđeno je da su, s obzirom na uslove za ostvarivanja prava na subvencionisanje računa komunalnih usluga, očigledno stavljene u nejednak položaj osobe sa invaliditetom koje nisu članovi Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac.

Da bi se ispitalo da li je navedenim zaključcima povređeno načelo jednakih prava i obaveza, potrebno je razmotriti:

– da li je cilj koji se postiže ovom merom dopušten i opravdan;
– da li se cilj/ili ciljevi mogao postići samo propisanom merom, odnosno da li postoji srazmera između preduzetih mera i ciljeva koji se tom merom ostvaruju, kao i
– da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se pojedinim kategorijama osoba sa invaliditetom uskrate prava predviđena ovim zaključkom.

Nesporno je da je u nadležnosti grada Šapca da donosi strategije i usvaja posebne mere u cilju otklanjanja nejednakosti i stvaranja jednakih mogućnosti ostvarivanja ljudskih i manjinskih prava, pomaže razvoj različitih oblika samopomoći i solidarnosti sa osobama sa invaliditetom, kao i sa licima koja su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima i podstiče aktivnosti i pruža pomoć organizacijama osoba sa invaliditetom i drugim socijalno-humanitarnim organizacijama na svojoj teritoriji . U skladu s tim, grad Šabac ima pravo da iz svog budžeta izdvaja sredstva za različite oblike pomoći građanima i građankama, da utvrđuje pravila za raspodelu tih sredstava i da ih u skladu sa propisima raspodeljuje. To pravo se ni na koji način ne dovodi u pitanje. Štaviše, spremnost da deo raspoloživih sredstava usmeri na materijalnu podršku i pomoć osobama sa invaliditetom, predstavlja pozitivan primer podrške. U tom smislu, mere koje grad Šabac preduzima doprinose ostvarivanju Strategije unapređenja položaja osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji , koja kao jedan od osnovnih ciljeva, propisuje osiguranje adekvatnog standarda življenja i socijalnu sigurnost. Sagledavajući iznete činjenice, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti smatra da je cilj zaključaka dopušten i opravdan.

Imajući u vidu opravdani i dopušteni cilj usvojenih zaključaka, bilo je potrebno izvršiti analizu uslova za ostvarivanje prava na subvencionisanje računa komunalnih usluga, koji su propisani zaključcima. Analiza uslova po kojem pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga ostvaruju članovi Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac, kao i to da se lista korisnika subvencionisanih usluga pravi na osnovu spiska članova ovih udruženja, pokazuje da ovaj uslov nema objektivno i razumno opravdanje.

Naime, Ustav Republike Srbije garantuje pravo na jednakost svima, dok Zakon o zabrani diskriminacije zabranjuje isključivanje, ograničavanje i davanje prvenstva u odnosu na neko lično svojstvo. Postavljanjem uslova da pravo na subvencionisane račune imaju isključivo članovi Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac, isključene su, bez ikakvog razloga, sve osobe sa invaliditetom koje nisu članovi ova dva udruženja, bez obzira na činjenicu koju vrstu invaliditeta imaju, kao i na to da li imaju potrebu za subvencionisanjem računa, s obzirom na njihov socijalni i ekonomski položaj. Time su ove osobe stavljene u neravnopravan položaj u odnosu na osobe sa invaliditetom koje su članovi navedenih udruženja jer im je uskraćena mogućnost da ostvare pravo na subvencionisanje računa komunalnih usluga. Imajući u vidu cilj propisane mere i posledice koje postavljeni uslov proizvodi u odnosu na osobe sa invaliditetom koje nisu članovi Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac, očigledno je da ne postoji srazmera između preduzete mere i cilja koji se njome ostvaruje.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ističe da spremnost i opredeljenje grada Šapca da finansijski pomogne socijalno ugroženim građanima i građankama, predstavlja pozitivan primer podrške i ujedno izražava očekivanje da će grad Šabac nastaviti sa pružanjem podrške socijalno ugroženim građanima i građankama i u budućnosti. Međutim, Poverenica konstatuje da su još uvek na snazi zaključci koji sadrže diskriminatorne uslove i koji pomoć osobama sa invaliditetom ograničavaju samo na one osobe sa invaliditetom koje su članovi Udruženja paraplegičara Mačvanskog okruga iz Šapca i Međuopštinske organizacija slepih i slabovidih Šabac, što je suprotno antidiskriminacionim propisima Republike Srbije. Zbog toga je, ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno čl. 33. st. 1. tač. 1. i 7. Zakona o zabrani diskriminacije, dala mišljenje i preporuku gradu Šapcu radi preduzimanja radnji kojima će se otkloniti povreda načela jednakosti.

Saglasno čl. 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ako grad Šabac ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti će o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba L.P. protiv grada Šapca zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta u oblasti pružanja usluga