99-21 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu nacionalne pripadnosti

28. Jul 2021.

br. 07-00-107/2021-02 datum: 28.7.2021.godine

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe AA protiv Republičkog geodetskog zavoda (u daljem tekstu: Zavod), zbog diskriminacije na osnovu pretpostavljenog ličnog svojstva – nacionalna pripadnosta. Podnosilac je u pritužbi, između ostalog, naveo da je nosilac prava svojine na katastarskim parcelama br. 1990/2 i 1990/3 KO na katastarskoj opštini BB, kao i da je u nameri da proda svoju nekretninu objavio oglas i da je upućivao potencijalne kupce na zvaničan sajt Zavoda, neznajući da je taj deo BB na sajtu Zavoda označen kao „ciganske kuće“. Dalje je naveo da su zbog predrasuda koje vladaju o pripadnicima romske nacionalne manjine potencijalni kupci odustajali od kupovine nepokretnosti, da na ovoj teritoriji opštine BB ne žive Romi, ali i da žive „opet bi navedeno predstavljalo diskriminaciju na osnovu nacionalne pripadnosti“. U izjašnjenju Zavoda, između ostalog, navedeno je da Zavod ne dodeljuje geografska imena, već saglasno odredbi člana 10. stav 1. tačka 17) Zakona o državnom premeru i katastru, vodi Registar geografskih imena u skladu sa Zakonom i drugim relevantnim dokumentima i publikuje ga na zvaničnom portalu nacionalne infrastrukture geoprostornih podataka – Geo Srbija. Dalje je navedeno, da je obrazovana Komisija za standardizaciju geografskih naziva, koja je pripremala predloge, mišljenja i stručna obrazloženja u vezi sa standardizacijom i korišćenjem geografskih imena na teritoriji Republike Srbije, kao i da je Komisija na sednici dana 26. decembra 2019. godine, usvojila stručno uputstvo – „Toponimijske smernice Republike Srbije“, u kojem je, predviđeno korišćenje termina „ciganski, -a, -o“ na kartama. U izjašnjenju je istaknuto da je ime zaseoka „ciganske kuće“, u naseljenom mestu BB, preuzeto sa topografskih karata Vojnogeografskog instituta 1980. i 1982. godine, da je mandat Komisije istekao, kao i da u listu nepokretnosti broj 211 KO BB, u kojem su upisane katastarske parcele br. 1990/2 i 1990/3, ne postoji naziv „ciganske kuće“, već u A-listu navedenog lista nepokretnosti za katastarsku parcelu broj 1990/2 stoji naziv „GG“, a za katastarsku parcelu broj 1990/3 „krive njive“. Takođe, navedeno je da je na zvaničnom portalu Geo Srbija ime zaseoka „ciganske kuće“ učinjeno nevidljivim. Nakon sprovedenog postupka utvrđeno je da za članove komisije, Zavod predlaže zaposlene u Zavodu i druge istaknute stručnjake u oblasti standardizacije i upotrebe geografskih imena, da vrši administrativno-tehničke poslove za potrebe Komisije, kao i da je mandat Komisije istekao. Uvidom u „Toponimijske smernice Republike Srbije“ utvrđeno je da autorska prava zadržava Zavod. Uvidom u listove nepokretnosti utvrđeno je da u ovim listovima nije upisan naziv: „ciganske kuće“. Nakon zahteva za izjašnjenje, a uvidom u zvanični portal Geo Srbija, Poverenik je konstatovao da je ime zaseoka „ciganske kuće“ uklonjeno, o čemu je obavestio podnosioca pritužbe koji se izjasnio da ostaje pri podnetoj pritužbi. Poverenik konstatuje da je nesporno da je ime zaseoka „ciganske kuće“, u naseljenom mestu BB, preuzeto sa topografskih karata Vojnogeografskog instituta 1980. i 1982. godine, da je Zavod odmah nakon ukazivanja na navedeni naziv ovaj naziv učinio nevidljivim. Korišćenje termina kao što su „Cigani, ciganski-a,o“, društveno je neprihvatljivo jer predstavlja pogrdan naziv za Rome i vređa dostojanstvo pripadnika i pripadnica čitave jedne etničke zajednice. Na Prvom svetskom kongresu Roma, koji je održan 8. aprila 1971. godine, usvojen je i međunarodni naziv Rom umesto reči „Ciganin“ i navedeno je da imajući u vidu istorijske činjenice predstavlja pogrdan naziv za pripadnike romske nacionalne manjine, sa značenjem „prljave, gubave i nedodirljive osobe“. Korišćenje termina „Ciganske kuće“, kako je u konkretnom slučaju označeno ime zaseoka u BB, ima pežorativno značenje i stvara neprijateljsko, ponižavajuće i uvredljivo okruženje.  Prema rezultatima istraživanja koje je sproveo Centar za istraživanje etniciteta, preko 65% ispitanika ne bi prihvatilo pripadnike romske nacionalne manjine za suseda, a rezultati Izveštaja o istraživanju javnog mnjenja – odnos građana i građanki prema diskriminaciji u Srbiji, pokazuju da petina ispitanika/ica ne bi volela da im Romi budu komšije (19%).  Poverenik pozdravlja brzu i efikasnu reakciju Zavoda prilikom koje je naziv zaseoka u BB „ciganske kuće“ učinjen nevidljivim, čime se potvrđuje stav da u konkretnom slučaju nije bilo namere da se stvori ponižavajuće i uvredljivo okruženje. Međutim, imajući u vidu da prilikom ispitivanja da li je određen akt suprotan imperativnim propisima, namera nije pravno relevantna, kao i činjenicu da Zavod upravlja svojom internet stranicom i objavljenim podacima na kojoj je nakon traženja izjašnjenja ime zaseoka u BB učinjeno nevidljivim, Poverenik je dao mišljenje da je Republički geodetski zavod povredio odredbe člana 12, a u vezi sa članom 24. Zakona o zabrani diskriminacije. S obzirom da je ovaj naziv već učinjen nevidljivim Republičkom geodetskom zavodu je preporučeno da preduzme aktivnosti iz svoje nadležnosti tako što će inicirati formiranje Komisije za standardizaciju geografskih naziva i predložiti izmenu Toponimijskih smernica Republike Srbije u kojoj će se termin „ciganski, -a, -o“, zameniti adekvatnijim terminom.

 

  1. TOK POSTUPKA

1.1.  Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratio AA iz BB, protiv  Republičkog geodetskog zavoda.

1.2.  Podnosilac je u pritužbi, između ostalog, naveo:

–    da je nosilac prava svojine na katastarskim parcelama br. 1990/2 i 1990/3 na katastarskoj opštini BB;

–    da je u nameri da proda svoju nekretninu objavljivao oglas za prodaju nekretnina i da je potencijalne kupce upućivao na sajt Republičkog geodetskog zavod – javni uvid Katastra nepokretnosti, „neznajući“ da je taj deo BB na sajtu Republičkog geodetskog zavoda označen nazivom „ciganske kuće“;

–   da na tom prostoru ne žive „cigani“ već Vlasi, da nikada nisu ni živeli Romi, ali i da žive „opet bi navedeno predstavljalo diskriminaciju na osnovu nacionalne pripadnosti“;

–   da ime zaseoka „ciganske kuće“ koje je preuzeto sa topografskih karata iz 1980. i 1982. godine Vojno-geografskog instituta nema oslonac u Zakonu o zabrani diskriminacije da bi se u javnim ispravama i informacijama koristili takvi i slični nazivi, kao i da ovaj zaseok nema važan Vojno-geografski položaj, jer se nalazi u naseljenom području gde ne postoji ništa što bi ukazivalo da taj deo BB ima važan vojno-strateški položaj i značaj, kao i da je dovoljno prepoznatljiv kao „parcele u GG“;

–   da takvi nazivi „možda mogu da se koriste za vojne potrebe, jer vojni dokument nije javni dokument, ali ni tu nema opravdanja, jer su se u poslednjih 40 godina  desile velike promene kako u društvenom životu i političkom sistemu, tako i u poštovanju ljudskih i manjinskih prava“ i da je osvešćivanje romske populacije o samobitnosti i nacionalnoj pripadnosti, počelo sredinom 70-ih godina, a da se gotovo pola veka taj narod bori da otkloni predrasude nastale u viševekovnoj istoriji suživota sa drugim narodima, tražeći svoje ravnopravno mesto u zajednici;

– da sednicama Komisije za standardizaciju geografskih naziva nisu prisustvovali predstavnici Nacionalnih saveta nacionalnih manjina, a naročito ne predstavnik Romske nacionalne manjine, jer isti ne bi bio saglasan da se koristi pogrdan termin za romsku nacionalnu manjinu.

Uz pritužbu je dostavljen snimak ekrana sa sajta Republičkog geodetskog zavoda- javni uvid Katastra nepokretnosti, za katastarske parcele br. 1990/2 i br. 1990/3 i nazivi sajtova na kojima je oglašena prodaja nepokretnosti – „plac u BB 12,57a“.

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje Republičkog geodetskog zavoda.
  • U izjašnjenju direktora Republičkog geodetskog zavoda, između ostalog je navedeno:
  • da na veb prezentaciji Republičkog geodetskog zavoda ne postoji „Javni uvid Katastra nepokretnosti“, već se u delu „Usluge, e-katastar, javni pristup“ može pristupiti bazi podataka katastra nepokretnosti gde se mogu dobiti podaci o katastarskim parcelama (broj lista nepokretnosti, površini, vrsti i kulturi zemljišta, potesu i ulici, katastarskoj opštini kao i podaci o zgradama i drugim građevinskim objektima na tim parcelama);
  • da u bazi podataka katastra nepokretnosti ne postoji podatak o delu katastarske opštine BB koji je označen kao „ciganske kuće“;
  • da u listu nepokretnosti broj 211 KO BB, u kojem su upisane katastarske parcele br. 1990/2 i 1990/3, ne postoji naziv „ciganske kuće“, već je u A-listu navedenog lista nepokretnosti, u koloni „potes ili ulica i kućni broj“ za katastarsku parcelu broj 1990/2 upisano „GG“, a za katastarsku parcelu broj 1990/3 upisano „krive njive“;
  • da ime zaseoka koje je vidljivo na zvaničnom portalu Geo Srbija, kao deo zvaničnog Registra geografskih imena, ne može imati uticaj na pravni promet nepokretnosti, jer u listu nepokretnosti broj 211 KO BB, koji predstavlja relevantan dokument u pravnom prometu, tog imena nema;
  • da Republički geodetski zavod ne dodeljuje geografska imena, već saglasno odredbi člana 10. stav 1. tačka 17) Zakona o državnom premeru i katastru, vodi Registar geografskih imena u skladu sa Zakonom i drugim relevantnim dokumentima i publikuje ga na zvaničnom portalu nacionalne infrastrukture geoprostornih podataka – Geo Srbija u skladu sa čl. 10,16. i 22. Zakona o nacionalnoj infrastrukturi geoprostornih podataka;
  • da je Zakonom propisano da se upis geografskih imena u registar vrši na osnovu zakona, statuta jedinice lokalne samouprave, akta nadležnog organa, odnosno organizacije, drugog registra koji sadrži i geografska imena, karte plana i drugih relevantnih dokumenata;
  • da Komisija za standardizaciju geografskih imena sprovodi postupak standardizacije geografskih imena upisanih u registar geografskih imena, o čemu izveštava Vladu i Savet nacionalne infrastrukture geoprostornih podataka;
  • da je saglasno odredbi člana 156b stav 2. Zakona doneta Odluka o obrazovanju Komisije za standardizaciju geografskih naziva, koja je pripremala predloge, mišljenja i stručna obrazloženja u vezi sa standardizacijom i korišćenjem geografskih imena na teritoriji Republike Srbije, ali je mandat Komisije istekao krajem 2019. godine i neophodno je da se ponovo oformi kako bi mogla da vrši poslove iz svog delokruga;
  • da je Komisija na sednici dana 26. decembra 2019. godine, usvojila stručno uputstvo- Toponimijske smernice Republike Srbije, u kojem je, predviđeno korišćenje termina „ciganski, -a, -o“ na kartama, kao i da su na sednicama Komisije redovno i „veoma aktivno“ učestvovali predstavnici Kancelarije za ljudska i manjinska prava, koji nikad nisu imali primedbu na navedeni termin;
  • da praksa korišćenja navedenog termina nije zastupljena samo u Srbiji, već se isti termin koristi i na zvaničnom Geoportalu Državne geodetske uprave Republike Hrvatske;
  • da je geografsko ime zaseoka „ciganske kuće“, u naseljenom mestu BB, u kojem se nalaze katastarske parcele br. 1990/2 i br. 1990/3, preuzete sa topografskih karata Vojnogeografskog instituta 1980. i 1982. godine;
  • da je na zvaničnom portalu Geo Srbija ime zaseoka „ciganske kuće“ učinjeno nevidljivim radi otklanjanja mogućnosti bilo kakve diskriminacije, odnosno povrede ugleda i dostojanstva, kao i mogućnosti eventualno nanošenja materijalne i nematerijalne štete pripadnicima romske nacionalne manjine ili pripadnicima bilo koje nacionalnosti koji žive na teritoriji Republike Srbije, koja ima isto ili slično geografsko ime.

1.5. U prilogu izjašnjenje dostavljen je: 1) grafički prikaz predmetnih parcela sa portala Geo Srbija; 2) izvod iz Toponimijskih smernica Republike Srbije; 3) grafičke prikaze sa zvaničnog portala Državne geodetske uprave Republike Hrvatske i 4) kopije dela sadržaja navedenih topografskih karata.

 

  1. ČINjENIČNO STANjE

 

2.1.  Uvidom u snimak ekrana na sajtu Javni uvid Katastar nepokretnosti, utvrđeno je da su kastarske parcele 1990/2, 1990/3, 1991, 1540/2 u ulici GG na katastarskoj opštini BB, označene kao „ciganske kuće“.

 

2.2.  Uvidom u list nepokrenosti 211 na dan 22. mart 2021. godine, utvrđeno je da je u koloni „podaci o parceli – list A“ navedeno da se parcela broj 1990/2, površine 695 m2, vlasnika AA, nalazi u ulici GG u BB.

 

  • Uvidom u list nepokrenosti 211 na dan 22. mart 2021. godine, utvrđeno je da je u koloni „podaci o parceli – list A“ navedeno da se parcela broj 1990/3, površine 568 m2, vlasnika AA, nalazi u ulici DD u BB.

 

  • Uvidom u Toponimijske smernice Republike Srbije koju je donela Komisija za standardizaciju geografskih imena, utvrđeno je da je u delu koji je označen kao „indeks važnijih geografskih i drugih termina“  odobren termin ciganski, -a, -o.

 

  • Uvidom u kopiju sadržaja TK1:25000 oznaka 429-4-4 iz 1980. godine, utvrđeno je da geografski naziv zaseoka u naselju BB nosi naziv „ciganske kuće“.

 

  1. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

 

3.1. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe i izjašnjenja, dokaze koji su dostavljeni tokom postupka, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

 

Pravni okvir

 

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije[1] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

 

  • Ustav Republike Srbije[2] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta, dok je članom 81. propisano da Republika Srbija podstiče duh tolerancije i međukulturnog dijaloga i preduzima efikasne mere za unapređenje uzajamnog poštovanja, razumevanja i saradnje među svim ljudima koji žive na njenoj teritoriji.

3.4.  Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[3], koji u članu 2. stav 1. tačka 1. propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Članom 28. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o zabrani diskriminacije[4] je propisano da će se postupci započeti pre stupanja na snagu ovog zakona okončati po odredbama Zakona o zabrani diskrimnacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09) i opštih akata po kojima su započeti. Odredbom člana 12. Zakona o zabrani diskriminacije zabranjeno je uznemiravanje i ponižavajuće postupanje koje ima za cilj ili predstavlja povredu dostojanstva lica ili grupe lica na osnovu njihovog ličnog svojstva, a naročito ako se time stvara strah ili neprijateljsko, ponižavajuće i uvredljivo okruženje. Takođe, odredbom člana 24. ovog zakona, zabranjena je diskriminacije nacionalnih manjina i njihovih pripadnika na osnovu nacionalne pripadnosti, etničkog porekla, verskih uverenja i jezika.

3.5. Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina[5] u članu 3. stav 1. zabranjen je svaki oblik diskriminacije, na nacionalnoj, etničkoj, rasnoj, jezičkoj osnovi, prema licima koje pripadaju nacionalnoj manjini. Stavom 2. iste odredbe propisano je da organi republike, autonomne pokrajine, jedinice lokalne samouprave ne mogu da donose pravne akte, niti da preduzimaju mere koje su suprotne stavu 1. ovog člana.

3.6. Odredbama člana 10. tačka 17. Zakona o državnom premeru i katastru[6] propisano je da su delokrug zavoda geodetski radovi i poslovi državne uprave koji se odnose na vođenje Registra geografskih imena. Odredbama člana 156. stav 1. ovog zakona, propisano je da su kartografske publikacije, u smislu ovog zakona, osnovna državna karta, digitalni ortofoto, digitalni model terena, snimci iz vazduha, topografske, pregledne, tematske i druge karte i planovi teritorije Republike Srbije ili njenog dela, atlasi, albumi i katalozi karata svih vrsta i izdanja, pregledni listovi karata i planova, digitalni podaci i baze podataka o prostoru. Dalje, stavom 3. iste odredbe propisano je da se kartografske publikacije iz stava 1. ovog člana izdaju i mogu se staviti u promet uz prethodno pribavljenu saglasnost Zavoda, dok je stavom 4. iste odredbe propisano da u postupku izdavanja saglasnosti Zavod proverava izvor podataka korišćenih za izradu kartografske publikacije, primenu propisa i adekvatnost prikaza područja od posebnom značaja za odbranu zemlje na kartografskoj publikaciji. Dalje, odredbom člana 156a stav 1. ovog zakona propisano je da je registar geografskih imena osnovni i javni registar o geografskim imenima naseljenih mesta i fizičko-geografskih objekata sa podacima o njihovom geoprostornom položaju, klasifikaciji i ostalim atributima,  dok je stavom 2. iste odredbe propisano da se registar geografskih imena vodi u skladu sa domaćim i međunarodnim propisima i dokumentima u oblasti geografskih imena. Stavom 3. iste odredbe propisano je da se upis geografskog imena u registar vrši na osnovu zakona, statuta jedinice lokalne samouprave, akta nadležnog organa, odnosno organizacije, drugog registra koji sadrži i geografska imena, karte, plana i drugih relevantnih dokumenata, Komisija za standardizaciju geografskih imena sprovodi postupak standardizacije geografskih imena upisanih u registar geografskih imena (stav 4.), dok je stavom 5. ove odredbe propisano da su svi subjekti u Republici Srbiji koji u svom radu koriste geografska imena, dužni da koriste standardizovana imena iz registra geografskih imena. Registar geografskih imena javno je dostupan i objavljuje se na internet stranici Zavoda (stav 6.). Članom 156 b. ovog zakona propisano je da je Komisija za standardizaciju geografskih imena stručno telo ovlašćeno da u skladu sa domaćim i međunarodnim standardima u oblasti geografskih imena, standardizuje geografska imena i njihovu upotrebu na području Republike Srbije i da predstavlja Republiku Srbiju u međunarodnim organizacijama u oblasti geografskih imena. Stavom 2. ove odredbe propisano je da Komisiju iz stava 1. ovog člana obrazuje Vlada na predlog Zavoda, dok je stavom 3. iste odredbe propisano da za članove komisije iz stava 1. ovog člana Zavod predlaže zaposlene u Zavodu i druge istaknute stručnjake u oblasti standardizacije i upotrebe geografskih imena. Zavod obezbeđuje radni prostor i opremu za rad komisije iz stava 1. ovog člana i pruža joj stručnu i administrativno-tehničku podršku (stav 5.).

3.7. Odlukom o obrazovanju Komisije za standardizaciju geografskih imena[7] u tački 1. propisano je da se Komisija za standardizaciju geografskih imena obrazuje na period od deset godina. Tačkom 2. ove odluke propisano je da su zadaci Komisije, između ostalog, 1) priprema predloga, mišljenja i stručnih obrazloženja koji se odnose na standardizaciju i korišćenje geografskih imena na teritoriji Republike Srbije; 2) priprema predloga, mišljenja i stručnih obrazloženja vezanih za ispisivanje, izgovor i korišćenje geografskih imena na srpskom jeziku i pismu, kao i jezicima i pismima nacionalnih manjina u Republici Srbiji, u skladu sa zakonom; 3) priprema predloga, mišljenja i stručnih obrazloženja koji se odnose na izradu rečnika termina za standardizaciju geografskih imena, u skladu sa međunarodnim rečnikom termina koji je objavila Organizacija ujedinjenih nacija – Grupa eksperata Ujedinjenih nacija za geografska imena (United Nations Group of Experts on Geographical Names – u daljem tekstu: UNGEGN);  4) zauzimanje stavova, davanje mišljenja i predloga nadležnim organima na osnovu praćenja i analiziranja stanja u oblasti standardizacije geografskih imena na teritoriji Republike Srbije; 5) učešće u postupku usaglašavanja stavova nadležnih organa državne uprave i učešće u postupku koordinacije sprovođenja politike u oblasti nacionalne i međunarodne standardizacije geografskih imena; 8) davanje mišljenja i stručnih obrazloženja u vezi sa izmenom postojećih i dodeljivanjem novih standardizovanih geografskih imena zajedno sa njihovim načinom korišćenja, ispisivanja i izgovora; 9) davanje predloga, mišljenja i stručnih obrazloženja koji se odnose na izradu toponimskog vodiča, toponimskih uputstava i instrukcija za kartografske i druge izdavače; 10) davanje predloga, mišljenja i stručnih obrazloženja koji se odnose na primenu domaćih i međunarodnih standarda u oblasti geografskih imena. Tačkom 3. Odluke, između ostalog, propisano je da je predsednica Komisije Nadežda Matić iz Republičkog geodetskog zavoda, da u radu Komisije mogu, po pozivu, učestvovati i predstavnici organa državne uprave, organa autonomnih pokrajina i jedinica lokalne samouprave, u čiji delokrug spadaju poslovi iz oblasti standardizacije geografskih imena, kao i da u radu Komisije mogu, po pozivu, učestvovati i predstavnici nacionalnih saveta nacionalnih manjina, drugih organa i organizacija, naučnih i drugih ustanova, koje se bave geografskim imenima.

 

3.8. Zakonom o nacionalnoj infrastrukturi geoprostornih podataka (NIGP)[8] propisano je da su NIGP metapodaci, skupovi i servisi geoprostornih podataka; mrežni servisi i tehnologije; sporazumi o deljenju, pristupu i korišćenju geoprostornih podataka; kao i mehanizmi koordinacije i praćenja, procesi i postupci koji su ustanovljeni, kojima se upravlja i koji se stavljaju na raspolaganje u skladu sa ovim zakonom. Odredbom člana 2. ovog zakona propisano je da se ovim zakonom u nacionalno zakonodavstvo prenosi Direktiva Evropske unije 2007/2/EZ – Infrastructure for Spatial Information in the European Community – INSPIRE. Odredbom člana 3. st.1.t.1. ovog zakona propisano je da su  “geoprostorni podaci” podaci sa direktnom ili indirektnom vezom sa određenom lokacijom ili geografskom oblašću; t. 2) da je “skup geopodataka” zbirka geopodataka koju je moguće identifikovati; t. 4) “geoprostorni objekat” je apstraktan prikaz pojave iz stvarnog sveta, u vezi sa određenom lokacijom ili geografskom oblašću; t.5) “deljenje podataka” je činjenje skupova i servisa geopodataka dostupnim i raspoloživim za njihovo korišćenje. Odredbom člana 5. stav 3. ovog zakona propisano je da je predsednik Saveta NIGP-a direktor Republičkog geodetskog zavoda. Dalje, članom 10. stav 1. istog zakona, propisano je da se geopodaci, u smislu ovog zakona, odnose na određene teme koje su sistematizovane po grupama, dok je stavom 2. tačka 6. propisano da prvu grupu tema iz stava 1. čine katastarske parcele. Članom 16. propisano je da se ovaj zakon odnosi na skupove geopodataka koji ispunjavaju sledeće uslove: 1) da se odnose na teritoriju Republike Srbije; 2) da su u digitalnom obliku; 3) da su u nadležnosti odgovornih subjekata NIGP-a i 4) da se odnose na jednu ili više tema navedenih u članu 10. ovog zakona. Članom 22. propisano je da Republički geodetski zavod, u saradnji sa odgovornim subjektima NIGP-a, obezbeđuje da informacije neophodne za postupanje u skladu sa sprovedbenim pravilima za interoperabilnost, uključujući podatke, kodove i tehničke klasifikacije, budu dostupne subjektima NIGP-a i trećoj strani putem internet stranice NIGP-a, bez ograničenja njihovog korišćenja u tu svrhu.

 

Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja, kao i dotavljenih dokaza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

 

3.9.  Imajući u vidu predmet pritužbe u konkretnom slučaju, potrebno je utvrditi da li je Republički geodetski zavod (u daljem tekstu: Zavod) povredio antidiskriminacione propise, time što je na svom zvaničnom portalu učinio javno dostupnim naziv „ciganske kuće“, kako su označene katastarske parcele na delu teritorije opštine BB.

 

3.10.   Poverenik najpre ukazuje da je od trenutka podnošenja pritužbe do donošenja ovog mišljenja na snagu stupio Zakon o izmenama i dopunama Zakona o zabrani diskriminacije[9]  koji u članu 28. propisuje da će se postupci započeti pre stupanja na snagu ovog zakona okončati po odredbama Zakona o zabrani diskrimnacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09) i opštih akata po kojima su započeti. Takođe, Poverenik konstatuje da je nakon traženja izjašnjenja, Republički geodetski zavod učinio nevidljivim naziv „ciganske kuće“, zbog čega je od podnosioca pritužbe traženo da se izjasni da li ostaje pri podnetoj pritužbi. Podnosilac pritužbe je obavestio Poverenika da ostaje pri podnetoj pritužbi.

 

3.11. Podnosilac je u pritužbi, između ostalog, naveo da je u nameri da proda svoju nekretninu koja se nalaze na katastarskim parcelama br. 1990/2 i 1990/3, na teritoriji opštine BB, objavljivao oglas za prodaju nekretnina i da je potencijalne kupce upućivao na sajt Zavoda, „neznajući“ da je taj deo BB označen nazivom „ciganske kuće“. Dalje je naveo da na tom prostoru ne žive „cigani“ već Vlasi, da nikada nisu ni živeli Romi, ali i da žive „opet bi navedeno predstavljalo diskriminaciju na osnovu nacionalne pripadnosti“, kao i da ime zaseoka „ciganske kuće“ koje je preuzeto sa topografskih karata iz 1980. i 1982. godine Vojno-geografskog instituta nema oslonac u Zakonu o zabrani diskriminacije da bi se u javnim ispravama i informacijama koristili takvi i slični nazivi. U izjašnjenju Zavoda je, između ostalog, navedeno da ime zaseoka koje je vidljivo na zvaničnom portalu Geo Srbija, kao deo zvaničnog Registra geografskih imena, ne može imati uticaj na pravni promet nepokretnosti, jer u listu nepokretnosti broj 211 KO BB, koji predstavlja relevantan dokument u pravnom prometu, tog imena nema, kao i da Zavod ne dodeljuje geografska imena, već je obrazovana Komisija za standardizaciju geografskih naziva. Ova komisija je pripremala predloge, mišljenja i stručna obrazloženja u vezi sa standardizacijom i korišćenjem geografskih imena na teritoriji Republike Srbije i usvojila stručno uputstvo – „Toponimijske smernice Republike Srbije“, u kojem je, predviđeno korišćenje termina „ciganski, -a, -o“ na kartama.

 

3.12. Polazeći od ovih navoda iz izjašnjenja, Poverenik konstatuje da je uvidom u dostavljene dokaze – list nepokrenosti 211 na dan 22. mart 2021. godine, utvrđeno da je u koloni „podaci o parceli – list A“ navedeno da se parcela broj 1990/2, površine 695 m2 i parcela broj 1990/3, površine 568 m2, vlasnika AA, nalaze u ulici GG, odnosno ulici DD u BB.  Dakle, iz navedenog je očigledno da se naziv „ciganske kuće“ ne nalazi u listu nepokretnosti podnosioca pritužbe, koji saglasno odredbi člana 2. stav 1. tačka 17. Zakona o državnom premeru i katastru predstavlja osnovni dokument o nepokretnostima i stvarnim pravima na njima i u koji uvid mogu izvršiti potencijalni kupci i elektronskim putem. Imajući u vidu dalje navode iz izjašnjenja, Poverenik takođe konstatuje da je odredbom člana 156a stav 3. Zakona o državnom premeru i katastru, propisano da se upis geografskog imena u registar vrši na osnovu zakona, statuta jedinice lokalne samouprave, akta nadležnog organa, odnosno organizacije, drugog registra koji sadrži i geografska imena, karte, plana, katastra i drugih relevantnih dokumenata. Dalje, članom 156 b. istog zakona propisano je da je Komisija za standardizaciju geografskih imena stručno telo ovlašćeno da u skladu sa domaćim i međunarodnim standardima u oblasti geografskih imena, standardizuje geografska imena i njihovu upotrebu na području Republike Srbije. Takođe, stavom 3. iste odredbe propisano je da za članove komisije iz stava 1. ovog člana Zavod predlaže zaposlene u Zavodu i druge istaknute stručnjake u oblasti standardizacije i upotrebe geografskih imena, kao i da Zavod obezbeđuje radni prostor i opremu za rad komisije iz stava 1. ovog člana i pruža joj stručnu i administrativno-tehničku podršku (stav 5).

 

3.13. Poverenik je prilikom donošenja mišljenja imao u vidu odredbu člana 12. Zakona o zabrani diskriminacije kojom je propisana zabrana uznemiravanja i ponižavajućeg postupanja koje ima za cilj ili predstavlja povredu dostojanstva lica ili grupe lica na osnovu njihovog ličnog svojstva, a naročito ako se time stvara strah ili neprijateljsko, ponižavajuće i uvredljivo okruženje. Radnja izvršenja može da se javi u vidu svakog postupanja koje je uznemiravajuće i ponižavajuće, uključujući i usmeno ili pisano, izričito ili konkludentno izražavanje ideja, informacija i mišljenja.

 

3.14.  Tokom postupka, utvrđeno je da za članove komisije Zavod predlaže zaposlene u Zavodu i druge istaknute stručnjake u oblasti standardizacije i upotrebe geografskih imena, da vrši administrativno-tehničke poslove za potrebe Komisije, kao i da je mandat Komisije istekao. Daljom ocenom dokaza utvrđeno je da autorska prava stručnog uputstva – „Toponimijske smernice Republike Srbije“, u kojem je, predviđeno korišćenje termina „ciganski, -a, -o“ na kartama zadržava Zavod. Imajući u vidu nesporno utvrđeno činjenično stanje važno je istaći da je korišćenje termina kao što su „Cigani, ciganski-a,o“, društveno neprihvatljivo jer predstavlja pogrdan naziv za Rome i vređa dostojanstvo pripadnika i pripadnica čitave jedne etničke zajednice, koja je jedna od najmargilizovanijih društvenih grupa. Takođe, Poverenik ukazuje na činjenicu da je na Prvom svetskom kongresu Roma, koji je održan 8. aprila 1971. godine, usvojen i međunarodni naziv Rom umesto reči „Ciganin“ za koji je navedeno da imajući u vidu istorijske činjenice, predstavlja pogrdan naziv za pripadnike romske nacionalne manjine, sa značenjem „prljave, gubave i nedodirljive osobe“. Činjenica da su na sednici na kojoj je usvojeno stručno uputstvo Toponimijske smernice Republike Srbije u kojem je predviđeno korišćenje termina „ciganske,a,o“ na krattama veoma aktivno učestvovali predstavnici Kancelarije za ljudska i manjinska prava koji nisu imali primedbu na navedeni termin u konkretnom slučaju nisu od značaja. Korišćenje termina „Ciganske kuće“, kako je u konkretnom slučaju označeno ime zaseoka u BB, ima pežorativno značenje i stvara neprijateljsko, ponižavajuće i uvredljivo okruženje. Prema rezultatima istraživanja koje je sproveo Centar za istraživanje etniciteta, preko 65% ispitanika istraživanja ne bi prihvatilo pripadnike romske nacionalne manjine za suseda, a rezultati Izveštaja o istraživanju javnog mnjenja – odnos građana i građanki prema diskriminaciji u Srbiji, pokazuju da petina ispitanika/ica ne bi volela da im Romi budu komšije (19%).

 

3.15.  Na kraju, Poverenik pozdravlja brzu i efikasnu reakciju Zavoda prilikom koje je naziv zaseoka u BB „ciganske kuće“ učinjen nevidljivim, čime se potvrđuje stav da u konkretnom slučaju nije bilo namere da se u odnosu na žitelje ovog naselja stvori neprijateljsko, ponižavajuće i uvredljivo okruženje. Međutim, imajući u vidu da prilikom ispitivanja da li je određen akt suprotan imperativnim propisima o zabrani diskriminacije, namera nije pravno relevantna, kao i činjenicu da Zavod upravlja svojom internet stranicom i objavljenim podacima na kojoj je nakon traženja izjašnjenja ime zaseoka u  BB „ciganske kuće“ učinjeno nevidljivim, Poverenik je dao mišljenje da je Republički geodetski zavod povredio odredbe člana 12, a u vezi sa članom 24. Zakona o zabrani diskriminacije.

 

 

  1. MIŠLjENjE

 

Propuštanjem da na svojoj zvaničnoj internet prezentaciji ranije učini nevidljivim naziv „ciganske kuće“ kojim je označeno ime zaseoka u BBF, Zavod  je povredio odredbe člana 12, a u vezi sa članom 24. Zakona o zabrani diskriminacije.

 

 

  1. PREPORUKA

 

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Republičkom geodetskom zavodu da preduzme aktivnosti iz svoje nadležnosti tako što će inicirati formiranje Komisije za standardizaciju geografskih naziva i predložiti izmenu Toponimijskih smernica Republike Srbije u kojoj će se termin „ciganski, -a, -o“, zameniti adekvatnijim terminom.

 

Potrebno je da Republički geodetski zavod obavesti Poverenika za zaštitu ravnopravnosti i dostavi dokaz o sprovođenju ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom.

 

Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko Republički geodetski zavod ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

 

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] Zakon o zabrani diskriminacije „Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21, član 33.

[2] „Službeni glasnik RS“, broj 98/06

[3] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09

[4] „Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21

[5] „Službeni list SRJ“, broj 11/02, „službeni list SCG“, broj 1/03- Ustavna povelja i „Službeni glasnik RS“, broj 72/09- dr. zakon i 97/13 – odluka US, 47/18

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 72/09, 18/10, 65/13, 15/15, 96/15, 47/17, 113/17, 27/18 , 41/18 i  9/20

[7] „Službeni glasnik RS“, br. 88/09 i 50/13

[8]  „Službeni glasnik RS“, broj 27/18, član 1.st. 2.i 3.

[9] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21)

 

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

microsoft-word-icon99-21 Притужба због дискриминације на основу националне припадности Download

Print Friendly, PDF & Email
back to top