321-20 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu starosnog doba

18. Jun 2021.

br. 07-00-172/2020-02 datum: 18.06.2021. godine

 

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je profesorka AA fakulteta Univerziteta u BB, dr VV podnela u svoje ime, i u ime i uz saglasnost profesorke AA fakulteta Univerziteta u BB, dr GG, protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo). U pritužbi je, između ostalog, navedeno da su pritužilje učesnice naučnih projekata koje finansira Ministarstvo, i to: profesorka dr VV i profesorka dr GG projekta pod brojem 179059 „Perspektive implementacije evropskih standarda u Pravni sistem Srbije“, a profesorka dr GG i projekta pod brojem 47026 – „Konstitucionalizam i vladavina prava u izgradnji nacionalne države – slučaj Srbije“, kao i da su „bez ikakvog obaveštenja ili obrazloženja“ izostavljene iz rešenja o raspodeli sredstava za napred navedene projekte počev od januara 2020. godine, koji su nastavljeni „za sve druge istraživače“. Dalje, navele su da je prema usmenom obaveštenju koje su dobile od računovodstva fakulteta, razlog za njihovo izostavljanje iz rešenja o raspodeli sredstava za januar 2020. godine, činjenica da su obe navršile 65. godina života i da je Ministarstvo „u potpunosti ignorisalo činjenicu“ da im je obema produžen radni odnos sa fakultetom za ovu i narednu školsku godinu, odnosno da one nisu u penziji, što jeste uslov za isključivanje istraživača iz naučnih projekata. Podnositeljke pritužbe smatraju da ih je prestankom isplate nadoknade za naučne projekte na kojima su bile angažovane, počev od 1. januara 2020. godine, Ministarstvo „izostavilo“ isključivo iz razloga koji su u vezi sa njihovim starosnim dobom. U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je da je finasiranje projekata i istraživačkih timova iz naučnoistraživačkih organizacija (NIO), među kojima je AA fakultet Univerziteta u BB, po projektima iz Programa osnovnih istraživanja (OI), Programa istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja (TR) i Programa sufinansiranja integralnih i interdisciplinarnih istraživanja (III) u ciklusu istraživanja po javnom pozivu, vršeno u periodu počev od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, u skladu sa tada važećim Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti. Dalje je navedeno, da su reformom naučnoistraživačkog sistema doneta dva nova zakona u ovoj oblasti: Zakon o fondu za nauku Republike Srbije i Zakon o nauci i istraživanjima, kojima je, između ostalog, promenjen sistem finansiranja nauke, i to tako što se projektno finasiranje više ne vrši preko Ministarstva. Naime, pojašnjeno je da su zaključno sa isplatom naknade za naučnoistraživački rad na projektu za decembar 2019. godine okončani svi projekti koji su se realizovali preko Ministarstva u periodu 2011-2019. godine, čime je prestala i obaveza isplate sredstava koja je bila osnov za finansiranje istraživača na projektima (među kojima su i podnositeljke pritužbe), kao i da se u skladu sa prelaznim odredbama Zakona o nauci i istraživanjima, (član 135. ovog zakona), finansiranje naučnoistraživačkog rada istraživača u 2020. godini vrši na osnovu Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini, koji se zaključuje između svake pojedinačne NIO i Ministarstva. S tim u vezi, istaknuto je da osnov za uplatu bruto naknade za rad istraživača za januar 2020. godine, nije naučni projekat, već Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini i Plan rada NIO, koji je, u konkretnom slučaju zaključen između Ministarstva i NIO Univerzitet u BB, AA fakultet. Dalje je navedeno da, iako propisi o visokom obrazovanju ostavljaju mogućnost da se radni odnos nastavniku u obrazovnoj delatnosti produži određeni broj školskih godina, produženje radnog odnosa profesora u visokoškolskoj ustanovi, nakon što je navršio 65. godinu života, ne utiče na plaćanje profesora kao istraživača. Odredbom člana 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima, predviđeno je da istraživaču u institutu radni odnos prestaje po sili zakona kada navrši 65. godinu života i najmanje 15 godina staža osiguranja i da navedena odredba proizvodi „dejstva“ u odnosu na finansiranje budžetskim sredstvima tih lica, u institucionalnom finansiranju preko razdela Ministarstva – pozicija nauka, odnosno finansiranje naknada za rad istraživača, kako u institutima tako i na fakultetima, počev od januara 2020. godine. Istaknuto je da je od 1. januara 2020. godine istraživačima preko 65 godina života, a među kojima su podnositeljke pritužbe, omogućeno da ravnopravno učestvuju u projektima po konkursu koje raspisuje Fond za nauku Republike Srbije, u čijoj je nadležnosti finansiranje projekata u skladu sa zakonom. Nakon sprovedenog postupka i izvedenih dokaza, utvrđeno je da su svi projekti na kojima su podnositeljke pritužbi bile angažovane, okončani 31. decembra 2019. godine, kao i da je od 1. januara 2020. godine promenjen pravni osnov finansiranja naučnoistraživačkog rada istraživača/ica u NIO Univerzitet u BB, AA fakultet, u skladu sa kojim promenama je promenjena i namena po kojoj je Ministarstvo vršilo isplatu naknade za rad istraživača/ica počev od isplate naknade za januar 2020. godine. Da godine starosti nisu u uzročnoj vezi sa prestankom isplata naknada govori i činjenica da su dr VV i dr GG u maju 2019. godine navršila 65 godina života, a da su naknadu za naučnoistraživački rad primala sve do januara 2020. godine, odnosno do okončanja projektnog finansiranja u skladu sa ranije donetim zakonima. Takođe uvidom u listu istraživača koji su finansirani zaključno sa januarom 2020. godine i listu istraživača koju su ostvarivali naknadu prema zaključenom ugovoru između Ministarstva i AA fakulteta Univerziteta u BB nije ista, odnosno spisak istraživača finansiranih na osnovu potpisanog ugovora sadrži izmene u pogledu imena i prezimena istraživača u odnosu na raniji period kada je prema tada važećem zakonu Ministarstvo vršilo projektno finansiranje. Imajući u vidu sve navedeno, odnosno da je prestanak angažmana podnositeljki pritužbi u uzročnoj vezi sa promenom pravnog osnova finansiranja projekta počev od januara 2020. godine, a ne sa starosnim dobom kao ličnim svojstvom, može se konstatovati da u konkretnom slučaju Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

 

  1. TOK POSTUPKA

 

  • Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratila profesorka AA fakulteta Univerziteta u BB, dr VV u svoje ime, i u ime i uz saglasnost profesorke AA fakulteta Univerziteta u BB dr GG, protiv Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo).
  • U pritužbi i dopuni pritužbe, između ostalog, navedeno je:
  • da su podnositeljke pritužbe redovne profesorke AA fakulteta Univerziteta u BB i da su obe navršile 65. godina života;
  • da su obe učesnice naučnih projekata koje finansira Ministarstvo, i to: profesorka dr VV i profesorka dr GG projekta pod brojem 179059 „Perspektive implementacije evropskih standarda u Pravni sistem Srbije“, a profesorka dr GG i projekta pod brojem 47026 – „Konstitucionalizam i vladavina prava u izgradnji nacionalne države – slučaj Srbije“;
  • da su „bez ikakvog obaveštenja ili obrazloženja“ izostavljene iz rešenja o raspodeli sredstava za napred navedene projekte za januar 2020. godine „iako su do sada redovno ispunjavale sve obaveze iz projekata“, kao i da su oba projekta na kojima su bile angažovane nastavljena za sve druge istraživače u 2020. godini;
  • da je prema usmenom obaveštenju koje su dobile od računovodstva fakulteta, razlog za njihovo izostavljanje iz rešenja o raspodeli sredstava za januar 2020. godine, činjenica da su obe navršile 65. godina života i da je Ministarstvo „u potpunosti ignorisalo činjenicu“ da im je obema produžen radni odnos u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju za ovu i narednu školsku godinu, odnosno da one nisu u penziji, što jeste uslov za isključivanje istraživača iz naučnih projekata;
  • da je postavljanje starosnih granica u oblasti naučnih istraživanja u potpunoj suprotnosti sa činjenicom da su „ti isti“ naučnici/istraživači u punom radnom odnosu na fakultetu i nakon navršene 65. godine živote, a na osnovu člana 93. st. 2 – 4. Zakona o visokom obrazovanju, kao i da u skladu sa navedenom odredbom Zakona o visokom obrazovanju, uslov za produženje radnog odnosa nakon 65. godine zavisi od broja i reprezentativnosti naučnih radova koje su nastavnici objavljivali nakon izbora u zvanje redovnog profesora, odnosno da naučni radovi koji se objavljuju u okviru projekata koje finansira Ministarstvo predstavljaju radove na osnovu kojih je istraživačima moguće obezbediti pravo da produže radni odnos i nakon 65. godine života;
  • da iz svega navedenog proizlazi da je Ministarstvo obustavilo isplatu naknade iz naučnih projekata iz razloga koji su u vezi sa njihovim starosnim dobom, a da su obe ispunile sve svoje obaveze prema projektu za 2020. godinu, iako nisu primile naknadu iz projekta;
  • da se pravni osnov finansiranja projekata promenio nakon 1. januara 2020. godine i da je osnovan Fond za nauku Republike Srbije, ali da je „netačno da je bilo kakav javni poziv ili konkurs za prijavu i finansiranje novih projekata bilo kada upućen njihovom istraživačkom timu, niti je zaključen bilo kakav novi ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada“;
  • da su nakon 1. januara 2020. godine, sva tri projekta sa AA fakulteta koje je do tada finansiralo Ministarstvo spojena u jedan i da Ministarstvo prenosi ukupna sredstva AA fakultetu za uplatu svim istraživačima sa tri ranija projekta prema iznosima koji su navedeni, a da su sa spiska istraživača/ica „koji je sačinilo,odnosno preinačilo Ministarstvo“, uklonjena samo njihova imena.

Uz pritužbu je u vidu priloga dostavljena sledeća dokumentacija: 1) fotokopija rešenja broj 451-02-2/2020-14/1 od 8. januara 2020. godine; 2) fotokopija rešenja broj 451-02-2/2020-14/3 od 8. januara 2020. godine i 3) fotokopija rešenja broj 451-02-2/2020-14/8 od 6. februara 2020. godine.

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka zatraženo izjašnjenje od Ministarstva.
  • U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je:

–     da je finasiranje projekata i istraživačkih timova iz naučnoistraživačkih organizacija (NIO), među kojima je AA fakultet Univerziteta u BB, po projektima iz Programa osnovnih istraživanja (OI), Programa istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja (TR) i Programa sufinansiranja integralnih i interdisciplinarnih istraživanja (III) u ciklusu istraživanja po javnom pozivu, vršeno u periodu počev od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine;

–     da su ugovorima o realizaciji projekata zaključenih između Ministarstva i NIO i godišnjim aneksima ugovora, u tom projektnom ciklusu, obuhvaćeni istraživači sa akreditovanih instituta i fakulteta kao članovi projektnih timova iz jedne ili više NIO, a da je isplata sredstava za rad istraživača na projektu vršena mesečno, svakoj pojedinačnoj NIO, posebnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača na kojem su se nalazile i podnositeljke pritužbe;

–     da je finansiranje projekata preko Ministarstva, u napred navedenom periodu, vršeno u skladu sa tada važećim Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti, kao i da su reformom naučnoistraživačkog sistema koja se sprovodila u skladu sa Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016. – 2020. godine – Istraživanja za inovacije, doneta dva nova zakona u ovoj oblasti: Zakon o fondu za nauku Republike Srbije i Zakon o nauci i istraživanjima, kojima je, između ostalog, promenjen sistem finansiranja nauke i to tako što se projektno finasiranje više ne vrši preko Ministarstva, već je osnovan Fond za nauku Republike Srbije preko koga će se realizovati 11 različitih i sveobuhvatnih programa, čije finansiranje se vrši projektno putem javnog poziva, kao i da je Fond započeo sa radom i da su raspisani prvi javni pozivi;

–     da je iz navedenih zakonskih propisa „evidentno“ da je projektno finansiranje preko Ministarstva okončano, odnosno da su okončani svi projekti koji su se realizovali u periodu 2011-2019. godine, čime je prestala i obaveza isplate sredstava iz ugovora/aneksa koja je bila osnov za finansiranje istraživača na projektima (među kojima su i podnositeljke pritužbe), i to zaključno sa isplatom naknade za naučnoistraživački rad na projektu za decembar 2019. godine;

–     da je odredbom člana 100. stav 1. Zakona o nauci i istraživanjima, predviđeno da istraživaču u institutu radni odnos prestaje po sili zakona kada navrši 65. godinu života i najmanje 15 godina staža osiguranja, kao i da navedena odredba proizvodi „dejstva“ u odnosu na finansiranje budžetskim sredstvima tih lica, u institucionalnom finansiranju preko razdela Ministarstva – pozicija nauka, odnosno finansiranje naknada za rad istraživača, kako u institutima tako i na fakultetima, počev od januara 2020. godine;

–     da je donošenjem Zakon o fondu za nauku Republike Srbije i Zakon o nauci i istraživanjima, a imajući u vidu da je 31. decembra 2019. godine prestalo projektno finansiranje tekućeg ciklusa istraživanja preko Ministarstva, angažovanje istraživača sa navršenih 65 godina života u naučnoistraživačkom radu na institutima i fakultetima/univerzitetima u 2020. godini i nadalje moguće samo na projektima preko Fonda za nauku Republike Srbije u zavisnosti od uslova konkretnog javnog poziva, na međunarodnim projektima ili iz vanbudžetskih sredstava, računajući i sopstvene prihode NIO;

–     da je radni odnos nastavnog osoblja u visokoškolskoj ustanovi uređen propisima o visokom obrazovanju koji „ostavljaju mogućnost“ da se radni odnos nastavniku produži određeni broj školskih godina na način i pod uslovima predviđenim članom 93. Zakona o visokom obrazovanju, ali da produženje radnog odnosa profesora u visokoškolskoj ustanovi, nakon što je navršio 65. godinu života, ne utiče na plaćanje profesora kao istraživača;

–     da se u skladu sa prelaznim odredbama Zakona o nauci i istraživanjima, (član 135. ovog zakona), finansiranje naučnoistraživačkog rada istraživača u 2020. godini  vrši na osnovu Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini, koji se zaključuje između svake pojedinačne NIO i Ministarstva, kao i da su sastavni delovi tog ugovora spisak istraživača i Plan rada NIO;

–     da se počev od 1. januara 2020. godine, isplata sredstava NIO za rad istraživača vrši po planu, mesečnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača, kao i da su neosnovani navodi da su podnositeljke pritužbe „isključene sa projekata“, s obzirom da je projektni ciklus na koji se pozivaju okončan zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, a da je spisak istraživača potrebnih za realizaciju Plana naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini „usaglašen od ugovornih strana (nije u pitanju jednostrani akt Ministarstva)“;

  • U dopuni izjašnjenja Ministarstva, između ostalog, navedeno je:
  • da su naučni projekti iz programa na kojima su bile angažovane podnositeljke pritužbe okončani zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, ali da je isplata decembarske naknade za rad istraživača, izvršena NIO u januaru mesecu 2020. godine;
  • da Ministarstvo počev od 1. januara 2020. godine nema osnov za projektno finansiranje, jer je projektno finansiranje prešlo na Fond za nauku Republike Srbije, koji je posebno pravno lice osnovano Zakonom o fondu za nauku Republike Srbije, kao i da osnov za uplatu bruto naknade za rad istraživača za januar 2020. godine, po rešenju br.451-03-2/2020-14/8, nije naučni projekat, već Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini i Plan rada NIO, koji je svaka naučnoistraživačka organizacija dostavila Ministarstvu na način utvrđen Uredbom o normativima i standardima raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama, na obrascu čiji je sadržaj propisan tom uredbom;
  • da sistem finansiranja naučnoistraživačkog rada predstavlja elektronsku bazu u kojoj se vodi evidencija o naučnoistraživačkim organizacijama i istraživačima vezano za podatke iz registra čija je sadržina uređena Zakonom o nauci i istraživanjima, da je štampanje spiska istraživača „automatizovani proces“ i da uvid u navedeni spisak, pre potpisivanja godišnjeg ugovora, imaju obe ugovorne strane (Ministarstvo i NIO preko ovlašćenih osoba);
  • da se danom zaključenja ugovora, spisak smatra usaglašenim od oba potpisnika ugovora, te da su neosnovani navodi iz pritužbe da je Ministarstvo „preinačilo“ spisak, kao i da se isplata sredstava NIO vrši mesečnim rešenjem uz koje se prilaže spisak istraživača čije se revidiranje vrši na mesečnom nivou u skladu sa promenama (promena zvanja, odsustvo istraživača, prestanak radnog odnosa i dr.);
  • da Ministarstvo u skladu sa strateškim dokumentima Vlade Republike Srbije sprovodi afirmativnu meru sa ciljem zadržavanja mladih kadrova u zemlji, tako što se putem javnog poziva uključuju u naučnoistraživački rad NIO, kao i da je ova afirmativna mera u skladu sa planovima NIO, „imajući u vidu njihove potrebe za zanavljanjem kadra“:
  • da je kroz četiri javna poziva, počev od 2018. godine, u rad NIO uključeno 1376 talentovanih mladih istraživača i da je u 2021. godini u planu uključenje do 300 mladih koji na svojoj doktorskoj disertaciji neposredno rade u NIO u skladu sa Planom rada NIO i koji će nakon doktoriranja i daljeg izbora u naučno zvanje „svoje znanje primeniti u razvoju svoje zemlje“, što je bio cilj kako prethodne Strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2016-2020. godine, tako i Strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period od 2021-2025. godine „Moć znanja“.

Uz izjašnjenje je u vidu priloga dostavljen Ugovor o realiziji i finansiranju naučnoistraživačkog rada u 2020. godini, koji je zaključen između Republike Srbije – Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Univerziteta u BB, AA fakultet.

  • Radi pravilnog i potpunog utvrđivanja činjeničnog stanja, u skladu sa članom 37. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije, tokom postupka pribavljena je izjava profesora dr DD kojeg su podnositeljke u pritužbi navele kao svedoka i dekana fakulteta Univerziteta u BB.
  • U izjavi profesora dr DD, između ostalog, navedeno je:

–          da od 1. januara 2020. godine, Ministarstvo „prebacuje“ novac AA fakultetu Ubb , radi isplate honorara nastavnicima i saradnicima fakulteta;

–          da je Ministarstvo dostavilo fakultetu spisak nastavnika i saradnika zajedno sa opredeljenim iznosima koji se isplaćuje nastavnicima i saradnicima koji su angažovani na projektu;

–          da računovodstvo fakulteta, mesečno, vrši isplate honorara prema spisku koji je dostavilo Ministarstvo i prema iznosima koji su opredeljeni za svakog istraživača, odnosno da je takva procedura na projektu na kojem je on angažovan kao sekretar projekta i na kojim vodi poslove upravljanja projektom.

  • U izjavi profesora dr ĐĐ, dekana AA fakulteta Univerziteta u BB, između ostalog, navedeno je :

–          da je AA fakultet u BB, zaključio Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada u 2020. godini sa Ministarstvom prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, prema predlogu ugovora koji je sastavilo Ministarstvo;

–          da su osim strukture finansiranja naučnoistraživačkog rada, ovim ugovorom uređeni odnosi između AA fakulteta u BB i Ministarstva, u izvršavanju isplata zaposlenima na Fakultetu za naučna istraživanja koja Ministarstvo finansira svojim sredstvima;

–          da je AA fakultet u BB, u skladu sa ugovorom, preuzeo obavezu da sredstva koja su preneta od Ministarstva isplaćuje istraživačima. Isplata sa utvrđenim naknadama za naučnoistraživački rad, u bruto iznosu, vršena je prema spisku istraživača koji je sastavilo Ministarstvo i priložilo ugovor (prilog 2), kao i prema rešenjima Ministarstva o rasporedu sredstava za svaki mesec;

  • da podnositeljkama pritužbe nisu vršene isplate, jer spiskom i rešenjima Ministarstva nisu bile imenovane kao primaoci autorskih naknada.

 

 

 

  1. ČINjENIČNO STANjE
    • Uvidom u Rešenje o rasporedu sredstava broj, 451-03-2/2020-14/1 od 8. januara 2020. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja odobrilo prenos sredstava sa računa izvršenja budžeta Republike Srbije 840-1620-21 sa konta 494246 u iznosu od 2.065.496,00 dinara za namenu „bruto naknada za rad na istraživača na projektima ON za decembar 2019. godine“. Daljim uvidom utvrđeno je da je tačkom 3. navedenog rešenja konstatovano da je korisnik ovih sredstava Univerzitet u BB, AA fakultet. Uvidom u prilog uz rešenje o rasporedu sredstava, utvrđeno je da su za projekat „Perspektive implementacije evropskih standarda u pravni sistem Srbije“, kao korisnice bruto naknade za rad istraživača, pored ostalih, označene redovne profesorke, GG i VV.
    • Uvidom u Rešenje o rasporedu sredstava, broj 451-03-2/2020-14/3 od 8. januara 2020. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja odobrilo prenos sredstava sa računa izvršenja budžeta Republike Srbije 840-1620-21 sa konta 494246 u iznosu od 408.983,00 dinara za namenu „bruto naknada za rad na istraživača na projektima III za decembar 2019. godine“. Daljim uvidom utvrđeno je da je tačkom 3. navedenog rešenja konstatovano da je korisnik ovih sredstava Univerzitet u BB, AA fakultet. Uvidom u prilog uz rešenje o rasporedu sredstava utvrđeno je da je za projekat „Konstitucionalizam i bladivina prava u izgradnji nacionalne države-slučaj Srbije“, kao korisnica bruto naknade za rad istraživača, pored ostalih, označena redovna profesorka, GG.
    • Uvidom u Rešenje o rasporedu sredstava, broj 451-03-2/2020-14/8 od 6. februara 2020. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja odobrilo prenos sredstava sa računa izvršenja budžeta Republike Srbije 840-1620-21 sa konta 494246 u iznosu od 2.250.055,00 dinara za namenu „bruto naknada za rad istraživača za januar 2020. godine“. Daljim uvidom utvrđeno je da je tačkom 3. navedenog rešenja konstatovano da je korisnik ovih sredstava Univerzitet u BB, AA fakultet. Uvidom u prilog uz rešenje o rasporedu sredstava, utvrđeno je da se na njemu ne nalaze profesorke VV i GG.
    • Uvidom u Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini, 06 br.174/2 od 29. januara 2020. godine, pored ostalog, utvrđeno je da je ugovor zaključen između Republike Srbije – Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Univerziteta u BB, AA fakultet. Daljim uvidom, utvrđeno je da je članom 1. navedenog ugovora propisano da se ovim ugovorom uređuju međusobna prava i obaveze ugovornih strana u vezi realizacije i finansiranja naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini, kao i način i uslovi prenosa sredstva za rad istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja na osnovu dostavljenog godišnjeg Plana rada NIO. Članom 3. stav 1. ovog Ugovora propisano je da sastavni deo ovog ugovora čine sledeći prilozi: Prilog 1 – „Plan rada NIO“ koji, između ostalog, sadrži: opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini; opis planiranih istraživanja i očekivanih rezultata; nastavna aktivnost (učešće istraživača u nastavi, organizovanje nastave, mentorstvo, učešće u komisijama za odbranu doktorskih i master teza), očekivane promene broja i statusa istraživača i dr; Prilog 2 – „Spisak istraživača sa utvrđenom naknadom za naučnoistraživački rad u bruto iznosu“, koja sadrži: neto iznos za isplatu i iznos pripadajućeg poreza i doprinosa. Deo dodatnih sredstava za vreme provedeno na radu, Ministarstvo uplaćuje za istraživače u istraživačkom, naučnom i saradničkom zvanju pod uslovom da nisu angažovani u nastavi, a zaposleni su na institutima i fakultetima čiji je osnivač Republika Srbija. Za istraživače u nastavnom zvanju koji su angažovani u nastavi, Ministarstvo ne uplaćuje deo dodatnih sredstava za vreme provedeno na radu. Promene u prilogu 2 u odnosu na isključivanje pojedinih istraživača, računajući i istraživače koji su navršili 65 godina života i/ili uključivanje novih istraživača u rad NIO, kao i na izbor/reizbor u zvanje su sastavni deo ovog ugovora, odnosno mesečnih rešenja o rasporedu NIO; Prilog 3 – „Odobreni iznosi režijskih i materijalnih troškova istraživanja“. Daljim uvidom utvrđeno je da je članom 4. ovog ugovora, između ostalog propisano da je rukovodilac NIO po ovom ugovora obavezan, između ostalog, da: tačka 1) obezbedi da se naučnoistraživački rad NIO odvija u skladu sa Prilogom 1; tačka 2) obezbedi trošenje sredstava primljenih po ovom ugovoru u skladu sa zakonom i za namene utvrđene članom 2. ovog ugovora; tačka 5) pisanim putem obavesti Ministarstvo o promenama i/ili problemima u vezi sa realizacijom ovog ugovora u roku od 15 dana od saznanja o bilo kojoj promeni koja je od uticaja na finansiranje budžetskim sredstvima, a naročito isplate naknade za rad istraživača, kao i prestanak radnog angažovanja istraživača po bilo kom osnovu. Na osnovu obrazloženog zahteva NIO, a uz prethodno pribavljenu saglasnost Ministarstva datu u skladu sa likvidnim mogućnostima budžeta, NIO može da u 2020. godini angažuje istraživače u statusu spoljnog saradnika. Istraživač u statusu spoljnog saradnika uvrštava se u spisak istraživača iz Priloga 2. Daljim uvidom utvrđeno je da je članom 5. ovog ugovora propisano da rukovodilac NIO potpisivanjem ovog ugovora preuzima obavezu da, između ostalog, sve istraživače angažovane u NIO, blagovremeno i potpuno obaveštava o sadržini i eventualnim promenama ovog ugovora i priloga koji čine njegov sastavni deo, o obavezama i odgovornostima u toku njegove realizacije, kao i posledicama nepostupanja u skladu sa istim. Odredbom člana 6. Ugovora između ostalog propisano je da je obaveza rukovodioca NIO da sačini, potpiše i do 31. januara 2021. godine dostavi Ministarstvu, u pisanoj i elektronskoj formi, izveštaj o radu NIO (uključuje i izveštaj o zakonitom i namenskomraspolaganju budžetskim sredstvima primljenim u 2020. godini), koga čine između ostalog i dokumentacija kojom se dokazuje zakonito i namensko trošenje budžetskih sredstava primljenih sa razdela Ministarstva po ovom ugovoru, a naročito tačka 2.2.1. potpisani dokument istraživača da su primili naknade za naučnoistraživački rad isplaćene NIO za te namene na osnovu ovog ugovora; zatim pisanu izjavu u odnosu na troškove prikazane/dokumentovane u izveštaju kao finansirane budžetskim sredstvima u periodu od 1. januara do 31. decembra 2020. godine (npr. naknade za naučnoistraživački rad ili pojedine istraživačke aktivnosti), navode da za iste namene ni u jednom delu nisu obezbeđena druga sredstva iz budžeta Republike Srbije ili drugih izvora, odnosno navode o visini, izvoru, strukturi i načinu učešća drugih sredstava u sufinansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u periodu od 1. januara do 31. decembra 2020. godine (npr. po drugim programima iz Zakona ili Zakonu o fondu za razvoj Republike Srbije i Zakona o inovacionoj delatnosti i sl.). Dalje, članom 7. ovog ugovora, između ostalog, propisano je da se Ministarstvo obavezuje da sredstva namenjena za ostvarivanje naučnoistraživačkog rada NIO u periodu od 1. januara do 31. decembra 2020. godine uplati NIO prema odredbama ovog ugovora, posebnim rešenjima, a u skladu sa likvidacionim mogućnostima budžeta Republike Srbije-razdeo Ministarstvo; odluči o prekidu ili obustavi finansiranja po osnovu ovog ugovora, delimično ili u celini, na osnovu rezultata kontrole namenskog trošenja budžetskih sredstava, zbog nezadovoljavajućih rezultata naučnoistraživačkog rada ili sa nekog drugogopravdanog i obrazloženog osnova. Odredbom člana 8. Ugovora propisano je da Ministarstvo prati realizaciju naučnoistraživačkog rada NIO na osnovu godišnjeg izveštaja o radu. Ministarstvo će vršiti proveru sprovođenja ovog ugovora neposrednim uvidom na terenu u svakoj pojedinačnoj NIO sa ili bez posebne najave, a s čim u vezi može zahtevati i dodatne izveštaje za određeni vremenski period koji odredi u svom pisanom zahtevu. Izveštaji obuhvataju realizaciju naučnoistraživačke delatnosti finansirane iz budžeta, Fonda za nauku Republike Srbije, međunarodnih projekata, projekata saradnje sa privredom i drugih izvora. Nadležni matični naučni odbor razmatra Izveštaj o radu naučnoistraživačke organizacije i daje mišljenje Ministarstvu. Poverenik konstatuje da je uvidom utvrđeno da su navedeni ugovor potpisali: za Univerzitet u BB, AA fakultet, dekan prof dr ĐĐ, i za Ministarstvo, EE, ministar.
    • Uvidom u prilog 1 koji je sastavni deo Ugovora, utvrđeno je da je u njemu sadržan plan rada NIO – Univerzitet u BB, AA fakultet u periodu od 1. januara do 31. decembra 2020. godine. Sastavni deo priloga 1 je „Opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini (SVOT)“. U ovom delu je, između ostalog, konatovano da je fakultet uočio da bi se „slabosti u radu mogle pojaviti zbog nedovoljnog broja mlađih nastavnika i saradnika, kao i zaposlenih u stručnim službama, te da će u cilju daljeg unapređenja kvaliteta nauke, Fakultet uraditi komplatnu SVOT analizu i dostaviti je Ministarstvu.“ Daljim uvidom, utvrđeno je da u delu koji se odnosi na „Opis planova za proširenje ljudskih resursa i istraživačke strukture“, između ostalog, navedeno da „komisija fakulteta priprema plan podmlađivanja naučnoustraživačkog kadra, koji će obezbediti da naučni kadar, u skladu sa sredstvima kojima Fakulet raspolaže, proširi angažovanjem na osnovu javnih konkursa i ugovora studenata kao demonstratora“. Dalje, u delu koji se odnosi na „Učešće u naučnim skupovima i mobilnost istraživača“, utvrđeno je da je planirano da, između ostalog, istraživački tim projekta „Konstitucionalizam i vladavina prava u izgradnji nacionalne države-slučaj Srbije“ učestvuje na skupovima važnijih strukovnih i naučnih udruženja, gde će prezentovati rezultate istraživanja projekta, kao i da će istraživači na projektu „Perespektive implementacije svropskih standarda u pravni sistem Srbije“, u 2020. godini, učestvovati na brojnim naučnim skupovima u zemlji, dok će pojedini istraživači držati predavanja po pozivu na univerzitetima u inostranstvu.
    • Uvidom u „Prilog 2“ koji je takođe sastavni deo Ugovora, između ostalog, utvrđeno je da predstavlja spisak istraživača angažovanih kod NIO za ugovoreni period od 1. januar do 31. decembar 2020. godine. Daljim uvidom, utvrđeno je da se na spisku naučnoistraživačke organizacije Univerzitet u BB, AA fakultet, nalazi ukupno 60 istraživača/istraživačica, kao i da se među njima ne nalaze podnositeljke pritužbe. Takođe uvidom u listu istraživača koji su finansirani zaključno sa januarom 2020. godine i listu istraživača koju su ostvarivali naknadu prema zaključenom ugovoru između Ministarstva i AA fakulteta Univerziteta u BB nije ista, odnosno spisak istraživača finansiranih na osnovu potpisanog ugovora sadrži izmene u pogledu imena i prezimena istraživača u odnosu na raniji period kada je prema tada važećem zakonu Ministarstvo vršilo projektno finansiranje.
  2. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

 

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, kao i antidiskriminacione i druge domaće i međunarodne propise.

Pravni okvir

  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije[1] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavljanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti[2].
  • Ustav Republike Srbije[3] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
  • Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine[4] u članu 14. zabranjuje diskriminaciju i propisuje da se uživanje prava i sloboda propisanih u ovoj konvenciji obezbeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.
  • Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[5], koji propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbom člana 23. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da je zabranjeno diskriminisati lica na osnovu starosnog doba. Članom 28. Zakona o izmenama i dopunama Zakona o zabrani diskriminacije[6] je propisano da će se postupci započeti pre stupanja na snagu ovog zakona okončati po odredbama Zakona o zabrani diskrimnacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/09) i opštih akata po kojima su započeti.
  • Zakon o visokom obrazovanju[7] u članu 44. stav 1. propisano je da je univerzitet samostalna visokoškolska ustanova koja u obavljanju svoje delatnosti objedinjuje obrazovnu, naučnoistraživačku, stručnu, umetničku i inovacionu delatnost, kao komponente jedinstvenog procesa visokog obrazovanja. Dalje, odredbom člana 93. stav 1. ovog zakona propisano je da nastavniku prestaje radni odnos na kraju školske godine u kojoj je navršio 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja. Stavom 2. istog člana propisano je da nastavniku koji je ispunio uslove iz stava 1. ovog člana u zvanju redovnog profesora, ukoliko postoji potreba za nastavkom rada, može se produžiti radni odnos ugovorom sa visokoškolskom ustanovom na određeno vreme do dve godine, uz mogućnost dodatnih produženja, a najduže do kraja školske godine u kojoj navršava 70 godina života, dok je stavom 3. propisano da se nastavniku iz stava 1. ovog člana može produžiti radni odnos ako ima najmanje 20 godina radnog iskustva u visokom obrazovanju i ako je nakon sticanja zvanja redovnog profesora ostvario rezultate u naučnom radu, odnosno u umetničkom stvaralaštvu i u razvoju naučnonastavnog podmlatka na fakultetu, koji su potrebni za izbor u zvanje redovnog profesora na osnovu člana 74. st. 10-12. ovog zakona. Dalje, odredbama istog člana zakona (stav 4.) propisano je da bliže kriterijume za zaključenje ugovora o radu nakon 65. godine života donosi Nacionalni savet, a visokoškolska ustanova, odnosno univerzitet može statutom da propiše i dodatne kriterijume.
  • Zakon o nauci i istraživanjima[8] u članu 7. stav 1. propisuje da nauku i istraživanja kao delatnost od opšteg interesa (u daljem tekstu: naučnoistraživačka delatnost) realizuju akreditovane naučnoistraživačke organizacije kroz programe utvrđene ovim zakonom, kao i programe utvrđene zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije. Odredbom člana 12. stav 1. navedenog zakona propisano je da se opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, ostvaruje putem programa institucionalnog finansiranja i drugih programa od opšteg interesa u skladu sa ovim zakonom, kao i putem projektnog finansiranja preko Fonda za nauku Republike Srbije u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad tog fonda. Članom 103. ovog zakona propisano je da se sredstva za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti obezbeđuju iz: 1) sredstava osnivača; 2) budžeta Republike Srbije; 3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave; 4) sredstava Fonda za nauku Republike Srbije; 5) sredstava privrednih društava, udruženja i drugih organizacija; 6) sopstvenih prihoda naučnoistraživačkih organizacija; 7) sredstava domaćih fondova i zadužbina i poklona pravnih i fizičkih lica; 8) sredstava stranih fondacija, pravnih i fizičkih lica i donacija; 9) drugih izvora, pod uslovom da se ne ugrožava autonomija i dostojanstvo naučnoistraživačkog rada, dok član 105. u stavu 1. propisuje da se finansiranje naučnoistraživačke delatnosti sastoji iz programa institucionalnog finansiranja, drugih programa od opšteg interesa, projektnog finansiranja u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije i finansiranja iz drugih izvora. Stavom 2. iste odredbe propisano je da se institucionalno finansiranje može obezbediti iz: 1) sredstava osnivača; 2) budžeta Republike Srbije; 3) budžeta autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 106. ovog zakona propisano je da će se projektno finansiranje realizovati u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije. Odredbama člana 108. propisano je da institucionalno finansiranje akreditovanih instituta, koji su osnovani kao ustanove, a čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, kao i instituta čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti obuhvata: 1) sredstva za plate i druga primanja istraživača u naučnim zvanjima; 2) sredstva za plate administrativno-tehničkog, stručnog i pomoćnog osoblja; 3) sredstva za režijske troškove; 4) sredstva za materijalne troškove istraživanja; 5) sredstva za nabavku, održavanje, amortizaciju i osiguranje opreme; 6) sredstva za druge troškove naučnoistraživačkog rada, dok je stavom 2. iste odredbe propisano da se sredstva za plate istraživača u istraživačkim zvanjima obezbeđuju se u skladu sa članom 129. ovog zakona. Članom 129. stav 1. propisano je da će Ministarstvo nadležno za poslove naučnoistraživačke delatnosti nastaviti da finansira naučnoistraživačke aktivnosti svih istraživača u istraživačkim zvanjima angažovanih u naučnoistraživačkoj organizaciji i inovacionim centrima do sticanja zvanja doktora nauka, odnosno do isteka istraživačkih zvanja koja su stekli u skladu sa odredbama Zakona o naučnoistraživačkoj delatnosti (“Službeni glasnik RS”, br. 110/05, 50/06 – ispravka, 18/10 i 112/15). Stavom 3. iste odredbe propisano je da će Ministarstvo nadležno za poslove naučnoistraživačke delatnosti finansirati sve istraživače u naučnim zvanjima angažovane na fakultetima i inovacionim centrima, na dan stupanja na snagu ovog zakona. Finansiranje će se odnositi i na sve istraživače angažovane na fakultetima i inovacionim centrima, čiji postupak za izbor u zvanje naučnog saradnika bude pokrenut tokom trajanja finansiranja projekata u ciklusu istraživanja od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, pod uslovom da po tom postupku steknu zvanje naučnog saradnika, dok je stavom 4. ove odredbe propisano da fakulteti i inovacioni centri mogu angažovati nove istraživače u naučnim zvanjima samo u okviru međunarodnih projekata, projekata Fonda za nauku, Fonda za inovacionu delatnost, sopstvenih sredstava kao i iz svih drugih budžetskih sredstava van razdela ministarstva nadležnog za poslove naučnoistraživačke delatnosti. Odredbom člana 135. stav 2. istog zakona propisano je da Ministarstvo može finansirati naučnoistraživački rad preraspodelom sredstava za realizaciju naučnoistraživačkog rada tako što će se sredstva sa svih projekata u kojima učestvuje pojedinačna naučnoistraživačka organizacija čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina odnosno jedinica lokalne samouprave kao i Srpska akademija nauka i umetnosti i instituti čiji je ona osnivač, zbirno isplaćivati toj naučnoistraživačkoj organizaciji, a na nivou isplate za decembar mesec prethodne godine, uz sva pripadajuća uvećanja prema propisima o budžetu odnosno budžetskom sistemu. Finansiranje u skladu sa ovim članom će se realizovati najduže u trajanju od dve godine od početka primene propisa kojim se uređuje rad zaposlenih u javnim službama.
  • Zakon o fondu za nauku Republike Srbije[9] u članu 1. propisuje da je u cilju obezbeđivanja uslova za kontinuirani razvoj naučnoistraživačkih i razvojnih aktivnosti u Republici Srbiji, neophodnih za napredak društva zasnovanog na znanju osnovan Fond za nauku. Odredbama člana 2. ovog zakona propisano je da Fond kroz svoje delovanje omogućava razvoj naučnih istraživanja i primenu njihovih rezultata radi bržeg društvenog, tehnološkog, kulturnog i ekonomskog razvoja Republike Srbije, dok je stavom 2. istog člana propisano da Fond obezbeđuje finansijska sredstva i pruža stručnu podršku istraživačima iz akreditovanih naučnoistraživačkih organizacija u realizaciji naučnih projekata u okviru programa Fonda utvrđenih ovim zakonom. Članom   stav 1. ovog zakona propisano je da je osnivač Fonda Republika Srbija, dok je stavom 5. stav 1. propisano da se sredstva za osnivanje i rad Fonda obezbeđuju iz budžeta Republike Srbije. Fond obavlja poslove u vezi sa finansiranjem pripreme, realizacije i razvoja programa, projekata i drugih aktivnosti u oblasti sprovođenja naučnoistraživačke politike (član 6). Odredbama člana 8. propisano je da sredstva Fonda omogućavaju finansiranje realizacije programa Fonda i koriste se za finansiranje naučnoistraživačke delatnosti, kao i da u obavljanju svojih poslova, a naročito u planiranju i korišćenju sredstava, Fond primenjuje principe objektivnosti i odgovornosti, međunarodno priznate standarde dobre prakse i javnosti u radu i donošenju odluka. Odredbama člana 20. stav 1. propisano je da programi Fonda moraju biti dovoljno raznovrsni da odgovore na različite društvene izazove – tehnološki razvoj, podršku naprednim idejama, razvoj kadrova, izgradnju naučne infrastrukture, integraciju u međunarodne naučne tokove, saradnju nauke i privrede i dr. Ministarstvo nadležno za naučnoistraživačku delatnost po prethodno pribavljenom mišljenju Naučnog saveta Fonda donosi odgovarajući propis za realizaciju programa Fonda.
  • Uredbom o normativima i standardima raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama[10] u članu 1. utvrđeni su normativi i standardi raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti, a u skladu sa Zakonom o nauci i istraživanjima („Službeni glasnik RS”, broj 49/19), dok je članom 2. propisano da se pod normativom i standardom, u smislu ove uredbe, podrazumeva skup opštih pravila i smernica za raspodelu sredstava za plate istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja. Odredbom člana 3. stav 1. propisano je da će se sredstva za plate istraživača, režijske troškove i materijalne troškove istraživanja isplaćivati na osnovu godišnjeg plana rada naučnoistraživačke organizacije i ugovora između ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: ministarstvo) i naučnoistraživačke organizacije, dok je stavom 3. iste odredbe propisano da se godišnji plan rada naučnoistraživačke organizacije podnosi najkasnije do 15. decembra tekuće godine za narednu godinu u pisanom i elektronskom obliku preko namenske stranice na sajtu ministarstva. Rok za podnošenje godišnjeg izveštaja o radu je 31. januar tekuće godine za prethodnu godinu u pisanom i elektronskom obliku. Odredbom člana 5. ove uredbe propisano je da godišnji plan rada naučnoistraživačke organizacije sadrži sledeće: 1) Opis rada institucije sa analizom snaga, slabosti, prilika i pretnji u radu u narednoj godini; 2) Opis planiranih istraživanja i očekivanih rezultata; 3) Opis planova za proširenje ljudskih resursa i istraživačke infrastrukture; 4) Plan za privlačenje kapitalnih investicija na jednogodišnjem i višegodišnjem nivou; 5) Učešće u naučnim skupovima i mobilnost istraživača (organizovanje naučnih skupova, plenarna predavanja i predavanja po pozivu, studijski boravci i usavršavanje istraživača, studijski boravci stranih istraživača); 6) Naučna saradnja (prijavljivanje na nacionalne i međunarodne projekte, međunarodna saradnja, saradnja sa privredom, saradnja sa drugim akademskim institucijama, učešće u realizaciji programa drugih ministarstava i organizacija); 7) Diseminacija, promocija i popularizacija rezultata; 8) Izdavačka i bibliotečka delatnost; 9) Nastavna aktivnost (učešće istraživača u nastavi, organizovanje nastave, mentorstvo, učešće u komisijama za odbranu doktorskih i master teza); 10) Očekivane promene broja i statusa istraživača. Odredbom člana 7. Uredbe propisano je da će se finansiranje naučnoistraživačkog rada u 2020. godini vršiti na nivou isplate za decembar 2019. godine, uz sva pripadajuća uvećanja prema propisima o budžetu odnosno budžetskom sistemu, a u skladu sa članom 135. stav 2. Zakona o nauci i istraživanjima.
  • Strategijom naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije za period 2016-2020. godine[11] utvrđene su mere i programi za unapređenje izvrsnosti u nauci i ciljno usmerena istraživanja za razvoj privrede i društva u celini, u petogodišnjem periodu. Jedan od ciljeva propisanih strategijom predstavlja podsticanje izvrsnosti i relevantnosti naučnih istraživanja u Republici Srbiji. Naime, kako je navedeno, „istraživanja u Republici Srbiji su kvalitetna i pokrivaju široke naučne oblasti ali nisu u dovoljnoj meri fokusirana na izvrsnost i primenu istraživačkih rezultata u praksi“, zbog čega je za brži društveni i privredni razvoj zemlje potrebno obezbediti značajniji uticaj nauke, unapređujući izvrsnost i relevantnost naučnih istraživanja. Jedna od mera kojima će se ostvariti ovaj cilj je obrazovanje Fonda za podsticanje istraživanja, s ciljem da se pruži podrška (su)finansiranju istraživanja, kao i razvoju i usavršavanju naučnoistraživačkih kadrova. Fond će podržavati istraživačke i razvojne projekte namenjene mladim talentovanim istraživačima, povratnicima koji su boravili na renomiranim naučnim institucijama u svetu i osnaživati saradnju sa naučnom dijasporom kroz formiranje zajedničkih projekata i drugih oblika naučne i tehnološke saradnje. Fond će biti uspostavljen uz učešće budžetskih i donatorskih sredstava. Sredstva potrebna za rad Fonda za podsticanje istraživanja u narednom periodu planiraće se u okviru budžetskog limita, imajući u vidu ograničene bilansne mogućnosti budžeta Republike Srbije i sprovođenje mera fiskalne konsolidacije.

Analiza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

  • Imajući u vidu predmet pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je analizirati da li je počev od 1. januara 2020. godine, podnositeljkama pritužbe obustavljena isplata naknade za naučne projekte na kojima su do tada bile angažovane iz razloga koji su u vezi sa njihovim starosnim dobom, odnosno činjenicom da su navršile 65 godina života, kao i da li je za navedeni akt odgovorno Ministarstvo, protiv kojeg je podneta pritužba.
  • Među stranama u postupku nije sporno da su u okviru naučnoistraživačke organizacije (u daljem tekstu: NIO) Univerzitet u BB, AA fakultet, dr VV i dr GG bile učesnice naučnih projekata koje je finansiralo Ministarstvo, i to: „Perspektive implementacije evropskih standarda u Pravni sistem Srbije“, odnosno da je profesorka dr GG, bila angažovana i na projektu „Konstitucionalizam i vladavina prava u izgradnji nacionalne države – slučaj Srbije“. Dalje, nesporno je da je po osnovu angažovanja na navedenim projektima, podnositeljkama pritužbe isplaćena novčana naknada i to poslednji put za decembar mesec 2019. godine. Takođe, na osnovu uvida u dostavljene dokaze, nesporno je da se podnositeljke pritužbe ne nalaze na spisku istraživača/ica angažovanih na AA fakultetu Univerziteta u BB, za ugovoreni period počev od 1. januara do 31. decembra 2020. godine.
  • U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je da se finasiranje projekata i istraživačkih timova iz naučnoistraživačkih organizacija (NIO), po projektima iz Programa osnovnih istraživanja (OI), Programa istraživanja u oblasti tehnološkog razvoja(TR) i Programa sufinansiranja integralnih i interdisciplinarnih istraživanja (III), po javnom pozivu Ministarstva, vršilo u periodu od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, u skladu sa tada važećim Zakonom o naučnoistraživačkoj delatnosti. Dalje je navedeno, da su u tom projektnom ciklusu, ugovorima o realizaciji projekata zaključenih između Ministarstva i NIO, kao i godišnjim aneksima ugovora, obuhvaćeni istraživači sa akreditovanih instituta i fakulteta kao članovi projektnih timova iz jedne ili više NIO, a da je isplata sredstava za rad istraživača na projektu vršena mesečno, svakoj pojedinačnoj NIO, posebnim rešenjem uz koji je priložen spisak istraživača/ica na kojem su se nalazile i podnositeljke pritužbe. Takođe, istaknuto je, da je u skladu sa važećim zakonskim propisima kojima su uređene oblasti nauke i istraživanja, projektno finansiranje preko Ministarstva okončano, odnosno da su okončani svi projekti koji su se realizovali u periodu 2011-2019. godine, zbog čega je prestala i obaveza isplate sredstava koja je bila osnov za finansiranje podnositeljki pritužbe na projektima, i to zaključno sa isplatom naknade za naučnoistraživački rad na projektu za decembar 2019. godine. Naime, kako je dalje navedeno, Ministarstvo počev od 1. januara 2020. godine nema osnov za projektno finansiranje, jer je projektno finansiranje prešlo na Fond za nauku Republike Srbije, kao posebnog pravnog lica koje je osnovano Zakonom o fondu za nauku Republike Srbije, te da s tim u vezi osnov za uplatu bruto naknade za rad istraživača za januar 2020. godine, po rešenju br.451-03-2/2020-14/8, nije naučni projekat, već Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini i Plan rada NIO, koji je svaka organizacija dostavila Ministarstvu na način utvrđen Uredbom o normativima i standardima raspodele sredstava akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama. Imajući u vidu navedeno, Poverenik konstatuje da je odredbom člana 129. Zakona o nauci i istraživanjima, između ostalog, propisano da će Ministarstvo nadležno za poslove naučnoistraživačke delatnosti finansirati sve istraživače u naučnim zvanjima angažovane na fakultetima i inovacionim centrima na dan stupanja na snagu ovog zakona, kao i one istraživače angažovane na fakultetima i inovacionim centrima, čiji postupak za izbor u zvanje naučnog saradnika bude pokrenut tokom trajanja finansiranja projekata u ciklusu istraživanja od 2011. godine, zaključno sa 31. decembrom 2019. godine, odnosno da fakulteti i inovacioni centri mogu angažovati nove istraživače u naučnim zvanjima samo u okviru međunarodnih projekata, projekata Fonda za nauku, Fonda za inovacionu delatnost, sopstvenih sredstava kao i iz svih drugih budžetskih sredstava van razdela ministarstva nadležnog za poslove naučnoistraživačke delatnosti.
  • Pored toga, uvidom u rešenje o rasporedu sredstava broj 451-03-2/2020-14/1 od 8. januara 2020. godine, utvrđeno je da je Ministarstvo odobrilo prenos sredstava AA fakultet u BB „za namenu“ – „bruto naknada za rad istraživača na projektima istraživača ON, odnosno na projektima III za decembar 2019. godine“, dok je po rešenju o rasporedu sredstava broj 451-03-2/2020-14/8, kao svrha namene označena „bruto naknada za rad istraživača za januar 2020. godine“. Imajući u vidu navedeno, može se konstatovati da nije sporno da je od 1. januara 2020. godine promenjen pravni osnov finansiranja naučnoistraživačkog rada istraživača/ica na AA fakultetu Univerziteta u BB, te da je u skladu sa navedenim promenama, promenjena i namena po kojoj je Ministarstvo vršilo isplatu naknade za rad istraživača/ica počev od isplate naknade za januar 2020. godine.

Naime, projekat na kome su podnositeljke pritužbi bile angažovane okončan je 31. decembra 2019. godine. Nakon toga, fakultet i Ministarstvo, zaključuju Ugovor o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada sa NIO, čime se sa projektnog prelazi na institucionalno finansiranje navedenih istraživanja, u skladu sa odredbama Zakona o nauci i istraživanju.

Da godine starosti nisu u uzročnoj vezi sa prestankom angažovanja podnositeljki pritužbi u istraživanjima, već promena pravnog osnova finansiranja istraživanja (prelazak sa projektnog na institucionalno finansiranje), govori i činjenica da su podnositelje pritužbe u maju 2019. godine navršila 65 godina života, a da su naknadu primale sve do januara 2020. godine, do okončanja projektnog finansiranja predmetnog istraživanja, na osnovu Ugovora o realizaciji projekta.

Naime, od 1. januara 2020. godine istraživačima je omogućeno da ravnopravno učestvuju u projektima po konkursu koje raspisuje Fond za nauku Republike Srbije, u čijoj je nadležnosti finansiranje projekata. S tim u vezi, Poverenik konstatuje da je Zakonom o fondu za nauku Republike Srbije ustanovljen Fond za nauku koji, kako to proizlazi iz člana 2. tog zakona, obezbeđuje finansijska sredstva i pruža stručnu podršku istraživačima iz akreditovanih naučnoistraživačkih organizacija u realizaciji naučnih projekata u okviru programa Fonda utvrđenih ovim zakonom i obavlja poslove u vezi sa finansiranjem pripreme, realizacije i razvoja programa, projekata i drugih aktivnosti u oblasti sprovođenja naučnoistraživačke politike (član 6. istog zakona).

  • Imajući u vidu sve navedeno, odnosno da je prestanak angažmana podnositeljki pritužbi u uzročnoj vezi sa promenom pravnog osnova finansiranja projekta počev od januara 2020. godine, može se konstatovati Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Pojedinačne odredbe Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2020. godini koji je Univerzitet u BB, AA fakultet zaključio sa Ministarstvom, nisu bile predmet ocene Poverenika, imajući u vidu da je pritužba podneta protiv Ministarstva, a da se prema načinu regulisanja prava i obaveza, u konkretnom slučaju ne radi o jednostranom aktu.

 

  1. MIŠLjENjE

 

U postupku po pritužbi profesorki AA fakulteta Univerziteta u BB, dr VV i dr GG, utvrđeno je da Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja (u daljem tekstu: Ministarstvo), nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] Zakon o zabrani diskriminacije, član 1. stav 2.

[2] Zakon o zabrani diskriminacije, član 33.

[3] Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 98/06)

[4] „Službeni list SCG – Međunarodni ugovori“, br. 9/03, 5/05 i 7/05 – ispr. i „Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, br. 12/10 i 10/15)

[5] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, broj 22/09), član 2. stav 1. tačka 1.

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 52/21

[7] „Službeni glasnik RS”,br. 88/17, 73/18, 27/18, 67/19 i 6/20

[8] Službeni glasnik RS”, broj 49/19

[9] „Službeni glasnik RS”, broj 95/18

[10] „Službeni glasnik RS”, broj  90/19

[11] „Službeni glasnik RS”, broj 25/16

 

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

microsoft-word-icon321-20 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu starosnog doba Download

Print Friendly, PDF & Email
back to top