br. 07-00-/2021-02 datum: 10.9.2021.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe Udruženja AA, izjavljene protiv Šahovskog saveza Srbije, zbog diskriminacije na osnovu pola. U pritužbi je navedeno da je Šahovski savez Srbije objavio raspis povodom međunarodnog otvorenog prvenstva Srbije u šahu „Srbija open 2021“, u kome su uslovi  diskriminatorni za žene, zbog nižih nagrada koje su predviđene za žene u „master“ grupi. Navedeno je takođe, da raspis odlikuje delimična upotreba rodno osetljivog jezika, kao i da u okviru „upisnine“, u okviru „masters“ grupe, nije predviđena drugačija/niža upoisanina za žene, kao što je propisana u „amaterskoj“ grupi. U izjašnjenju na pritužbu Šahovskog saveza Srbije navedeno je, između ostalog, da takmičenje nije podeljeno na mušku i žensku kategoriju u okvuru dve grupe „masters“ i „amaterska“, te da se u obe ove grupe takmiče i muškarci i žene, a da jedina podela koja postoji u takmičenju jeste podela na dve grupe: „masters“ i „amaterska“. Navedeno je, takođe, da nagrade za žene, predstavljaju dodatne nagrade za takmičarke, pored redovnih nagrada, a da je razlog predviđanja dodatnih nagrada za žene stimulacija žena za bavljenje šahom i njihova afirmacija u ovom sportu. U izjašnjenju se ističe i  da su različita pravila o iznosima upisnine zasnovana na međunarodnom šahovskim pravilima i ustaljenoj međunarodnoj praksi u šahovskom sportu. U toku postupka je utvrđeno da razlikovanje koje je napravio Šahovski savez Srbije, propisivanjem u raspisu povodom međunarodnosg orvorenog prvenstrta Srbije u šahu „Srbija open 2021“ koje je održano u Beogradu od 2. do 8. jula 2021. godine, posebnih nagrada za žene u okviru „masters“ grupe, predstavlja posebnu (afirmativnu) meru za žene/šahistkinje na ovom turniru. Naime, Poverenik je konstatovao da na ovaj način  Šahovski savez Srbije nije propisao niže nagrade za šahistkinje u odnosu na šahiste u okviru masters grupe takmičenja, već je odredio posebne/dodatne nagrade za određene kategorije takmičara na ovom turniru, za koje je smatrao da se nalaze u nepovoljnom položaju i da im je potrebna posebna podrška. Takođe, Poverenik je, ceneći navod iz izjašnjenja, zaključio da je Šahovski savez Srbije prilikom propisivanja dodatnih nagrada za žene, u okviru „masters“ grupe takmičenja želeo da stimuliše žene za bavljenje šahom i da podstakne njihovu afirmaciju u ovom sportu. Dalje, povodom upotrebe rodno osetljivog jezika, Statutom Šahovskog saveza Srbije propisana je posebna odredba koja se odnosi na upotrebu rodno osetljivog jezika, dok je na početku objavljenog raspisa navedeno da pravo učešća imaju svi šahisti i šahistkinje. Poverenik nalazi da Šahovski savez Srbije prepoznaje važnost upotrebe rodno osetljivog jezika, iako je izostala upotreba ženskog roda u jednom delu raspisa za kategoriju/naziv (veteranka, pored veteran). Zbog toga je Poverenik doneo mišljenje da objavljivanjem raspisa povodom međunarodnog otvorenog prvenstva Srbije u šahu „Srbija open 2021“ koje je održano u Beogradu od 2. do 8. jula 2021. godine, Šahovski savez Srbije nije povredio odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

1. TOK POSTUPKA
   • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti primio je pritužbu Udruženja AA, izjavljenu protiv Šahovskog saveza Srbije.
   • U pritužbi je, između ostalog, navedeno:

• da je Šahovski savez Srbije objavio raspis za učesnike sa rejting liste Srbije, povodom međunarodnog otvorenog prvenstva Srbije u šahu „Srbija open 2021“, koje se održava u Beogradu, u periodu od 2. do 8. jula 2021. godine;
• da su u objavljenom raspisu uslovi diskriminatorni za žene, posebno zbog znatno nižih nagrada koje su predviđene za žene u „masters“ grupi;
• da je navedeno da pravo učešća na turniru imaju svi šahisti i šahistkinje, bez obzira na titulu i rejting i da se turnir igra u dve grupe: „masters“ i „amaterska“,
• da je u mesters grupi predviđeno 15 redovnih nagrada u iznosu od 17.200 Evra, pet ženskih nagrada u iznosu od 2.750,00 Evra i tri veteranske nagrade u ukupnom iznosu od 600 Evra, dok je u tabeli dalje precizirano na koji način su nagrade podeljene;
• da je nedovoljno jasno precizirano da li je takmičenje podeljeno na mušku i žensku kategoriju, kao i na koji način se žene nagrađuju, odnosno da li mogu da dobiju redovnu nagradu, ako je veća od 1.000 Evra, a ako je plasirana niže od šestog mesta u redovnom takmičenju da li mogu da dobiju prvu nagradu za žene;
• da proističe da su nagrade za žene znatno manje nego nagrade za mesta u okviru redovne nagrade. Pored toga, raspis odlikuje delimična upotreba rodno senzitivnog jezika, pa je navedeno da je poziv namenjen za šahiste i šahistkinje, a zatim da se pod veteranima smatraju učesnici rođeni 31.12.1956. i stariji. Veteranke, odnosno žene rođene 31.12.1956. godine i starije se ne spominju;
• da u okviru upisnine predviđene za „amatersku grupu“, veterani, kadeti, rođeni 2003. godine i mlađi, žene, plaćaju 3.000 dinara, a ostali učesnici 4.000. dinara. U skladu sa tim, jedino se može zaključiti da se pod ostalim učesnicima smatraju muškarci koji su u ovoj grupi. Iako je afirmacija žena u ovom sportu neophodna, u odnosu na „masters“ upisninu za žene nije predviđena drugačija, niža upisnina, kao što je to navedeno u „amaterskoj“ grupi. Dakle, ukoliko se posebna mera propisuje za žene, trebalo bi da važi za sve žene, bez obzira da li pripadaju „masters“ ili „amaterskoj grupi“;
• da je postupanje Šahovskog saveza Srbije u suprotnosti sa promovisanjem ženskog sporta, povećanjem broja žena u sportu, posebno imajući u vidu da su žene/devojčice slabo zastupljene u šahu.
  • Uz pritužbu je dostavljen link Šahovskog saveza Srbije gde je objevljen raspis: https://serbiachess.org/wp-content/uploads/2021/03/Srbija-open-2021_srb.pdf.
  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa članom 37. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije[1], pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje Šahovskog saveza Srbije.
  • U izjašnjenju Šahovskog saveza Srbije, između ostalog, navedeno je:
• da osporavaju navode podnositeljke pritužbe, jer Šahovski savez Srbije objavljivanjem spornog raspisa nije učinio bilo koju radnju koja se može smatrati aktom diskriminacije;
• da takmičenje nije podeljeno na mušku i žensku kategoriju u okvuru dve grupe „masters“ i „amaterska“, te da se u obe ove grupe takmiče i muškarci i žene, bez razdvajanja u posebne kategorije. Jedina podela koja postoji u takmičenju jeste podela na dve grupe: „masters“ i „amaterska“. Masters grupa je predviđena za takmičare/ke sa minimalnim standard rejtingom 2100, a „amaterska“ grupa za takmičare/ke sa maksimalnim standard rejtingom 2200, dok rejting svakog takmičara/ke zavisi od snage, sposobnosti i iskustva samog takmičara/ke;
• da nagrade za žene, predstavljaju dodatne nagrade za takmičarke, pored redovnih nagrada. U „masters“ kategoriji ukupan iznos koji takmičar, bio on muškarac ili žena, dobija za osvojeno prvo mesto jeste 5.000 Evra, dok minimalni iznos nagrade iznosi 200 Evra, što je i predviđeno redovnim nagradama;
• da razlog predviđanja dodatne nagrade za takmičarke u okviru „masters kategorije“ pored redovnih, jeste stimulacija žena za bavljenje šahom i njihova afirmacija u ovom sportu. Smisao predviđanja posebne nagrade za žene, jeste upravo u tome da takmičarke pored osvojenog iznosa u okviru redovne nagrade dobiju i dodatni iznos u okviru „nagrade za žene“, odnosno za svaki plasman ispod 6. mesta koji ostvari, takmičarka dobije iznos predviđen u okviru „nagrade za žene“, a koji je viši od bilo kog iznosa „redovne nagrade“ , za bilo koji plasman ispod 6. mesta;
• da su pravila o iznosima upisnine zasnovana na međunarodnim šahovskim pravilima;
• da iznos upisnine za takmičare u okviru „masters“ kategorije, u skladu sa FIDE standardima, zavise od snage svakog takmičara u okviru ove kategorije, odnosno njihovog standardnog rejtinga u šahovskom sportu. Sa druge strane, s obzirom na generalno veći broj takmičara u okviru „amaterske“ kategorije, predviđena je pogodnost u vidu nižih upisnina za određene kategorije takmičara-veterane i veteranke, kadete, rođene 2003. godine i mlađe, kao i za žene. Suština ove odredbe jeste da se pruže određene pogodnosti u okviru niže cene upisnine što većem broju za učešće na takmičenju;
• da je Šahovski savez Srbije prilikom sastavljanja raspisa upravo upotrebom rodno senzitivnog jezika, nastojao da izbegne bilo koju mogućnost da kod ove starosne kategorije takmičarki izazove osećanje neprijatnosti potenciranjem godina starosti koje iste svrstavaju u kategoriju „veterana“, bez namere da pristup turniru uskrati ženama bilo koje starosne dobi;
• da Šahovski savez Srbije spornim raspisom nije učinio niti jedan akt diskriminacije, zbog čega predlaže da Poverenik za zaštitu ravnopravnosti da mišljenje da nije došlo do povred odredbi Zakona o zabrani diskriminacije.

2. ČINjENIČNO STANjE

• Među stranama je nesporno da je Šahovski savez Srbije objavio raspis za  učesnike sa rejting liste Srbije, povodom međunarodnog otvorenog prvenstva  Srbije u šahu „Srbija open 2021“, koje je održano u Beogradu, u periodu od 2. do 8. jula 2021. godine.

• Uvidom u objavljeni raspis Šahovskog saveza Srbije[2] utvrđeno je da je njime određen: organizator, datum i mesto igre, pravo učešća, sistem takmičenja, tempo igre, norme i rejting; raspored, nagrade, upisnina i smeštaj. Utvrđeno je, takođe, da pravo učešća na turniru imaju svi šahisti i šahistkinje bez obzira na titulu i rejting, da se turnir igra u dve grupe: „masters“ grupa za irgače sa minimalnim standard rejtingom 2100 i „amaterska“ grupa sa maksimalnim standard rejtingom 2200.

• Utvrđeno je da je u delu – Nagrade, navedeno da je organizator (Šahovski savez Srbije) predvideo nagradni fond u ukupnom izosu od 25.000 Evra, u neto iznosu, u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate i raspoređen u 46. nagrada koje će biti podeljene učesnicima. U „masters“ grupi predviđeno je 15. redovnih nagrada u iznosu od 17.200 Evra, zatim pet ženskih nagrada u iznosu od 2.750 Evra i tri veteranske nagrade u ukupnom iznosu od 600 Evra. U okviru nagrade za žene propisano je da prva nagrada iznosi 1.000 Evra, druga nagrada 750 Evra, treća nagrada 500 Evra, četvrta nagrada 300 Evra, peta nagrada 200 Evra. U „amaterskoj“ grupi predviđeno je 12 redovnih nagrada u iznosu od 3.250 Evra, kao i po tri specijalne nagrade kod veterana. Propisano je da se veteranima smatraju učesnici rođeni 31.12.1956. godine i kasnije.

• Utvđeno je, takođe, da su pod rednim brojem 6. definisane upisnine, pa je u grupi „amaterska“ određena posebna kategorija učesnika koju čine: veterani, kadeti rođeni 2003. i mlađi, žene, i gde je određen iznos od 3.000 dinara, kao i ostali učesnici -iznos od 4.000 dinara.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe i izjašnjenja, kao i antidiskriminacione propise.

Pravni okvir

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije[3] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

• Ustav Republike Srbije[4] zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta.Ne smatraju se diskriminacijom posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lica koja su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima.[5]
• Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, tako što je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbama člana 20. ovog zakona propisano je da diskriminacija na osnovu pola, roda i rodnog identiteta postoji ako se postupa protivno načelu rodne ravnopravnosti, odnosno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda žena i muškaraca u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života. Zabranjeno je uskraćivanje prava ili javno ili pririveno priznavanje pogodnosti u odnosu na pol, odnosno rod i rodni identitet ili zbog promene pola, odnosno prilagođavanje pola rodnom identitetu, kao i zbog trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva radi nege deteta ili posebne nege deteta. Zabranjeno je i fizičko i drugo nasilje, eksploatacija, izražavanje mržnje, omalovažavanje, ucenjivanje i uznemiravanje, s obzirom na pol, odnosno rod i rodni identitet, kao i javno zagovaranje, podržavanje i postupanje u skladu sa predrasudama, običajima i drugim društvenim obrascima ponašanja koji su zasnovani na ideji podređenosti ili nadređenosti polova, odnosno stereotipnih uloga polova. Dalje, odredbom člana 14. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da se ne smatraju diskriminacijom posebne mere uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lice koja se nalaze u nejednakom položaju.
• Odredbom člana 45. Zakona o rodnoj ravnopravnosti[6] propisano je da rodna ravnopravnost u oblasti sporta obuhvata:1) promovisanje sporta, rekreacije i zdravih stilova života koji održavaju i unapređuju zdravlje žena i muškaraca, devojčica i dečaka; 2) obezbeđenje uravnotežene zastupljenosti polova i jednakih mogućnosti za bavljenje sportskim aktivnostima, kao i sprovođenje postupka urodnjavanja prilikom finansiranja ovih aktivnosti. Odredbom člana 4. stav 8. ovog zakona propisano je da se ne smatraju diskriminacijom na osnovu pola, polnih karakteristika, odnosno roda, posebne mere donete radi otklanjanja i sprečavanja nejednakog položaja žena i muškaraca i ostvarivanje jednakih mogućnosti za žene i muškarce.

Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja  sa aspekta antidiskriminacionih propisa

• Imajući u vidu predmet ove pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je ispitati da li je Šahovski savez Srbije, obavljivanjem raspisa povodom međunarodnog otvorenog prvenstva  Srbije u šahu „Srbija open 2021“, koje je održano u Beogradu, u periodu od 2. do 8. jula 2021. godine, izvršio diskriminaciju učesnika/ca ovog turnira na osnovu pola.

• Naime, iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da pravo učešća na ovom turniru imaju svi šahisti i šahistkinje, bez obzira na titulu i rejting, Na osnovu objavljenog raspisa Šahovskog saveza Srbije, kao i izjašnjenja, nesporno je i da se turnir igra u dve grupe, i to: „masters“ grupa (za igrače/ce sa minimalnim standard rejtingom 2100) i „amaterska“ grupe ( za igrače/ce sa maksimalnim standard rejtingom 2200). Takođe, na osnovu navoda iz izjašnjenja utvrđeno je da takmičenje nije podeljeno na mušku i žensku kategoriju, te da se se u obe grupe „masters“ i „amaterske“ takmiče i muškarci i žene, bez razdvajanja u posebne kategorije.

• U pritužbi se navodi da su, prema objavljenom raspisu Šahovskog saveza Srbije, uslovi diskriminatorni za žene, posebno zbog znatno nižih nagrada, koje su propisane za žene u „masters“ grupi. S tim u vezi Poverenik najpre ukazuje da je u objavljenom raspisu, pod rednim brojem 5. propisano da je organizator predvideo nagradni fond od 25.000 Evra, u neto iznosu, u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS na dan isplate i raspoređen u 46. nagrada koje će biti podeljene učesnicima. U „masters“ grupi predviđeno je 15. redovnih nagrada u iznosu od 17.200 Evra, zatim pet ženskih nagrada u iznosu od 2.750 Evra i tri veteranske nagrade u ukupnom iznosu od 600 Evra. S tim u vezi, Šahovski savez Srbije, u izjašnjenju ističe da nagrade za žene, predstavljaju dodatne nagrade za takmičarke, pored redovnih nagrada, te da takmičarke, pored osvojenog iznosa u okviru redovne nagrade, dobiju i dodatni iznos u okviru „nagrade za žene“, odnosno za svaki plasman ispod 6. mesta koji ostvari, takmičarka dobija iznos predviđen u okviru „nagrade za žene“, a koji je viši od bilo kog iznosa „redovne nagrade“, za bilo koji plasman ispod 6. mesta.
• Takođe, prema navodima iz izjašnjenja Šahovskog saveza Srbije „nagrade za žene“ predstavljaju dodatne nagrade za takmičarke u cilju podržavanja žena za bavljenje šahom i njihove afirmacije u ovom sportu. S tim u vezi, Poverenik najpre ističe da je prema odredbama Statuta Šahovskog saveza Srbije[7], Šahovski savez Srbije samostalan, dobrovoljan nevladin, nepolitičan i neprofitni nacionalni granski sportski savez za Republiku Srbiju u oblasti šaha kao grane sporta. Šahovski savez Srbije jeste najviši oblik udruživanja u Republici Srbiji u šahu, kao grani sporta i imaa status nadležnog nacionalnog granskog sportskog saveza u pogledu ostvarivanja svojih nadležnosti utvrđenih Zakonom o sportu.
• Imajući u vidu navedeno, kao i obavljeni raspis u delu koji se odnosi na nagrade, a koji je i predmet pritužbe, kao i izjašnjenje Šahovskog saveza Srbije, može se zaključiti da je Šahovski savez Srbije, za žene/šahistkinje na turniru „Srbija open 2021“, omogućio dodatne nagrade, iz čega proizlazi da je Šahovski savez Srbije odredio posebnu meru podrške u vidu dodatne nagrade za žene/šahistinjama na ovom turniru.
• S tim u vezi, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da prema zakonskim propisima u oblasti zaštite od diskriminacije nije svako pravljenje razlike istovremeno i diskriminatorno postupanje. U konkretnom slučaju, Šahovski savez Srbije je, kao organizator turnira „Srbija open 2021“,koje je održano u Beogradu, u periodu od 2. do 8. jula, propisao dodatne nagrade za žene, na koji način je za žene na ovom turniru ustanovio posebne (afirmativne) mere. Ovakve mere se ne smatraju diskriminacijom, jer na ovaj način Šahovski savez Srbije nije propisao niže nagrade za šahistkinje u odnosu na šahiste u okviru masters grupe takmičenja, već je odredio posebne/dodatne nagrade za takmičarke na ovom turniru, za koje je smatrao da se nalaze u nepovoljnom položaju i da im je potrebna posebna podrška. Ceneći navod iz izjašnjenja, može se zaključiti da je Šahovski savez Srbije prilikom propisivanja nagrada za žene, u okviru „masters“ grupe takmičenja želeo da podstakne žene za bavljenje šahom, kao i njihovu afirmaciju u ovom sportu.
• Prilikom zauzimanja stava u ovom predmetu, Poverenik je posebno imao u vidu da je u Strategiji razvoja sporta u Republici Srbiji za period 2014-2018[8] navedeno da je potrebno raditi na povećanju broja žena koje se bave sportskim aktivnostima, dok je kao opšti cilj pod 7.2. prepoznata potreba za povećanjem obuhvata bavljenja sportom u svim segmentima stanovništva, posebno žena, osoba sa invaliditetom i starih. Zakonom o sportu propisano je da će Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i organizacije u oblasti sporta naročito preduzimati aktivnosti na povećanju učešća dece, mladih, žena i osoba sa invaliditetom u sportskim aktivnostima, omasovljavanju ženskih sportskih organizacija i davanju ravnopravnog značaja ženama i osobama sa invaliditetom u sportu. Članom 112. ovog zakona propisani su opšti interesi koje je potrebno ostvariti u oblasti sporta, među kojima je navedeno i unapređenje sportske rekreacije, promocija i podsticanje bavljenja sportom svih građana Republike Srbije, a naročito dece, žena, mladih i osoba sa invaliditetom. Poverenik koristi priliku da ukaže da se prema dostupnim istraživanjima devojčice i žene manje bave sportom, što se odražava i na manji broj registrovanih sportiskinja i ženskih klubova, a nesporno je da u oblasti šaha učešće žena u ovom sportu neuporedivo manje u odnosu na muškarce. Tako je u istraživanju „Položaj žena u sportu u Vojvodini“[9]  konstatovano da je mali broj žena u sportu te da je potrebno raditi na podsticanju većeg učešća žena.u sportu.
• S tim u vezi, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da je Ustavom Republike Srbije propisano da su pred ustavom i zakonom svi jednaki, da je diskriminacija zabranjena, dok je Zakonom o zabrani diskriminacije zabranjeno isključivanje, ograničavanje i davanje prvenstva u odnosu na neko lično svojstvo. Potrebno je napomenuti da formalna jednakost, sama po sebi, ne znači da postoji i faktička ravnopravnost građana i građanki u pogledu mogućnosti uživanja prava. Mnoge društvene grupe nalaze se u nejednakom položaju jer postoje izvesne okolnosti koje su prepreka postizanju suštinske jednakosti. Zato Ustav Republike Srbije, Zakon o zabrani diskriminacije propisuju mogućnost uvođenja posebnih (afirmativnih) mera radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju i utvrđuje da se one ne smatraju diskriminacijom. Dakle, suština posebnih (afirmativnih) mera je da su usmerene samo na određene kategorije lica kojima je društveni položaj nepovoljniji i kojima se primenom ovih mera omogućava dostizanje pune Nesporno je da je broj žena u mnogim sportovima pa i u ovom daleko manji u odnosu na muškarce. Prema dostupnim statističkim podacima pored manjeg broja žena, one i ranije napuštaju sport, ili iako nastave bavljenje sportom njihovi uslovi i naknade su manje u odnosu na naknade koje ostvaruju muškarci, manji je broj stipendija koje se dodeljuju ženama u odnosu na muškarce, najčešće nisu u upravnim i nadzornim odborima klubova i saveza i dr. U cilju afirmacije i većeg učešća žena, određivanjem dodatne nagrade za žene na turniru „Srbija open 2021“, Šahovski savez Srbije je sproveo posebnu (afirmativnu) meru za šahistkinje na ovom turniru.
• Povodom navoda iz pritužbe da objavljeni raspis odlikuje delimična upotreba rodno osetljivog jezika, Poverenik najpre konstatuje da rodno osetljiv jezik jeste jezik kojim se promoviše ravnopravnost žena i muškaraca i sredstvo kojim se utiče na svest onih koji se tim jezikom služe u pravcu ostvarivanja ravnopravnosti, uključujući promene mišljenja, stavova i ponašanja u okviru jezika kojim se služe u ličnom i profesionalnom životu.[10]Takođe, Poverenik konstatuje i da statut Šahvskog saveza Srbije sadži klauzulu koja se tiče rodno osetljivog jezika, s obzirom da je članom 1. stav 3. propisano da termini kojima su u ovom statutu označeni položaji, profesje, odnosno zanimanja, izraženi u gramatičkom muškom rodu, podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koja se odnose. Imajući u vidu propisanu odredbu statuta koja se odnosi na rodno osetljuv jezik, kao i sadržinu objavljenog raspisa( gde je na početku označeno da pravo učešća imaju svi šahisti i šahistkinje), može se zaključiti da Šahovski savez Srbije prepoznaje važnost upotrebe rodno osetljivog jezika, iako je izostala upotreba ženskog roda u jednom delu raspisa za kategoriju/naziv (veteranke, pored „veteran).

4. MIŠLjENjE

Objavljivanjem raspisa povodom međunarodnog otvorenog prvenstva Srbije u šahu „Srbija open 2021“ koje je održano u Beogradu od 2. do 8. jula 2021. godine, Šahovski savez Srbije nije povredio odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS“, br. 22/09 i 52/21

[2] dostupno na: https://serbiachess.org/wp-content/uploads/2021/03/Srbija-open-2021_srb.pdf

[3] Zakon o zabrani diskriminacije, član 1. stav 2.

[4] „Službeni glasnik RS“, br. 98/06

[5] Ustav Republike Srbije, član 21. st. 2. i 3.

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 52/21

[7] dostupno na: http://www.serbiachess.net/akta/Statut_SSS_2017.pdf

[8] Sl.glasnik RS, br. 1/15

[9] https://www.researchgate.net/profile/Visnja-Djordjic/publication/321110808_Polozaj_zena_u_sportu_u_Vojvodini/links/5a0e0fb1a6fdcc2b5b5def18/Polozaj-zena-u-sportu-u-Vojvodini.pdf

[10] Zakon o rodnoj ravnopravnosti, član 6. stav 1. tačka 17.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

506-21 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu pola