021-01-02313/2024-02 datum: 19.12.2024.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti[1] da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i preporučuje organima javne vlasti i drugim licima mere za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite od diskriminacije, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI I ZAŠTITE OD DISKRIMINACIJE

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje opštini/gradu:

– da preduzme sve mere iz svoje nadležnosti kako bi se prilikom izdavanja građevinskih i upotrebnih dozvola osigurala dosledna primena propisa i normativa čiji su sastavni deo tehnički standardi planiranja, projektovanja i izgradnje objekata kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom koje za kretanje koriste kolica ili  se otežano kreću zbog svog zadravstvenog stanja, godina starosti ili iz drugih razloga.

Opština/grad obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema prepourke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti u skladu sa zakonom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo.

Obrazloženje

Povereniku za zaštitu ravnopravnosti obraćaju se organizacije civilnog društva, kao i građani i građanke ukazujući na problem pristupačnosti kako objekata u javnoj upotrebi tako i stambenih zgrada, i to ne samo onih koje su izgrađene u ranijem periodu već i onih koji su novije gradnje. U pritužbama se ukazuje na to da jedan broj objekata u javnoj upotrebi (zadravstvene, obrazovne, kao i ustanove socijalne zaštite, ustanove kulture, sudovi, policijske stanice, objekti koje koriste jedinice lokalne samouprave i sl) nisu uopšte ili su delimično pristupačni osobama sa invaliditetom, posebno onim koje za kretanje koriste kolica tako i onim koje se otežano kreću zbog svog zdravstvenog stanja, godina života ili iz drugih razloga. Primera radi, isticano je da na ulazu u javne ustanove ne postoji kosa rampa, ili da je ona pod takvim uglom i kosinom da predstavlja nepremostivu prepreku za bezbedno kretanje i pristup objektu, da nema lifta, niti prilagođen toalet za osobe sa invaliditetom, kao i da zbog pragova, stubova i drugih prepreka kretanje kroz objekat nije moguće za osobe koje za kretanje koriste kolica. Posebno je ukazivano na zabrinjavajuću činjenicu da u pojedinim slučajevima iako su objekti novi ili u potpunosti renovirani, prilikom adaptacije se nije vodilo računa o ispunjenosti standarda pristupačnosti. Navedeno se isto odnosi i na stambene zgrade, i to posebno stambene zgrade koje u skladu sa zakonom imaju obavezu obezbeđivanja pristupačnosti.

Imajući u vidu ovakvo stanje stvari, na osnovu člana 33. stav 1. tačka 9) Zakona o zabrani diskriminacije Poverenik upućuje ovu preporuku mera svim opštinama/gradovima kako bi se unapredilo stanje u pogledu izgradnje novih objekata ili prilikom adaptacije starih tako da se kod izdavanja građevinskih i upotrebnih dozvola osigura dosledna primena propisa i normativa čiji su sastavni deo tehnički standardi planiranja, projektovanja i izgradnje objekata kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom.

S tim u vezi, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti najpre ukazuje da je Ustavom Republike Srbije[2] propisana zabrana diskriminacije, neposredne ili posredne, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Republika Srbija je ratifikovala UN Konvenciju o pravima osoba sa invaliditetom^[3], čiji je cilj da se unapredi, zaštiti i osigura puno i jednako uživanje svih ljudskih prava i osnovnih sloboda svim osobama sa invaliditetom i unapredi poštovanje njihovog urođenog dostojanstva^[4]. Konvencija pod diskriminacijom na osnovu invaliditeta podrazumeva svaku razliku, isključivanje ili ograničenje po osnovu invaliditeta, što ima za cilj ili efekat narušenja ili poništenja priznavanja, uživanja ili vršenja, ravnopravno sa drugima, svih ljudskih prava i osnovnih sloboda u političkoj, ekonomskoj, društvenoj, kulturnoj, civilnoj ili bilo kojoj drugoj oblasti. Konvencijom su obuhvaćeni i svi oblici diskriminacije, uključujući i uskraćivanje razumnog prilagođavanja, a države ugovornice se obavezuju da zabrane svaku diskriminaciju po osnovu invaliditeta i garantuju osobama sa invaliditetom jednaku i efikasnu pravnu zaštitu od diskriminacije po bilo kom osnovu. Članom 9. Konvencije između ostalog je propisano da će u cilju omogućavanja samostalnog života i punog učešća osoba sa invaliditetom u svim sferama života, države ugovornice preduzeti odgovarajuće mere da osobama sa invaliditetom obezbede pristup, ravnopravno sa drugima, fizičkom okruženju, prevozu, informacijama i komunikacijama, uključujući informacione i komunikacione tehnologije i sisteme, kao i drugim pogodnostima i uslugama koje stoje na raspolaganju javnosti. Te mere, koje uključuju i identifikaciju i uklanjanje prepreka i barijera pristupačnosti, odnose se, između ostalog i na zgrade.

U Opštem komentaru broj 2 (2014), na član 9. Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, Komitet za prava osoba sa invaliditetom najpre je istakao da je pristupačnost preduslov za samostalan život i puno i ravnopravno učešće osoba sa invaliditetom u  društvu, kao i da bez pristupa fizičkom okruženju, prevozu, informacijama i komunikacijama, uključujući informaciono komunikacione tehnologije i sisteme, i druge usluge i pogodnosti otvorene za ili namenjene javnosti, osobe sa invaliditetom ne bi imale jednake mogućnosti za učešće u društvu u kojem žive. Komitet smatra da uskraćivanje pristupa treba smatrati aktom diskriminacije, bez obzira na to da li ga je počinio neko iz javnog ili privatnog sektora. Takođe, Komitet ističe da pristupačnost treba obezbediti za sve osobe sa invaliditetom, bez obzira na vrstu poteškoća sa kojom se osoba susreće i bez pravljenja bilo kakvih razlika po bilo kom ličnom svojstvu osobe sa invaliditetom. Dalje, je navedeno da pravo na pristupačnost zagarantovano Konvencijom ima koren u postojećim ljudskim pravima, kao što su pravo na jednak pristup javnim službama i servisima garantovano Međunarodnim paktom o građanskim i političkim pravima^[5] (član 25 c) i pravo na pristup bilo kom mestu ili usluzi namenjenim javnosti, garantovano Međunarodnom konvencijom o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije^[6] (član 5 f).

Takođe, Zaključna zapažanja Komiteta za prava osoba sa invaliditetom u vezi sa Inicijalnim izveštajem o primeni Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom[7] sa preporukama za zaštitu i unapređenje položaja osoba sa invaliditetom u narednom izveštajnom periodu (CRPD/C/SRB/CO/1), koje je Republici Srbiji nakon predstavljanja ovog izveštaja uputio Komitet za prava osoba sa invaliditetom UN, sadrže i preporuku koja se odnosi na izradu sveobuhvatnog plana pristupačnosti i ohrabrivanje u primeni univerzalnog dizajna u svim oblastima, prikupljanje i obradu statističkih podataka o osobama sa invaliditetom i uslugama koje im se pružaju i drugih.^[8] Naime, Komitet je uputio Republici Srbiji preporuku da razvije sveobuhvatan plan za obezbeđivanje pristupačnosti uz efikasan nadzor i mapu puta koja će postaviti polazne tačke za uklanjanje postojećih prepreka i da promoviše univerzalni dizajn za sve zgrade, javne servise i javni transport, kao i pristupačnost informacija i medija, posebno elektronskih medija, a sve u skladu sa Opštom preporukom broj 2 na Pristupačnost. U tom smislu, Komitet je uputio preporuku da država članica između ostalog odredi dovoljno sredstava za nadziranje sprovođenja standarda pristupačnosti, uz podršku ažurirane nacionalne baze podataka na svojoj teritoriji, da utvrdi delotvorne sankcije za odvraćanje koje se mogu nametnuti zbog nesprovođenja i uključi organizacije osoba sa invaliditetom u ovaj proces.

Preporuka Komiteta ministara Saveta Evrope Rec (2006)5 za sprovođenje akcionog plana Saveta Evrope za promovisanje prava i puno učešće osoba sa invaliditetom u društvu, identifikuje set ciljeva koje države članice treba da implementiraju u ovoj oblasti. U preporuci se navodi da je učešće svih građana u političkom i javnom životu od suštinskog značaja za razvoj demokratskog društva. Društvo mora da oslikava raznolikost njenih građana i da prosperira na različitim iskustvima i znanju njenih članova.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je definisana Zakonom o zabrani diskriminacije^[9], koji u članu 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije je propisano da neposredna diskriminacija postoji ako se lice ili grupa lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva u istoj ili sličnoj situaciji, bilo kojim aktom, radnjom ili propuštanjem, stavljaju ili su stavljeni u nepovoljniji položaj, ili bi mogli biti stavljeni u nepovoljniji položaj. Dalje, odredbom člana 17. stav 2. ovog zakona propisano je da svako ima pravo na jednak pristup objektima u javnoj upotrebi (objekti u kojima se nalaze sedišta organa javne vlasti, objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma, objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, za zaštitu od elementarnih nepogoda i sl.), kao i javnim površinama (parkovi, trgovi, ulice, pešački prelazi, i druge javne saobraćajnice i sl.), u skladu sa zakonom. Takođe, članom 26. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa protivno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.

Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom^[10], pored toga što uređuje opšti režim zabrane diskriminacije na osnovu invaliditeta, propisuje i poseban slučaj diskriminacije u vezi sa pružanjem usluga i korišćenjem objekata i površina. Odredbom člana 13. stav 1. ovog zakona izričito je zabranjena diskriminacija na osnovu invaliditeta u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi i javnim površinama, dok je stavom 2. istog člana propisano da se pod uslugom, u smislu ovog zakona smatra svaka usluga koju, uz naknadu ili bez nje, pravno ili fizičko lice pruža u okviru svoje delatnosti, odnosno trajnog zanimanja. Pod objektima u javnoj upotrebi, u smislu ovog zakona, smatraju se: objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma ili objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, zaštitu od elementarnih nepogoda i slično.^[11] Pored toga, odredbom člana 16. stav 1. ovog zakona propisano je da je vlasnik objekta u javnoj upotrebi, dužan da obezbedi pristup objektu u javnoj upotrebi svim osobama sa invaliditetom, bez obzira na vrstu i stepen njihovog invaliditeta.

Odredbama člana 5. Zakona o planiranju i izgradnji^[12] propisano je da se zgrade javne i poslovne namene moraju projektovati, graditi i održavati tako da svim korisnicima, a naročito osobama sa invaliditetom, deci i stari(ji)m osobama, omogućavaju nesmetan pristup, kretanje i boravak, odnosno korišćenje u skladu sa odgovarajućim tehničkim propisima čiji su sastavni deo standardi koji definišu obavezne tehničke mere i uslove projektovanja, planiranja i izgradnje, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starijim osobama. Takođe, članom 30. ovog zakona predviđeno je šta sadrže pravila uređenja koja su sastavni deo planskih dokumenata, odnosno prostornog plana područja posebne namene, prostornog plana JLS i urbanističkih planova. Između ostalog, takvi planovi moraju da sadrže uslove kojima se površine i objekti javne namene čine prisupačnim osobama sa invaliditetom, u skladu sa standardima pristupačnosti. S obzirom da je članom 134. stav 2. ovog Zakona povereno jedinicama lokalne samouprave izdavanje građevinskih dozvola za izgradnju objekata koji nisu određeni u članu 133. Zakona o planiranju i izgradnji, ova preporuka mera se odnosi upravo na tu vrstu nadležnosti jedinica lokalne samouprave, u vezi sa navedenim odredbama. Naime, u skladu sa članom 152. stav 8. ovog Zakona, između ostalog, odgovorni izvođač radova dužan je da izvodi radove prema dokumentaciji na osnovu koje je izdata građevinska dozvola, odnosno projektu za izvođenje u skladu sa propisima, standardima, uključujući i standarde pristupačnosti tehničkim normativima i standardima kvaliteta koji važe za pojedine vrste radova, instalacija i opreme. Takođe, nadležni organ jedinice lokalne samouprave dužan je da odredi posebnu organizacionu celinu u svom sastavu, koja sprovodi objedinjenu proceduru za izdavanje lokacijskih uslova, građevinske dozvole, prijavu radova, izdravanje upotrebne dozvole i drugih poslova, u skladu sa članom 8. Zakona o planiranju i izgradnji.

Pravilnikom o tehničkim standardima planiranja, projektovanja i izgradnje objekata, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama^[13] se bliže utvrđuju tehnički standardi pristupačnosti za nesmetano kretanje osoba sa invaliditetom. Pristupačnost, u smislu ovog pravilnika, rezultat je primene tehničkih rešenja u projektovanju i građenju građevina, kojim se osobama sa invaliditetom omogućava nesmetan pristup, kretanje, boravak i rad u tim građevinama na jednakoj osnovi kao i ostalim osobama. Odredbom člana 2. ovog pravilnika navedeni su objekti koji se mogu smatrati objektima za javno korišćenje, a to su banke, bolnice, domovi zdravlja, domovi za stare, objekti kulture, objekti za potrebe državnih organa, organa teritorijalne autonomije i lokalne samouprave, poslovni objekti, pošte, rehabilitacioni centri, saobraćajni terminali, sportski i rekreativni objekti, ugostiteljski objekti, hoteli, hosteli, škole, i drugi objekti.

Odredbom člana 3. stav 1. tačka 2. ovog pravilnika propisano je da su osobe smanjenje pokretljivosti osobe sa fizičkim ili senzornim invaliditetom, stare osobe, trudnice, i/ili druge osobe čija je mogućnost nesmetanog kretanja povremeno ili trajno smanjenja usled barijera sa kojima se susreću u okruženju, kao i da je tačkom 6. utvrđeno da je prepreka fizička, komunikacijska i/ili orijentacijska smetnja koja postoji u prostoru, a koja osobu može ometari i/ili sprečavati u nesmetanom pristupu, kretanju, boravku, primanju neke usluge i/ili u radu. Tačkom 8. navedenog člana utvrđeno je da pristupačan objekat, njegov deo ili oprema jeste onaj objekat, deo objekta ili opreme koja osigurava ispunjavanje obaveznih elemenata pristupačnosti propisanih ovim pravilnikom. dok je tačkom 9. utvrđeno da su obavezni elementi pristupačnosti elementi za projektovanje, građenje, rekonstrukciju, dogradnju i adaptaciju kojima se određuje veličina, svojstva, instalacije, uređaji i druga oprema na javnim površinama i objektima radi osiguranja pristupa, kretanja, boravka i rada za sve potencijalne korisnike, a u skladu sa ovim pravilnikom. Odredbom člana 5. ovog pravilnika kao obavezni elementi pristupačnosti između ostalih utvrđeni su i elementi pristupačnosti za savladavanje visinskih razlika, elementi pristupačnosti kretanja i boravka u prostoru – stambene i stambeno poslovne zgrade i objekti za javno korišćenje, kao i elementi pristupačnosti javnog saobraćaja.

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti naglašava da poštovanje ličnosti i dostojanstva osobe sa invaliditetom zahteva obezbeđivanje uslova za samostalnost osobe sa invalidtetom u korišćenju javnih usluga i prostora.

Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima osoba sa invaliditetom, koju je Republika Srbija ratifikovala, zahteva od država članica da preduzimaju odgovarajuće mere kako bi osobama sa invaliditetom obezbedile pristupačnost fizičkog okruženja, u cilju samostalnog života i punog učešća u svim sferama života. Te mere, između ostalog, uključuju identifikovanje i uklanjanje barijera koje ometaju ili otežavaju pristup objektima u javnoj upotrebi.

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da pristupačnost predstavlja jedan od osnovnih preduslova za samostalan život osoba sa invaliditetom i njihovo aktivno i ravnopravno učešće u svim sferama društvenog života, na ravnopravnoj osnovi. Neophodno je naglasiti da se nepristupačnošću javnih površina i objekata, osobe sa invaliditetom dovode u situaciju u kojoj im je onemogućeno ili otežano ostvarivanje osnovnih ljudskih prava, koja su dostupna drugim građanima i građankama. Budući da je pristupačnost rezultat primene tehničkih standarda pomoću kojih se svim ljudima, bez obzira na njihove fizičke, senzorne, intelektualne karakteristike, ili godine starosti, osigurava nesmetan pristup, kretanje, korišćenje usluga, boravak i rad u objektima, Poverenik ističe da neobezbeđivanje samo jednog od propisanih obaveznih elementa pristupačnosti može dovesti osobe sa invaliditetom u situaciju tzv. „prekinutog lanca kretanja” u kojoj im je onemogućeno samostalno kretanje i ostvarivanje zagarantovanih prava.

Poverenik podseća da je diskriminacija na osnovu invaliditeta, na osnovu prakse Poverenika, godinama među prvih pet osnova diskriminacije, a osobe sa invaliditetom su jedna od najugroženijih grupa u svim oblastima društvenog života. S tim u vezi, u redovnom godišnjem izveštaju Poverenika za zaštitu ravnopravnosti za 2023. godinu[14] navedeno je da je od ukupnog broja pritužbi podnetih zbog diskriminacije na osnovu invaliditeta, kao i prethodnih godina, najviše pritužbi upućeno upravo zbog nepristupačnosti različitih objekata. Rešavanje ovog problema, odnosno postupanje po ovoj preporuci mera, neće pomoći samo osobama koje se zbog nekog invaliditeta otežano kreću, već će omogućiti ravnopravan pristup svim drugim osobama koje se otežano kreću, poput  starijih građana, lica koja imaju zdravstvenih problema, majke sa decom u kolicima i dr.

U prilog ostvarenju pune ravnopravnosti svih naših građana u ovom segmentu društvenog života, Poverenik podseća na neke od svojih aktivnosti. Između ostalog, Poverenik je Ministarstvu građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture uputio inicijativu za izmenu člana 135. stav 8. Zakona o planiranju i izgradnji – tako da se propiše kao izuzetak da se za izvođenje radova na građevinskom zemljištu ili objektu koji je u vlasništvu više lica neće tražiti overena saglasnost tih lica ukoliko se radovi odnose na ostvarivanje nesmetanog kretanja i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji iz jula 2023. godine, između ostalog, propisano je da: „U slučaju izvođenja radova na uklanjanju prepreka za osobe sa invaliditetom, deci i starim osobama, ne dostavlja se overena saglasnost suvlasnika, odnosno vlasnika posebnih delova zgrade, već se kao dokaz dostavlja odluka stembene zajednice u skladu sa propisom kojim se uređuje stanovanje i održavanje zgrada“. Na taj način je olakšano dobijanje saglasnosti za adaptiranje ulaza u stambene zgrade sa više stanova[15].

Ovom ministarstvu, pored ostalog, upućena je i inicijativa za izradu sistemskog dugoročnog plana na nacionalnom nivou za otklanjanje arhitektonskih barijera i unapređenje pristupačnosti na svim objektima u javnoj upotrebi i javnim površinama. Ovim sistemskim planom bi bilo neophodno odrediti objekte u javnoj upotrebi kod kojih bi otklanjanje arhitektonskih barijera moralo imati prioritet i čija bi pristupačnost u što kraćem roku trebala biti postignuta zbog zadovoljenja potreba građana za ostvarivanjem različitih prava i usluga, poput objekata koje koriste centri za socijalni rad, zdravstvene, predškolske i obrazovne ustanove, fondovi penzijskog i invalidskog osiguranja i sl. Sistemski plan otklanjanje arhitektonskih barijera i unapređenje pristupačnosti bi takođe trebalo da sadrži krajnje optimalne rokove, koji nužno ne moraju biti kratki nego razumni u odnosu na aktuelno stanje, istovremeno vodeći računa i rukovodeći se interesima građana kojima pristupačnost predstavlja prepreku za ostvarivanje različitih prava. Za realizaciju svih aktivnosti na obezbeđivanju pristupačnosti javnih objekata i površina potrebno je precizno definisati nadležne subjekte, saradnju sa jedinicama lokalne samouprave i drugim subjektima (poput organa nadležnih za zaštitu spomenika kulture, stručnjaka iz odgovarajućih oblasti, organizacija civilnog društva i sl.) čije delovanje i međusobna saradnja mogu biti od uticaja na realizaciju konkretnih aktivnosti[16].

U skladu sa navedenim propisima i drugim aktima, neophodno je da svaka jedinica lokalne samouprave u potpunosti sprovodi sve relevantne propise i standarde. Imajući u vidu da je izdavanje građevinskih i upotrebnih dozvola prvi korak u kojem treba ukazati na obaveznost primene standarda o pristupačnosti Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. stav 1. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije, upućuje ovu preporuku mera za ostvarivanje ravnopravnosti svim opštinama/gradovima kako bi se svi objekti i javne površine za koje je prvenstveno postoji zakonska obaveza, učinili u potpunosti pristupačnim građanima i građankama, bez obzira na njihov invaliditet, zdravstveno stanje ili drugo lično svojstvo.

Opština/grad, obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

[1] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, broj 22/09 i 52/21), član 33. stav 1. tač. 9.

[2] „Službeni glasnik RS“, br. 98/06 i 115/21

[3] Zakon o potvrđivanju Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, („Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori“, broj 42/09)

[4] Konvencija o pravima osoba sa invaliditetom,  član 1. stav 1.

[5] Zakon o ratifikaciji Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima („Službeni list SFRJˮ, broj 7/71)

[6] Zakon o ratifikaciji Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije („Službeni list SFRJ“, broj 31/67)

[7] www.ljudskaprava.gov.rs

[8] Izveštaj nadležnih vlasti Republike Srbije u vezi sa primenom preporuka broj 34. i broj 54. Komiteta za prava osoba sa invaliditetom u vezi sa Inicijalnim izveštajem Republike Srbije o primeni Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, u vezi sa preporukom 54, Vlada Republike Srbije, 8. maj 2017. godine, str 1 i 2 – Dostupno na internet adresi: http://www.ljudskaprava.gov.rs/sh/node/19868

[9] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09 i 52/21

[10] „Službeni glasnik RS”, br. 33/06 i 13/16

[11] Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom („Službeni glasnik RS”, br. 33/06 i 13/16), član 13. stav 3.

[12] „Službeni glasnik RS“, br. 72/09, 81/09 – ispr., 64/10 – odluka US, 24/11, 121/12, 42/13 – odluka US, 50/13 – odluka US, 98/13 – odluka US, 132/14, 145/14, 83/18, 31/19, 37/19 – dr. zakon, 9/20, 52/21 i 62/23; i

[13] „Službeni glasnik RS“, broj  22/15

[14] https://ravnopravnost.gov.rs/izvestaji/

[15]https://ravnopravnost.gov.rs/02-23-inicijativa-za-izmenu-zakona-o-planiranju-i-izgradnji/

[16] https://ravnopravnost.gov.rs/186-23-inicijativa-za-izradu-sistemskog-plana-za-otklanjanje-arhitektonskih-barijera/

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković

982-24 Preporuka mera lokalnim samoupravama povodom izdavanja građevinskih i upotrebnih dozvola uz poštovanje standarda pristupačnosti