218-19 Pritužba zbog diskriminacije na osnovu starosnog doba i osuđivanosti • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti

br. 07-00-201/2019-02 datum: 22.7.2019.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku po pritužbi Udruženja AA protiv Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova, povodom uslova Konkursa za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom. Naime, u pritužbi je navedeno da se uslovima navedenog Konkursa, između ostalog, traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na konkurs, odnosno da učesnici konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje šest meseci. Takođe, u pritužbi je navedeno da su ciljevi predmetnog Konkursa usmereni na podsticanje razvoja ruralnih sredina i povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti, kao i da je „evidentno“ da isti mogu biti ostvareni i u slučajevima kada su oba supružnika/vanbračna partnera starija od 40 godina, odnosno kada je jedno od njih dvoje, ili oboje, osuđivano „na kaznu dužu od šest meseci“. U izjašnjenju Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova, između ostalog, navedeno je da je prilikom propisivanja gornje starosne granice od 40 godina za jednog supružnika/vanbračnog partnera, Zavod imao u vidu „predviđanja i prognoze“ koje su iznete u Programu razvoja Vojvodine 2014-2020. godine, a prema kojima će, ukoliko se nastavi sa sadašnjom stopom fertiliteta, mnoga seoska područja u Vojvodini ostati bez mladih ljudi, dok će se s druge strane doći do povećanja broja stanovnika starijih od 65 godina. Dalje, u izjašnjenju se navodi da je mladih u ruralnim područjima Vojvodine sve manje, kao i da je Zavod pre raspisivanja predmetnog Konkursa sproveo detaljno istraživanje na osnovu kojeg je došao do „alarmantnih“ podataka o napuštanju vojvođanskih sela i smanjenju broja dece u seoskim školama, zbog čega je procenjeno da je neophodno uvesti posebne mere kojima će se mladi u ruralnim područjima AP Vojvodine dovesti u „stanje suštinske jednakosti“. U izjašnjenju je navedeno da je Zavod nastojao da opredeljena bespovratna sredstva za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom budu dodeljena mladim parovima koji žele da nastave zajednički život na selu. Dalje, povodom uslova Konkursa kojim se traži da učesnici Konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje šest meseci, u izjašnjenju se između ostalog navodi da su sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom ograničena, da se obezbeđuju u budžetu i da je Zavod u obavezi da „posebno vodi računa o njihovom raspolaganju“, odnosno da „da dodatno osigura da ciljevi Konkursa neće biti pronevereni, odnosno da nepokretnosti neće biti opterećene hipotekom, prodate na javnoj prodaji zbog neizmirenih obaveza prema poveriocima ili iskorišćene u nelegalne svrhe“. Takođe, istaknuto je da su svi uslovi Konkursa propisani „Pravilnikom“ kao opštim aktom, zbog čega nisu mogli biti drugačije propisani, kao i da podnositeljke pritužbe nisu dokazale da je zbog uslova koje smatraju spornim bilo koje lice pretrpelo posledicu. Tokom postupka utvrđeno je da su uslovi Konkursa za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom preuzeti iz Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, koji je 31. januara 2019. godine doneo Upravni odbor Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova. Imajući u vidu navedeno, kao i princip poštovanja hirerahije pravnih akata, Poverenik ukazuje da je nesporno da uslovi predviđeni Konkursom nisu mogli biti propisani drugačije od onih koje propisuje Pravilnik koji je doneo Upravni odbor Pokrajinskog zavoda. S tim u vezi, Poverenik je pristupio analizi osporenih konkursnih uslova propisanih Pravilnikom sa aspekta antidiskriminacionih propisa. Poverenik je prilikom ocene opravdanosti postavljanja uslova u pogledu gornje starosne granice od 40 godina za jednog supružnika/vanbračnog partnera imao u vidu relevantne strateške dokumente Republike Srbije, pre svega Strategiju poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije 2014-2024. godine, Strategiju podsticanja rađanja, Nacionalni Program ruralnog razvoja od 2018. do 2020. godine, kao i Program razvoja Vojvodine 2014-2020. godine, iz kojih proizlazi da je mladih na selu sve manje, te da je u cilju kreiranja politike ravnomernijeg regionalnog razvoja Republike Srbije neophodno stvoriti povoljne uslove za život i rad mladih u ruralnim područjima i njihovo motivisanje da ostanu na selu i tu formiraju porodice. Takođe, Poverenik je imao u vidu da ograničenje u pogledu godina života za jednog od supružnika/vanbračnih partnera ne predstavlja smetnju za ostvarenje drugog cilja Konkursa – povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti, budući da će se pod jednakim uslovima u katastar nepokretnosti upisati kako žene do 40 godina života, tako i žene starije od 40 godina života, ukoliko ispunjavaju preostale uslove Konkursa. Ceneći razloge za propisivanje uslova kojim se traži da učesnici nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci, Poverenik ukazuje da ne postoje garancije da supružnici/vanbračni partneri koji ispunjavaju navedeni uslov neće predmetnu nepokretnost „opteretiti hipotekom, prodati na javnoj prodaji zbog neizmirenih obaveza prema poveriocima ili sredstva dodeljena Konkursom iskoristiti u nelegalne svrhe“. Navedeni uslov koji propisuje Pravilnik predstavlja pooštravanje uslova za postizanje pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica odnosno grupe lica koja se nalaze u suštinski nejednakom položaju i u neopravdano nepovoljniji položaj stavlja, odnosno mogao bi staviti lice/grupu lica zbog njihovog ličnog svojstva – osuđivanost. Ceneći sve napred navedeno, a imajući u vidu svrhu afirmativnih mera i pravilo o preraspodeli tereta dokazivanja iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije, zatim relevantne pravne propise i strateške dokumente koje je donela Republika Srbija, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti doneo je mišljenje da:

– propisivanjem uslova iz člana 3. stav 2. tačka 1. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs, nisu povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

– propisivanjem uslova iz člana 3. stav 2. tačka 8. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, da Učesnici konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje šest meseci, povređene su odredbe člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije. Zbog toga je Pokrajinskom zavodu za ravnopravnost polova preporučeno da odredbu člana 3. stav 2. tačka 8. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, uskladi sa antidiskriminacionim propisima.

TOK POSTUPKA
- Poverenik za zaštitu ravnopravnosti primio je pritužbu koju je Udruženje AA podnelo protiv Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova (u daljem tekstu: Zavod).
- U pritužbi je, između ostalog, navedeno :

da je Zavod 6. februara 2019. godine, raspisao Konkurs za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom;
da su tačkom IV Konkursa propisani uslovi Konkursa, kojima se, između ostalog, traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs, odnosno da učesnici Konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci;
da je tačkom II Konkursa propisano da su ciljevi Konkursa usmereni na podsticanje razvoja ruralnih sredina i povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti;
da je imajući u vidu ciljeve Konkursa „evidentno“ da se isti mogu ostvariti i u slučajevima kada su oba supružnika/vanbračna partnera starija od 40 godina, odnosno kada je jedno od njih dvoje, ili oboje, osuđivano na kaznu zatvora dužu od šest meseci.

Uz pritužbu je dostavljen link sajta Zavoda na kojem je objavljen Konkurs.

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje Zavoda.
U izjašnjenju i dopuni izjašnjenja Zavoda, između ostalog, navedeno je:

da se osporeni uslovi Konkursa „ni u kom smislu ne mogu smatrati diskriminatornim“, a naročito ukoliko se imaju u vidu ustanovljeni ciljevi Konkursa – podsticanje razvoja ruralnih sredina i povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti, kao i odredba člana 14. Zakona o zabrani diskriminacije kojom je propisano da se ne smatraju diskriminacijom mere uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju; kao i da se iz svega navedenog može zaključiti da uslovi propisani Konkursom u osnovi predstavljaju posebne mere uvedene radi postizanja napretka lica;
da je Zavod pre raspisivanja Konkursa sproveo detaljno istraživanje i došao do „alarmantnih“ podataka o napuštanju vojvođanskih sela, poseda i kuća širom Vojvodine i smanjenju broja dece u seoskim školama;
da je AP Vojvodina niskofertilno područje, čiji se broj stanovnika iz godine u godinu drastično smanjuje, kao i da je jedan od razloga, pored iseljavanja stanovništva, činjenica da se mladi ljudi sve kasnije odlučuju na zasnivanje porodice, pa je i broj dece koji se u takvim porodicama rađa manji;
da će se u Vojvodini, ukoliko se nastavi sa sadašnjom stopom fertiliteta, broj stanovnika smanjiti za 8% u odnosu na poslednji popis od 2002. godine, dok će se s druge strane doći do povećanja broja stanovnika starijih od 65 godina;
da je „aspiracija“ Zavoda bila da putem programa naseljavanja vojvođanskih sela mladim ljudima, koji žele da nastave zajednički život na selu i rode decu koja će na selu odrastati i školovati se, doprinese povećanju nataliteta i ekonomskom razvoju ruralnih sredina;
da se iz navedenih razloga, a u cilju podsticanje razvoja ruralnih sredina, koji je postavljen kao prvi cilj Konkursa, traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera ima manje od 40 godina u momentu podnošenja prijave na Konkurs;
da je prilikom formulisanja uslova Konkursa, Zavod imao u vidu i podatke i ciljeve iznete u Programu razvoja Vojvodine 2014-2020. godine (u daljem tekstu: Program) u kojem se ukazuje da je u periodu od 2002. do 2011. godine uočen pad broja stanovnika u svim okruzima AP Vojvodine, osim u Južnobačkom okrugu, zbog čega je jedan od postavljenih ciljeva koji treba ispuniti do 2020. godine, usmeren na smanjenje regionalnog dispariteta u AP Vojvodini u ekonomskoj, socijalnoj i ekološkoj dimenziji;
da su u Programu izneta „predviđanja“ i prognoze da će mnoga seoska područja ostati bez mladih ljudi koji ih zauvek napuštaju, zbog čega se kao jedan od prioriteta izdvaja poboljšanje kvaliteta života na selu u cilju zaustavljanja trendova depopulacije i povećanja zaposlenosti, budući da čak 32 od 45 lokalnih samouprava u AP Vojvodini spada u demografski ugrožena i demografski krajnje ugrožena područja, a da je najteža situacija na selima;
da je kao jedan od načina rešavanja pomenutog problema predloženo i podsticanje otkupa ili revitalizacija stambenih objekata u ruralnim područjima kroz subvencionisane dugoročne kredite, kao i podizanje nivoa svesti stanovništva u ruralnim sredinama o posebnostima i vrednostima te sredine i mogućnostima koje pruža;
da je na osnovu rezultata Programa, Zavod „došao na ideju“ da inicira sprovođenje istraživanja o položaja žena na selu;
da rezultati istraživanja koje je sprovedeno pod nazivom „Žene na selu u Vojvodini: svakodnevni život i ruralni razvoj“ između ostalog pokazuju, da iako čak 2/3 ispitanica ostvaruje zaradu putem rada u poljoprivredi „to ih ne čini vlasnicama niti suvlasnicama nepokretnosti“, da 61% žena ne poseduje vlasništvo ili suvlasništvo nad kućom, a da je samo 45,9% žena formalno zaposleno,
da bez poboljšanja položaja žena na selu ne postoji mogućnost za demografski napredak sela i da je upravo iz ovog razloga, Zavod kao jedan od ciljeva postavio povećanje broja vlasnica nepokretnosti i obavezu da se učesnici Konkursa kojima su dodeljena sredstva za kupovinu kuća, na osnovu ugovora upišu u katastar nepokretnosti kao suvlasnici nepokretnosti u jednakim delovima;
da se prilikom propisivanja gornje starosne granice od 40 godina za jednog od supružnika/vanbračnih partnera, Zavod osim podataka do kojih je došao na osnovu Programa, rukovodio i „željom“ da poveća broj mladih ljudi na selu koji su u reproduktivnom periodu i koji će se, zahvaljujući rešenom stambenom pitanju putem Konkursa, lakše odlučiti na proširenje porodice;
da se o „fenomenu“ nedovoljnog rađanja dece govori i u Strategiji podsticanja rađanja koju je donela Vlada Republike Srbije, a u kojoj je između ostalog navedeno da odlaganje rađanja predstavlja važan faktor niskog fertiliteta, kao i da je dokazana veza između starosti majke i broja živorođene dece, odnosno da ranije rađanje smanjuje intervale između sukcesivnih porođaja;
da se u Strategiji zaključuje da će se žene koje ranije postanu majke pre odlučiti na rađanje još dece nego žene koje su u kasnijem reproduktivnom periodu postale majke, zbog čega je sprovođenje mera vezanih za rani ulazak u roditeljstvo od velike važnosti;
da se iz svega navedenog može zaključiti da uslovi propisani Konkursom u osnovi predstavljaju posebne mere uvedene radi postizanja napretka lica, a pre svega u cilju stvaranja jednakih šansi za mlade bračne parove i vanbračne partnere, da putem dodeljivanja kuća reše jednu od „bitnih prepreka“ za zasnivanje i proširenje porodice, kao i da će se upravo postavljeni uslovi Konkursa bitno uticati na rešavanje jednog od važnijih problema u AP Vojvodini – izumiranje sela;
da je drugi uslov Konkursa koji se u pritužbi osporava, a kojim se traži da učesnici nisu osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci, određen s obzirom na činjenicu da Zavod raspolaže ograničenim iznosom sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, koja se za te namene obezbeđuju u budžetu;
da je, s obzirom da se radi o budžetskim sredstvima, Zavod u obavezi da posebno vodi računa o njihovom raspolaganju, odnosno „da dodatno osigura da ciljevi Konkursa neće biti pronevereni, odnosno da nepokretnosti neće biti opterećene hipotekom, prodate na javnoj prodaji zbog neizmirenih obaveza prema povereiocima ili iskorišćene u nelegalne svrhe“;
da uslov kojim se traži da lice kome se odobrava korišćenje budžetskih sredstava, odnosno čiji se rad finansira iz budžeta ili se za pružanje usluga izdvajaju budžetska sredstva, nije osuđivano na kaznu zatvora, ne predstavlja „novinu“, kao i da su svi uslovi koji su predviđeni u Konkursu prethodno propisani Pravilnikom o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom broj: 33/19 od 31. januara 2019. godine, koji je opšti akt, zbog čega uslovi Konkursa nisu mogli biti drugačije određeni;
da se Konkurs za kupovinu kuća sa okućnicom raspisuje od 2015. godine, kao i da je zahvaljujući ovom i sličnim projektima, više stotina porodica dobilo svoj dom i odlučilo se na proširivanje porodice, čime se doprinosi povećanju broja stanovnika u ruralnim područjima na teritoriji AP Vojvodine;
da na osnovu svega navedenog Zavod smatra da nisu tačni navodi pritužbe da je propisanim uslovima Konkursa izvršena diskriminacija, „jer nije dokazano da je zbog spornih uslova bilo koje lice pretrpelo diskriminaciju, odnosno nije dokazano da bi neko lice ostvarilo pravo na novčana sredstva za kupovinu kuće da nisu postojali sporni uslovi“.

Uz izjašnjenje i dopunu izjašnjenja dostavljeni su sledeći dokazi: 1) Pravilnik o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom broj 33/2019 od 31. januara 2019. godine; 2) dostavljena internet adresa sajta Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova na kome je objavljen konkurs.

ČINjENIČNO STANjE

U toku postupka utvrđeno je kao nesporno da su uslovi Konkursa za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom istoventni uslovima koji su predviđeni Pravilnikom o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom koji je doneo Upravni odbor Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova.
Uvidom u Konkurs za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom broj 43/2019 utvrđeno je da je navedeni Konkurs raspisao Pokrajinski zavod za ravnopravnost polova 6. februara 2019. godine. Predmet Konkursa je dodela bespovratnih sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, supružnicima i vanbračnim partnerima sa prebivalištem na teritoriji AP Vojvodine koji nemaju stambeni prostor u vlasništvu/suvlasništvu; utvrđeno je da ukupna sredstva koja se dodeljuju po ovom konkursu iznose 30.000.000,00 dinara; da su ciljevi konkursa usmereni na podsticanje razvoja ruralnih sredina i povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti; da pravo učešća na Konkursu imaju supružnici čija bračna zajednica traje najmanje godinu dana i vanbračni partneri sa trajnijom zajednicom života, u skladu sa Zakonom. Uvidom u uslove Konkursa propisane tačkom IV Konkursa utvrđeno je da učesnici konkursa mogu biti bračni parovi i vanbračni partneri koji kumulativno ispunjavaju sledeće uslove: 1) da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs; 2) da imaju prebivalište na teritoriji AP Vojvodine; 3) supružnici čija bračna zajednica traje najmanje godinu dana u momentu podnošenja prijave, odnosno vanbračni partneri sa trajnijom zajednicom života (u skladu sa Zakonom); 4) da nisu vlasnici ili suvlasnici bilo kakve nepokretnosti na teritoriji Republike Srbije i da istu nisu otuđili u prethodnih 5 godina od dana objavljivanja Konkursa; 5) da je barem jedan od supružnika, odnosno vanbračnih partnera u radnom odnosu. Ukoliko je Učesnik konkursa u radnom odnosu na određeno vreme, radni odnos mora da traje najmanje do isteka roka za podnošenje prijava na Konkurs; 6) da nisu u krvnom, tazbinskom ili srodstvu po usvojenju sa potencijalnim prodavcem nepokretnosti; 7) da Učesnici konkursa u momentu podnošenja prijave nemaju neizmirenih dospelih obaveza po osnovu poreza i doprinosa u skladu sa propisima Republike Srbije i 8) da Učesnici konkursa nisu pravosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci. Daljim uvidom u tekst Konkursa utvrđeno je da ispunjenost uslova za učešće na Konkursu, učesnici konkursa dokazuju dostavljanjem dokumentacije koju podnose uz prijavu na Konkurs, a koja između ostalog obuhvata i: overenu izjavu Učesnika konkursa da na teritoriji Republike Srbije ne poseduju u vlasništvu/suvlasništvu nepokretnost (stambeni objekat, građevinsko zemljište ili poljoprivredno zemljište) i da istu nisu otuđili u prethodnih 5 godina od dana objavljivanja Konkursa; potvrdu Ministarstva finansija RS – Poreske uprave da nije bilo prenosa prava vlasništva ili suvlasništva na ime Učesnika konkursa; potvrdu Ministarstva finansija RS – poreske uprave da je Učesnik konkursa izmirio dospele poreze i doprinose; uverenje MUP-a da Učesnik konkursa nije pravosnažno osuđivan na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci; overenu izjavu Učesnika konkursa da će stanovati u predmetnoj kući i da istu neće otuđiti u periodu od 10 godina od dana potpisivanja ugovora.
Uvidom u rezultate istraživanja „Žene na selu u Vojvodini“, utvrđeno je da prema rezultatima navedenog istraživanja seoske žene ne poseduju vlasništvo ili suvlasništvo nad kućom u 61% slučajeva, da čak 4/5 ispitanica ne poseduje vlasništvo nad imanjem, da 78.5% žena ne poseduje automobil, a da su 10.9% njih suvalsnice, odnosno 10.6% njih vlasnice automobila. Daljim uvidom u rezultate istraživanja utvrđeno je da se samo 2.3% ispitanica bavi preradom povrća za zimnicu za tržište i da se mlađe ispitanice pet puta češće bave preradom voća i povrća od najstarijih ispitanica.

MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, kao i dostavljene priloge.

Pravni okvir

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.[1]

3.3. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine[2], u članu 14. zabranjuje diskriminaciju i propisuje da se uživanje prava i sloboda propisanih ovom konvencijom obezbeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.

3.4. Ustav Republike Srbije[3] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Stavom 4. navedene odredbe Ustava propisano je da se ne smatraju diskriminacijom posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lica koja su suštinski u nejednakom položaju.

3.5. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[4], koji u članu 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da neposredna diskriminacija postoji ako se lice ili grupa lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva u istoj ili sličnoj situaciji, bilo kojim aktom, radnjom ili propuštanjem, stavljaju ili su stavljeni u nepovoljniji položaj, ili bi mogli biti stavljeni u nepovoljniji položaj. Zakon o zabrani diskriminacije u članu 14. propisuje da se ne smatraju diskriminacijom posebne mere uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju.

3.6. Zakonom o mladima[5] propisano je da su omladina ili mladi lica od navršenih 15 godina do navršenih 30 godina života.

3.7. Statutom Autonomne pokrajine Vojvodine[6] propisano je da AP Vojvodina uređuje pitanja od pokrajinskog značaja u vezi sa ekonomskim, obrazovnim, kulturnim i turističkim razvojem i stara se o ravnomernom razvoju na svojoj teritoriji, u skladu sa zakonom. Članom 27. Statuta između ostalog propisano je da je AP Vojvodina učestvuje u sprovođenju agrarne politike i mera ruralnog razvoja, u skladu sa strategijom razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije.

3.8. Odlukom o osnivanju Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova, propisano je da je Upravni odbor, organ Zavoda i da ga čine devet članova od kojih su dva iz reda zaposlenih u Zavodu dok ostali članovi nisu zaposleni u Zavodu.[7]

3.9. Pravilnikom o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom (u daljem tekstu: Pravilnik) broj 33/2019 od 31. janura 2019. godine, utvrđeno je da je odredbom člana 1. propisano da se Pravilnikom utvrđuju uslovi i postupak za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom iz budžeta Zavoda za ravnopravnost polova i izbor bračnih parova, odnosno vanbračnih partnera (u daljem tekstu : učesnici konkursa), kojima će biti dodeljena bespovratna sredstva za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom na teritoriji AP Vojvodine. Daljim uvidom utvrđeno je da je članom 3. stav 2. navedenog Pravilnika propisano da učesnici konkursa mogu biti bračni drugovi i vanbračni partneri koji kumulativno ispunjavaju sledeće uslove: 1) da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs; 2) da imaju prebivalište na teritoriji AP Vojvodine; 3) supružnici čija bračna zajednica traje najmanje godinu dana u momentu podnošenja prijave, odnosno vanbračni partneri sa trajnijom zajednicom života (u skladu sa Zakonom); 4) da nisu vlasnici ili suvlasnici bilo kakve nepokretnosti na teritoriji Republike Srbije i da istu nisu otuđili u prethodnih 5 godina od dana objavljivanja Konkursa; 5) da je barem jedan od supružnika, odnosno vanbračnih partnera u radnom odnosu. Ukoliko je učesnik Konkursa u radnom odnosu na određeno vreme, radni odnos mora da traje najmanje do isteka roka za podnošenje prijave na Konkurs; 6) da nisu u krvnom, tazbinskom ili srodstvu po usvojenju sa potencijalnim prodavcem nepokretnosti; 7) da učesnici Konkursa u momentu podnošenja prijave nemaju neizmirenih dospelih obaveza po osnovu poreza i doprinosa u skladu sa propisima Republike Srbije i 8) da učesnici Konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci. Dalje, utvrđeno je da je članom 3. stav 4. Pravilnika propisano da učesnici Konkursa ne mogu da otuđe nepokretnost u narednih 10 godina, a ostala pitanja u vezi sa sredstvima obezbeđenja nepokretnosti biće detaljno regulisana ugovorom. Uvidom u član 5. stav 1. Pravilnika utvrđeno je da je navedenom odredbom propisano da ispunjenost uslova za učešće na Konkursu, učesnici dokazuju dostavljanjem dokumentacije koja se podnosi uz prijavu na Konkurs, a u okviru koje se između ostalog prilaže: overena izjava učesnika Konkursa da na teritoriji Republike Srbije ne poseduju u vlasništvu/suvlasništvu nepokretnost (stambeni objekat, građevinsko zemljište ili poljoprivedno zemljište i da istu nisu otuđili u prethodnih 5 godina od dana objavljivanja Konkursa (tačka 7); potvrda Ministarstva finansija RS – Poreske uprave da nije bilo prenosa prava vlasništva ili suvlasništva na ime učesnika Konkursa (tačka 8); potvrda Ministarstva finansija RS – Poreske uprave da je učesnik Konkursa izmirio dospele poreze i doprinose (tačka 9); uverenje MUP-a da učesnik Konkursa nije pravnosnažno osuđivan na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci (tačka 10) i overena izjava učesnika Konkursa da će stanovati u predmetnoj kući i da istu neće otuđiti u periodu od 10 godina od dana potpisivanja ugovora (tačka 15). Uvidom u član 9. stav 1. Pravilnika utvrđeno je da je navedenom odredbom propisano da se korisnici sredstava obavezuju da će stanovati u predmetnoj nepokretnosti, kao i da je članom 11. stav 5. ovog Pravilnika propisano da su učesnici Konkursa, kojima su odlukom dodeljena sredstva, dužni da nekretninu, na osnovu zaključenog ugovora, upišu u katastar nepokretnosti/zemljišne knjige u po ½ suvlasničkih delova nepokretnosti i da u list nepokretnosti upišu hipoteku za buduće i uslovno potraživanje u korist AP Vojvodine.

3.10. Programom razvoja AP Vojvodine 2014-2020. godina sa Akcionim planom za realizaciju Programa razvoja AP Vojvodine 2014-2020[8] definisana su četiri osnovna prioriteta i to: razvoj ljudskih resursa; razvoj infrastrukture i uslova za pristojan život i rad; održivi privredni rast; razvoj institucionalne infrastrukture. Jedna od predloženih mera u okviru realizacije prvog prioriteta, razvoja ljudskih resursa, predviđena je mera poboljšanja kvaliteta života na selu koja je jedan od najvažnijih preduslova za zaustavljanje trendova depopulacije. Takođe, Programom se ukazuje na postojanje problema odlaska visokoškolovanog, najkvalitetnijeg mladog kadra odmah posle završetka ili još u toku studija, pa je u okviru indikativnih aktivnosti predloženo osmišljavanje programa za pokretanje posla mladih parova, posebno mladih i porodica sa decom u ruralnim i depopulacionim područjima i ističe se da je u cilju podizanja opšteg i pojedinačnog društvenog i životnog standarda i zaustavljanju trenda depopulacije u ruralnim područjima neophodno uključiti mlade. Prosečna starost na nivou Vojvodine porašće na 43 godine 2021, pa se predviđa da će Vojvodina do kraja projektovanog perioda ući u poslednji stadijum starosti stanovništva – stadijum najdublje demografske starosti u svim okruzima.

3.11. Nacionalnim Programom ruralnog razvoja od 2018. do 2020. godine kao jedna od mera u okviru podsticajne politike u poljoprivredi i ruralnom razvoju predviđena je mera diverzifikacije dohotka i unapređenje kvaliteta života u ruralnim područjima. Navedena mera, između ostalog, obuhvata podrške unapređenja ekonomskih aktivnosti na selu kroz podršku nepoljoprivrednim aktivnostima i podršku mladima u ruralnim područjima. Kao jedna od podmera, podrška mladim poljoprivrednim proizvođačima uvedena je 2017. godine. Iako novijeg datuma u politici ruralnog razvoja, već tokom prve godine njenog sprovođenja, značajno interesovanje za korišćenje podsticajnih sredstava u okviru ove mere pokazali su korisnici – punoletni mladi poljoprivrednici nosioci komercijalnih porodičnih poljoprivrednih gazdinstava, kao i preduzetnici, koji su na dan podnošenja zahteva za ostvarivanje prava na podsticaje imali do 40 godina. U prvoj godini sprovođenja ove mere (2017.) mladi poljoprivrednici podneli su ukupno 1.295 zahteva za ostvarivanje prava na podsticaje za unapređenje primarne biljne proizvodnje i pripreme poljoprivrednih proizvoda za tržište na poljoprivrednim gazdinstvima, za unapređenje primarne stočarske proizvodnje, kao i za podršku investicijama za razvoj i unapređenje prerade mleka, povrća i voća na poljoprivrednim gazdinstvima, dok je u skladu sa raspoloživim budžetom za realizaciju ove mere isplaćena podrška za 667 mladih poljoprivrednika u ukupnom iznosu od oko 460 miliona dinara. Kako po pitanju broja podnetih zahteva tako i u realizaciji ove mere dominantna je zastupljenost Regiona Vojvodine (41% učešća u podnetim zahtevima i čak 60% učešća u isplati podsticajnih sredstava), dok su regioni Južna i Istočna Srbija i Šumadija i Zapadna Srbija ostvarili isto učešće u broju podnetih zahteva (27%), odnosno približno učešće u isplaćenim sredstvima podsticaja (18%, odnosno 17% respektivno). Beogradski region je u ukupnom broju podnetih zahteva i u ukupnim isplaćenim podsticajima u okviru ove mere u 2017. godini ostvario učešće od 5%. Jedan od kriterijuma rangiranja podnosioca prijave za fizička lica – nosioce komercijalnog porodičnog poljoprivrednog gazdinstva i preduzetnike je da podnosilac prijave navršava maksimalno 40 godina u godini podnošenja prijave.

3.12. Strategija poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije za period 2014-2024. godine[9] kao jednu od ključnih karakteristika demografskog razvoja u Republici Srbiji ističe sve nepovoljniju starosnu strukturu. Naime, navedenom Strategijom ukazuje se na nastavak procesa pada učešća mladih, uz istoveno povećanje udela starih lica, dok su parametri starosne strukture seoskog stanovništva još nepovoljniji, budući da je cvaki peti stanovnik sela u Republici Srbiji stariji je od 65 godina, zbog čega je stvaranje povljnih uslova za život i rad mladih i njihovo zadržavanje u ruralnim sredinama i obezbeđenje atraktivnijih radnih mesta i jednakih mogućnosti za njihove porodice, jedan od osnovnih ciljeva politike koja treba da obezbedi ravnomerniji regionalni razvoj Republike Srbije.

3.13. Strategija podsticanja rađanja[10] u cilju održivog demografskog razvoja Republike Srbije u dugoročnoj perspektivi kao opšti cilj određuje postavljanje stacionarnog stanovništva, tj. stanovništva u kome će sledeće generacije biti iste veličine kao i postojeće. Pored opšteg, Strategijom su definisani i posebni ciljevi koji se između ostalog odnose na podsticaje u sferi stanovanja kroz formulisanje, donošenje i sprovođenje Programa stambene podrške za izgradnju i druge načine pribavljanja stanova za izdavanje u zakup za mlade porodice sa decom, dodeljivanje stambenog dodatka (vaučera) i drugi oblici subvencionisanja stanovanja u zakupu. U tom smislu, planirano je da jedinice lokalne samouprave, koje su opredeljene za izgradnju ili drugačije načine pribavljanja stanova za izdavanje po uslovima neprofitnog zakupa, dodele jedan broj stanova za mlade porodice sa decom (u kojima je bar jedan roditelj mlađi od 35 godina) uz diferenciranje iznosa zakupa u zavisnosti od materijalnog položaja.

Analiza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

3.14. Imajući u vidu predmet pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je ispitati da li su uslovi za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima, odnosno vanbračnim partnerima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, kojima se traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs, odnosno da učesnici Konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci, u suprotnosti sa antidiskriminacionim propisima.

3.15. Poverenik najpre konstatuje da je uvidom u Konkurs i Pravilnik o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom utvrđeno da navedena akta sadrže istovetne uslove za dodelu bespovratnih sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom. Naime, Poverenik konstatuje da su uslovi navedeni u Konkursu za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom preuzeti iz Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, koji je 31. januara 2019. godine doneo Upravni odbor Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova. Imajući u vidu navedeno, kao i princip poštovanja hijerahije pravnih akata, Poverenik ukazuje da je nesporno da uslovi predviđeni Konkursom nisu mogli biti propisani drugačije od onih koje propisuje Pravilnik kao neposredno viši akt, odnosno akt veće pravne snage. S tim u vezi, Poverenik je pristupio analizi osporenih konkursnih uslova propisanih Pravilnikom sa aspekta antidiskriminacionih propisa.

3.16. Povodom uslova kojima se traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs, u izjašnjenju Pokrajinskog zavoda za ravnopravnost polova, između ostalog navedeno je da je ovaj uslov postavljen u cilju podsticanja razvoja ruralnih sredina. U izjašnjenju se dalje navodi da je Zavod smatrao da će mladim parovima, supružnicima i vanbračnim partnerima sa prebivalištem na teritoriji AP Vojvodine koji nemaju stambeni prostor u vlasništvu/suvlasništvu, rešavanje stambenog pitanja „olakšati donošenje odluke o proširenju porodice dodatnim članovima koji će biti rođeni i školovati se na selu“, kao i da će se na taj način doprineti povećanju nataliteta i oživljavanju ruralnih sredina. U izjašnjenju je takođe istaknuto da je prilikom formulisanja ovog uslova, Zavod imao u vidu „zabrinjavajuće“ podatke o napuštanju vojvođanskih sela i smanjenju broja dece u seoskim školama koje su iznete u Programu razvoja Vojvodine 2014-2020. godine, kao i da je predviđeno da će do 2020. godine mnoga seoska područja ostati bez mladih ljudi koji zauvek napuštaju sela i sele se u gradove.

3.17. Ceneći navedeno, Poverenik konstatuje da Strategija poljoprivrede i ruralnog razvoja Republike Srbije za period 2014-2024. godine[11] kao jednu od ključnih karakteristika demografskog razvoja u Republici Srbiji ističe sve nepovoljniju starosnu strukturu. Naime, navedenom Strategijom ukazuje se na nastavak procesa „pada“ mladih, uz istovremeno povećanje udela starih lica. Parametri starosne strukture seoskog stanovništva su još nepovoljniji, budući da je svaki peti stanovnik sela u Republici Srbiji stariji od 65 godina. Dalje, analiza stanja u poljoprivrednom sektoru i ruralnim područjima i detektovani spoljni i unutrašnji razvojni izazovi za narednu deceniju, opredelili su da jedan od ciljeva i prioritetnih područja delovanja Strategije bude preduzimanje mera i aktivnosti kojima će se ruralne sredine učiniti primamljivim mestom za život i rad mladih. U tom smislu, a u cilju zaustavljanja daljeg pogoršanja demografskih trendova, u Strategiji je naglašeno da je potrebno obezbediti blagostanje ruralnog stanovništva kroz puno uvažavanje osetljivog položaja mladih i žena na ruralnom tržištu i socijalnog položaja drugih osetljivih grupa. Imajući u vidu da je stvaranje jednakih mogućnosti i povoljnih uslova za život i rad mladih i njihovih porodica, i njihovo zadržavanje u ruralnim sredinama, jedan od osnovnih ciljeva politike koja treba da obezbedi ravnomerniji regionalni razvoj Republike Srbije, Poverenik ukazuje i da Strategija podsticanja rađanja[12] Vlade Republike Srbije predviđa donošenje i sprovođenje Programa stambene podrške za izgradnju i druge načine pribavljanja stanova za izdavanje u zakup za mlade porodice sa decom, dodeljivanje stambenog dodatka (vaučera), kao i druge oblike subvencionisanja stanovanja u zakup. U tom smislu, navedenom Strategijom planirano je da jedinice lokalne samouprave koje su opredeljene za izgradnju ili druge načine pribavljanja stanova za izdavanje po uslovima neprofitnog zakupa, dodele jedan broj stanova za mlade porodice sa decom, postavljanjem uslova da je „bar jedan roditelj mlađi od 35 godina.“

3.18. Zatim, Poverenik ističe da je povećanje ljudskih resursa prvi od četiri ključna prioriteta koja su definisana Programom razvoja AP Vojvodine 2014-2020. godina sa Akcionim planom za realizaciju Programa razvoja AP Vojvodine 2014-2020[13] (u daljem tekstu: Program), kao i da je u cilju realizacije tog prioriteta, između ostalih, predviđena i mera poboljšanja kvaliteta života na selu koja je procenjena kao jedan od najvažnijih preduslova za zaustavljanje trendova depopulacije. Takođe, u Programu se ukazuje na postojanje problema odlaska visokoškolovanog, najkvalitetnijeg mladog kadra odmah posle završetka ili još u toku studija i ističe se da je u cilju podizanja opšteg i pojedinačnog društvenog i životnog standarda i zaustavljanju trenda depopulacije u ruralnim područjima neophodno uključiti mlade. U tom cilju, kao jedna od indikativnih aktivnosti predviđena je mera osmišljavanje programa za pokretanje posla mladih parova, posebno mladih i porodica sa decom u ruralnim i depopulacionim područjima i predloženo podsticanje otkupa ili revitalizacija stambenih objekata u ruralnim područjima kroz subvencionisane dugoročne kredite. Podizanje nivoa svesti stanovništva u ruralnim sredinama o posebnostima i vrednostima te sredine i mogućnostima koje pruža, takođe je jedna od aktivnosti koja se programom predviđa. Dalje, u Programu se navodi da je analizom demografskih kretanja u AP Vojvodini uočeno da je migracioni saldo u 2016. godini negativan i iznosi -158 stanovnika, kao i da je u 2017. godini stopa prirodnog priraštaja na teritoriji AP Vojvodine takođe negativna i iznosi -5,4‰. U pogledu populacionih trendova, Program izdvaja sledeće izazove: nizak fertilitet (dugotrajan prosečan broj rođene dece po jednoj ženi niži od 1,5), porast emigracije, stagnacija stope doživljenja kod starijih od 65 godina, spor porast nivoa ljudskog kapitala, niske stope ekonomske aktivnosti mlađih i starijih lica, te regionalna i subregionalna depopulacija. Najvažnije strukturne implikacije navedenih populacionih trendova odnose se, između ostalog, i na smanjenje populacije u školskom uzrastu, smanjenje obima potencijalnih majki, porast broja i udela penzionera, nizak nivo ljudskog kapitala i koncentrisanje populacije mahom duž autoputeva. Na osnovu rezultata projekcija, broj mladog stanovništva koje se nalazi na početku studentskog uzrasta ukazuje na negativan trend, odnosno da će njihov broj biti manji u Vojvodini za 23,9% do 2021. godine, bez obzira na trend fetiliteta, dok je projektovanje starog i ostarelog stanovništva znatno pouzdanije jer je to stanovništvo već rođeno i njegov broj na kraju perioda zavisi od uslova mortaliteta i migracija. Takođe, u Programu se konstatuje da je prema popisu iz 2011. godini prosečna starost stanovništva u AP Vojvodine iznosi 41,8 godina, pa su izneta predviđenja da će 2021. godine prosečna starost na nivou Vojvodine porasti na 43 godine, odnosno da će Vojvodina do kraja projektovanog perioda ući u poslednji stadijum starosti stanovništva – stadijum najdublje demografske starosti u svim okruzima.[14]

3.19. Zvanični podaci Republičkog zavoda za statistiku ukazuju na trend povećanja starosti stanovništva na nivou AP Vojvodine od 2014 – 2018. godine. Naime, prema raspoloživim podacima prosečna starost muškaraca i žena zajedno u 2014. godini iznosila je 42.2 godine, da bi u 2018. godini porasla 42.8 godina života. Dalje, prema podacima ovog zavoda, prirodni priraštaj na teritoriji AP Vojvodine u 2018. godini je negativan i iznosi -5,5‰, dok od ukupnog broja stanovnika na teritoriji AP Vojvodine udeo mladih od 15-49 godine u 2018. godini iznosi 44,7 %. Takođe, stopa ukupnog fertiliteta u prethodnoj godini iznosila je 1,48%. Iz navedenog se može zaključiti da je u cilju zaustavljanja depopulacionih trendova i podsticanja razvoja i oživljavanja ruralnih područja AP Vojvodine neophodno preduzeti niz zakonodavnih i drugih regulatornih instrumenata i aktivnosti na svim nivoima, kako bi ruralne sredine postale primamljiva mesta za život mladih.

3.20. Polazeći od odredbe člana 21. stav 4. Ustava Republike Srbije i člana 14. Zakona o zabrani diskriminacije kojom je propisano da se ne smatraju diskriminacijom posebne mere uvedene radi postizanja pune ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica koja se nalaze u nejednakom položaju, Poverenik ukazuje da posebne (afirmativne) mere uključuju čitav niz zakonodavnih i drugih regulatornih instrumenata, politika i praksi čiji izbor zavisi od cilja koji je potrebno postići i od konteksta u kojem se primenjuju. S tim u vezi, važno je istaći da svaka od ovih mera kojom se favorizuju grupna prava u odnosu na individualna, predstavlja odstupanje od formalne jednakosti, budući da pojedinac stiče privilegovan položaj time što je pripadnik grupe koja je bila, ili je i dalje, u suštinski nejednakom položaju u odnosu na opštu populaciju. Mogućnost preduzimanja posebnih mera radi postizanja stvarne ravnopravnosti, zaštite i napretka lica, odnosno grupe lica, koja se nalaze u nejednakom položaju, prepoznaje i Ustav Republike Srbije u kojem se izričito navodi da se te mere ne smatraju diskriminacijom.

3.21. Takođe, mladi su teže zapošljiva kategorija stanovništva, koja sa poteškoćama dolazi u priliku da se stambeno obezbedi. Imajući u vidu da se osporenim uslovom Konkursa ne postavlja uslov u pogledu godina života drugog supružnika/vanbračnog partnera, Poverenik je stava da uslov Konkursa kojim se traži da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs predstavlja afirmativnu meru za mlade. Takođe, imajući u vidu istraživanja i statističke podatke koji ukazuju na nisku stopu nataliteta na teritoriji AP Vojvodine i „odumiranje“ ruralnih područja, može se konstatovati da ovakva mera ima opravdani cilj – podsticanje razvoja ruralnih sredina. Navedeni uslov ni u kom slučaju ne može biti smetnja ni za ostvarenje drugog cilja Konkursa – povećanje broja žena vlasnica nepokretnosti, budući da je članom 11. stav 5. Pravilnika propisano da su učesnici Konkursa, kojima su odlukom dodeljena sredstva, dužni da na osnovu zaključenog ugovora nekretninu upišu u katastar nepokretnosti/zemljišne knjige u po ½ suvlasničkih delova. S tim u vezi, postavljanje gornje starosne granice za jednog od supružnika/vanbračnih partnera u momentu podnošenja prijave na Konkurs, ne predstavlja smetnju da se pod jednakim uslovima u katastar nepokretnosti upišu žene do 40 godina života i žene od 40 godina života ukoliko ispunjavaju ostale uslove Konkursa. Imajući u vidu navedeno, kao i ciljeve dodele bespovratnih sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, Poverenik je mišljenja da propisivanjem uslova kojim se traži da jedan od učesnika nije stariji od 40 godina života u momentu prijave na Konkurs, nisu povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

3.22. Dalje, prilikom razmatranja opravdanosti uslova iz člana 3. stav 2. tačka 8. Pravilnika kojim se traži: „da učesnici konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci“, Poverenik je cenio navode iz izjašnjenja Zavoda prema kojima je navedeni uslov postavljen, kako bi se, između ostalog, „dodatno osiguralo da ciljevi Konkursa neće biti pronevereni, odnosno da nepokretnosti neće biti opterećene hipotekom, prodate na javnoj prodaji zbog neizmirenih obaveza prema poveriocima ili iskorišćene u nelegalne svrhe“. Propisivanje navedenog uslova ne predstavlja „garanciju“ da supružnici/vanbračni partneri koji ispunjavaju navedeni uslov, odnosno koji nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora ili su pravnosnažno osuđeni na kaznu zatvora u trajanju kraćem od 6 meseci, neće predmetnu nepokretnost opteretiti hipotekom, prodati na javnoj prodaji zbog neizmirenih obaveza prema poveriocima ili sredstva dodeljena Konkursom iskoristiti u nelegalne svrhe. Dalje, iz Pravilnika proizlazi da ispunjenost uslova, učesnici konkursa dokazuju dostavljanjem dokumentacije koju podnose uz prijavu na Konkurs, a koja pored uverenja MUP-a da nisu pravosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje 6 meseci podrazumeva i sledeću dokumentaciju: overenu izjavu učesnika Konkursa da na teritoriji Republike Srbije ne poseduju u vlasništvu/suvlasništvu nepokretnost (stambeni objekat, građevinsko zemljište ili poljoprivredno zemljište) i da istu nisu otuđili u prethodnih 5 godina od dana objavljivanja Konkursa; potvrdu Ministarstva finansija RS – Poreske uprave da nije bilo prenosa prava vlasništva ili suvlasništva na ime učesnika konkursa; potvrdu Ministarstva finansija RS – poreske uprave da je učesnik konkursa izmirio dospele poreze i doprinose, kao i overenu izjavu učesnika Konkursa da će stanovati u predmetnoj kući i da istu neće otuđiti u periodu od 10 godina od dana potpisivanja ugovora. Takođe, tumačenjem navedenog uslova može se zaključiti da je pravo učešća na Konkursu uskraćeno samo onim licima koja su pravnosnažno osuđena na kaznu zatvora dužu od 6 meseci, odnosno da je ograničenje postavljeno u pogledu vrste i visine kazne pravnosnažno osuđenog lica. U tom smislu, bračni parovi ili vanbračni partneri od kojih je jedno od njih dvoje, ili oboje, pravnosnažno osuđeno na kaznu zatvora u trajanju kraćem od šest meseci ili novčanu kaznu, primera radi za krivično delo krađa iz člana 203. Krivičnog zakonika, imali bi pravo učešća na konkursu, čime se obesmišljava postavljanje navedenog uslova u Pravilniku. Jasno je da Zavod treba da vodi računa o tome da data sredstva budu namenski iskorišćena, kao i da obezbedi da prilikom raspolaganja ne dođe do eventualnih zloupotreba, međutim zaštita od eventualnih zloupotreba finansijskih sredstava koja se konkursom dodeljuju može se obezbediti i na način usklađen sa antidiskriminacionim propisima i bez postavljanja ovakvog uslova koji se odnose na određeno lično svojstvo lica koje konkuriše. S tim u vezi, Poverenik ističe da propisivanje ovog uslova u Pravilniku nema svoje uporište ni u aktima na osnovu kojih ovaj Pravilnik donet, kao ni u odredbama drugih zakona i podzakonskih akata koji regulišu uslove za ostvarivanje prava na podsticaje i subvencije u ruralnom razvoju. Pojedini zakoni koji se odnose na trošenje budžetskih sredstava ako eventualno i propisuju određeni uslov, on se odnosi isključivo na određenu grupu privrednih prestupa.

3.24. Na kraju, Poverenik pozdravlja činjenicu da je zahvaljujući Konkursu za dodelu bespovratnih sredstava za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, koji Pokrajinski zavod za ravnopravnost polova raspisuje od 2015. godine, više stotina porodica dobilo svoj dom i odlučilo se za ostanak na selu i proširenje porodice i ukazuje da ovakvi i slični konkursi treba da predstavljaju primer dobre prakse ostalim lokalnim samoupravama koje se bore sa istim ili sličnim demografskim problemom.

MIŠLjENjE

4.1. Propisivanjem uslova iz člana 3. stav 2. tačka 1. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, da jedan od supružnika/vanbračnih partnera nije stariji od 40 godina života u momentu podnošenja prijave na Konkurs, nisu povređene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

4.2. Propisivanjem uslova iz člana 3. stav 2. tačka 8. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, da Učesnici konkursa nisu pravnosnažno osuđivani na kaznu zatvora od najmanje šest meseci, povređene su odredbe člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije.

PREPORUKA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Pokrajinskom zavodu za ravnopravnost polova da odredbu člana 3. stav 2. tačka 8. Pravilnika o uslovima za dodelu bespovratnih sredstava bračnim parovima na teritoriji AP Vojvodine za kupovinu seoskih kuća sa okućnicom, uskladi sa antidiskriminacionim propisima.

Potrebno je da Pokrajinski zavod za ravnopravnost polova obavesti Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o sprovođenju ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom. merama koje su preduzete u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja.

Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko Pokrajinski zavod za ravnopravnost polova, ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS“, broj 109/07

[2] „Službeni list SCG-Međunarodni ugovori“, broj 9/03

[3] Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 98/06)

[4] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09

[5] „Službeni glasnik RS“, broj 50/11

[6] Statut AP Vojvodine („Službeni list AP Vojvodine“, broj 54/14) član 14.

[7] „Službeni list AP Vojvodine“, br. 14/04 i 3/06), član 12.

[8] „Službeni list AP Vojvodine“, broj 13/14

[9] „Službeni glasnik RS“, broj 85/14

[10] „Službeni glasnik RS“, broj 25/18

[11] „Službeni glasnik RS“, broj 85/14