br. 07-00-819/2025-02 datum: 27.10.2025. godine

MUZEJ VOJVODINE

Čarna Milinković, v. d. direktora

21101 NOVI SAD

Dunavska 35-37

Predmet: Preporuka mera za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite od diskriminacije

Poštovana gospođo Milinković,

Primili smo pritužbu koja je podneta u ime Crkvenog odbora Grkokatoličke parohije sv. Apostola Petra i Pavla u Novom Sadu protiv Muzeja Vojvodine. Podnosilac pritužbe je od Poverenika za zaštitu ravnopravnosti tražio da preduzme mere iz svoje nadležnosti kako bi se u delu stalne postavke Muzeja Vojvodine na panou koji sadrži osnovne informacije o Grkokatolicima, iz teksta izostavila reč „Unijati“, jer se upotrebom ovog termina stvara utisak da se radi o aktivnom odnosno alternativnom nazivu za Grkokatolike, a zapravo se radi o terminu koji za pripadnike ove zajednice ima pejorativno značenje.

U pritužbi je navedeno da termin „Unijati“ u srpskom jeziku jeste nekadašnji naziv za Grkokatolike, odnosno katolike istočnog obreda koji je danas izašao iz upotrebe.

Prema navodima iz pritužbe tekst panoa koji se nalazi u Muzeju Vojvodine glasi: „GRKOKATOLICI ILI UNIJATI u Vojvodini su duhovni potomci dveju unija; Brestovske iz 1956. i Užgorodske iz 1946. godine. Prema tim unijama istočni hrišćani, koji su ušli u zajedništvo sa Katoličkom crkvom, zadržali su istočni obred i sve što je s njim u tesnoj vezi, a prihvatili doktrinarne stavove i juridično uređenje Rimokatoličke crkve. Rusini, koji zajedno sa Ukrajincima čine zajednicu grkokatolika u Vojvodini, kolonizovani su već 1745. godine u današnji Ruski Krstur i Kucuru kao grkokatolici. Iz ovih dvaju naselja i parohija razvilo se petnaestak parohija u Bačkoj i Sremu. Osim njih, u Banatu deluju dve grkokatoličke parohije Rumuna.“

Uvidom u dopis Ministarstva pravde, broj 080-00-95/2022-26 koji je dostavljen uz pritužbu može se konstatovati da je prema podacima upisanim u Registar crkava i verskih zajednica kao pravno lice u sastavu Rimokatoličke crkve u Srbiji, upisana Eparhija Svetog Nikolaja – Ruski Krstur sa sedištem u Novom Sadu. Dalje uvidom u ovaj dopis može se konstatovati da je od 23. aprila 2019. godine Eparhija Svetog Nikolaja – Ruski Krstur bila u Registar upisana pod nazivom: Apostolski egzarhat za Grkokatolike.

Takođe, uvidom u dopis Ministarstva pravde – Uprava za saradnju s crkvama i verskim zajednicama, br. 07-00-18/2024-01 od 18. decembra 20224. godine navedeno je da su grkokatolici u Republici Srbiji (katolici istočnog obreda, u Republici Srbiji, Vizantijskog obreda) organizovani u Rimokatoličkoj crkvi u okviru Eparhije Svetog Nikolaja Ruski Krstur.

U dopisu je dalje navedeno da Rimokatolička crkva pored vernika Rimskog, odnosno Latinskog obreda, baštini i zajednice vernika koji koriste druge obrede. Te zajednice su kroz istoriju, usled različitih okolnosti, prihvatile jedinstvo sa poglavarom Rimokatoličke crkve, Papom, sačuvavši svoju bogoslužbenu tradiciju. Pojašnjeno je da su grkokatolici nastali iz pojedinih pravoslavnih crkava koje su prihvatile jedinstvo sa Rimokatoličkom crkvom. Tokom istorije termin „unijat“ je zadobio negativan prizvuk, iako sam po sebi nema negativno značenje, već u prevodu na srpski jezik znači „sjedinjen“. Upotreba termina „grkokatolik“ je uvedena od 18. veka, kako bi se izbegao negativan prizvuk koji je reč „unijat“ dobila.

U dopisu Eparhije Svetog Nikolaja br. 25/25 od 27. marta 2025. godine istaknuto je da je na Sinodi u Beču 1773. godine uspostavljen naziv grkokatolik, koji je u zvaničnoj upotrebi do danas, a kako bi se izbegla upotreba termina „unijat“, koji je vremenom postao pogrdan.

Članom 33. stav 1. tačka 9) Zakona o zabrani diskriminacije[1] propisano je da Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje preporuku mera organima javne vlasti i drugim licima za ostvarivanje ravnopravnosti.

Imajući u vidu da pripadnici verske zajednice Grkokatolika ovaj termin smatraju prevaziđenim terminom koji danas ima negativan prizvuka za pripadnike ove zajednice, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Muzeju Vojvodine da se iz teksta panoa u delu stalne postavke ove ustanove kulture, koji sadrži osnovne informacije o Grkokatolicima, izostavi reč „Unijati“.

Muzej Vojvodine obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema ove preporuke.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti, u skladu sa zakonom, nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo.

[1] „Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković

1137-25 Preporuka mera Muzeju Vojvodine