br. 07-00-00124/2023-02 datum: 4.8.2023.

 

MIŠLjENjE

 

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je AA, podneo protiv Ministarstva unutrašnjih poslova (u daljem tekstu: Ministarstvo). Podnosilac je u pritužbi i dopunama pritužbe, između ostalog, naveo da je u Ministarstvu bio zaposlen od 1. juna 2000. godine do 10. jula 2018. godine kada mu je radni odnos prestao zbog odlaska u invalidsku penziju. Dalje je naveo da se „MUP prema njemu ponašao nejednako u odnosu na ostale pripadnike Ministarstva jer mu prilikom odlaska u penziju nisu dodelili poništenu službenu legitimaciju“, kao i da je u konkretnom slučaju stavljen u neopravdano nepovoljniji položaj u odnosu na svoje kolege BB i VV, koji su prilikom odlaska u penziju dobili poništene službene legitimacije po „automatizmu“ i bez podnošenja zahteva. Takođe, naveo je da je 14. oktobra 2022. godine podneo zahtev Ministarstvu da mu se dodeli poništena službena legitimacija, ali da je rešenjem Sektora za ljudske resurse 08 broj 445/23 od 7. februara 2023. godine njegov zahtev odbijen kao neosnovan, kao i da smatra da je u konkretnom slučaju diskriminisan jer je „tokom trajanja službe javnost upoznao sa nezakonitim postupanjem Direkcije policije, Uprave kriminalističke policije i Službe za borbu protiv organizovanog kriminala“, zbog svojih prethodnih obraćanja Povereniku, kao i zbog svog političkog ubeđenja i političkih kontakata sa „liderima opozicije“. U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je da je podnosiocu pritužbe službena legitimacija izdata 27. marta 2007. godine, na osnovu Pravilnika o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova (u daljem tekstu: Pravilnik) koji je bio na snazi u periodu od 1. novembra 2001. godine do marta 2019. godine, a kojim nije bilo predviđeno zadržavanje službene legitimacije ovlašćenih službenih lica kada im radni odnos u Ministarstvu prestane. Dalje je navedeno da je tokom perioda važenja ovog Pravilnika, Sektor za ljudske resurse zaprimio „svega nekoliko zahteva vezanih za zadržavanje službenih legitimacija i da u tim slučajevima nije donošeno posebno rešenje o odbijanju zahteva, već su podnosioci zahteva službenim aktom obaveštavani da ne postoje uslovi za zadržavanje službenih legitimacija nakon prestanka radnog odnosa“. U izjašnjenju je pojašnjeno da je u aprilu 2019. godine na snagu stupila Uredba o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije (u daljem tekstu: Uredba), kojom je u članu 10. propisano da kada radni odnos policijskom službeniku u Ministarstvu prestane sporazumom ili penzionisanjem, službena legitimacija može se zadržati, s tim što se ista poništava perforiranjem. Takođe, navedeno je da su u skladu sa izmenama propisa, policijskim službenicima BB i VV 22. aprila 2019. godine izdate nove službene legitimacije koje su zadržali nakon što im je radni odnos u Ministarstvu prestao (BB 31. decembra 2020.godine, a  VV 1. septembra 2022. godine), kao i da se oni ne nalaze u uporedivoj situaciji sa podnosiocem pritužbe kome je radni odnos u Ministarstvu prestao 2018. godine. Tokom postupka utvrđeno je da je odredbama Pravilnika o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova  („Sl. glasnik RS“ 53/01 i 59/02) u članu 8. stav 1. tačka 1. bilo propisano da je ovlašćeno službeno lice obavezno da vrati službenu legitimaciju kada mu prestane radni odnos u Ministarstvu, dok je stavom 3. iste odredbe bilo propisano da je uniformisani pripadnik policije obavezan da vrati značku uniformisanih pripadnika policije shodno slučajevima iz st. 1. i 2. ovog člana. S tim u vezi, može se konstatovati da odredbama Pravilnika koji je bio na snazi u trenutku kada je podnosiocu pritužbe izdata službena legitimacije 2007. godine, odnosno u vreme njegovog penzionisanja 2018. godine nije bila predviđena mogućnost zadržavanja službene legitimacije ovlašćenog službenog lica. Dalje, s obzirom da je Uredba o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije koja daje mogućnost zadržavanja službene legitimacije stupila na snagu u aprilu 2019. godine, da su na osnovu ove Uredbe policijskim službenicima izdavane nove službene legitimacije, kao i da je BB i VV radni odnos u Ministarstvu prestao 2020., odnosno 2022. godine može se konstatovati da se podnosilac pritužbe i lica u odnosu na koja smatra da je stavljen u neopravdano nepovoljniji položaj ne nalaze u uporedivoj situaciji imajuću u vidu da se u konkretnom slučaju radi o službenim legitimacijama izdatim po dva različita pravna akta, odnosno da im je radni odnos prestao u vreme važenja različitih pravnih propisa kojima je na drugačiji način uređeno pitanje zadržavanja službenih legitimacija. Ceneći sve napred navedeno, Poverenik je dao mišljenja da Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

 

1. TOK POSTUPKA
   • Povereniku za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratio AA, protiv Ministarstva unutrašnjih poslova (u daljem tekstu: Ministrstvo) zbog viktimizacije i diskriminacije na osnovu ličnog svojstva – političko ubeđenje.
   • Podnosilac je u pritužbi i dopunama pritužbe, između ostalog, naveo:

 

• da se MUP prema njemu ponašao nejednako u odnosu na ostale pripadnike Ministarstva jer mu prilikom odlaska u penziju nisu dodelili poništenu službenu legitimaciju;

 

• da je prilikom odlaska u penziju njegov kolega BB dobio svoju službenu legitimaciju (bez pripadajuće značke) poništenu i da iako je i on prilikom razduženja usmeno tražio da mu se vrati poništena službena legitimacija njegov zahtev je odbijen;

 

• da se iz navedenog „vidi nejednako postupanje prema njemu u odnosu na kolegu BB“ i da „iako su obojica majori po činu i po rešenju su bili u istom odseku i istom odeljenju SBPOK-a i istim radnim grupama i zajedno su sedeli u istoj kancelariji više od 10 godine, MUP je odlučio da kolegi dodeli poništenu službenu legitimaciju, a da njega stavi u podređen položaj“;

 

• da je u konkretnom slučaju „stavljen u nepovoljniji položaj“ i u odnosu na kolegu VV koji je prilikom odlaska u penziju 2022. godine takođe dobio poništenu službenu legitimaciju i da ni VV ni BB nisu podnosili zahtev za dodelu poništene službene legitimacije prilikom odlaska u penziju;

 

• da je shodno Zakonu o opštem upravnom postupku „došao u posed dokumenta Ministarstva od 7. aprila 2022. godine koji je upućen Povereniku i da je dokumentu navedeno da je uvidom u evidencije Ministarstva utvrđeno da se nije obratio zahtevom za zadržavanje službene legitimacije“;

 

• da je 14. oktobra 2022. godine uputio zahtev Ministarstvu da mu se dodeli poništena službena legitimacija „smatrajući da će svoje pravo ostvariti podnošenjem zahteva“ i da je tim povodom MUP Republike Srbije, Sektor za ljudske resurse doneo rešenje 08 broj 445/23 od 7. februara 2023. godine kojim je njegov zahtev odbijen kao neosnovan;

 

• da „iz navedenog proizlazi da se MUP prema njemu odnosio nejednako u odnosu na njegove kolege VV i BB i da je u odnosu na njih stavljen u nepovoljniji položaj i pored toga što je uputio zahtev za dodelu poništene službene legitimacije koji je odbijen dok su njegove kolege dobile poništene službene legitimacije iako nisu podneli zahteve“, kao i da je razlog navedenog postupanja to što je ukazao na kršenje zakona „od strane visokopozicioniranih starešina MUP-a“, zbog svojih političkih ubeđenja i političkih kontakata i zbog svojih ranijih obraćanja Povereniku za zaštitu ravnopravnosti“.

 

• U dopunama pritužbe podnosilac je, između ostalog, naveo:

 

• da je radni odnos u MUP-u zasnovao 1. juna 2000. godine i da je u invalidsku penziju otišao 10. jula 2018. godine, a da je zahtev za dodelu poništene služne legitimacije podneo 14. oktobra 2022. godine;

 

• da od trenutka kada je otišao u penziju do trenutka podnošenja zahteva postoji „očigledna vremenska distanca“ jer nije znao da treba da podnese zahtev za dodelu poništene službene legitimacije „s obzirom da prema njegovim saznanjima niko nikada pre njega nije podnosio takav zahtev već je poništena službena legitimacija dodeljivana prilikom odlaska u penziju bez zahteva“;

 

• da se „prema njegovim saznanjima poništena službena legitimacija prilikom odlaska u penziju dobija po automatizmu, kao uspomena na radni vek proveden u MUP-u i da misli da niko do sada nije pisao zahtev za dodelu poništene službene legitimacije već su je dobili po automatizmu, konkretno kolege BB i VV sa kojima je radio od 2007. godine do odlaska u penziju“;

 

• da njemu „niko nije tražio da podnese zahtev za dodelu poništene službene legitimacije već da je iz dopisa Sekretarijata 02 broj 011-798/22-5 od 7. aprila 2022. godine shvatio da treba da podnese zahtev i da „to što mu je zahtev odbijen, a prema njegovim neproverenim saznanjima nikome pre njega nije odbijen, smatra nejednakim postupanjem MUP-zbog njegovih političkih ubeđenja“;

 

• da smatra da je radi donošenja mišljenja i utvrđivanja tačnog činjeničnog stanja bitno da Poverenik u konkretnom slučaju zatraži od MUP-a statističke podatke koliko je policijskih službenika podnelo zahtev za dodelu poništene službene legitimacije povodom odlaska u penziju i koliko zahteva je pozitivno rešeno, a koliko je odbijeno i da ukoliko je jedini koji je podneo takav zahtev, a drugi nisu morali „to smatra nejednakim postupanjem MUP-a prema njemu“;

 

• da ukoliko postoji više zahteva za dodelu poništene službene legitimacije i da su oni „pozitivno rešeni“, a da je samo njegov zahtev odbijen to takođe smatra nejednakim postupanjem MUP-a prema njemu;

 

• da aktom diskriminacije smatra to što je ostalim članovima Radne grupe za rasvetljavanje ubistva novinara, tačnije policijskim službenicima BB i VV prilikom odlaska u penziju dodeljenja poništena službena legitimacija, a njemu nije;

 

• da smatra da je u konkretnom slučaju diskriminisan jer je „tokom trajanja službe javnost upoznao sa nezakonitim postupanjem Direkcije policije, Uprave kriminalističke policije i Službe za borbu protiv organizovanog kriminala“, zbog svojih prethodnih obraćanja Povereniku, kao i zbog svog političkog ubeđenja i političkih kontakata sa „liderima opozicije“.;

 

• da ističe da su ministru unutrašnjih poslova postavljena poslanička pitanja „od strane poslanika opozicije u vezi navoda pritužbe koju je podneo Povereniku 31. januara 2022. godine i 3. marta 2023. godine“ i da „s obzirom da poslanici koji ne pripadaju vladajućoj koaliciji postavljaju pitanja koja se tiču njegove bezbednosti jer je bio član Radne grupe za rasvetljavanje ubistva novinara uz napomenu da je jedan od izvršilaca u bekstvu, kao i pitanja koja se tiču činjenice da nije dobio pištolj i poništenu službenu legitimaciju smatra da to dovoljno govori o njegovim političkim ubeđenjima koja su suprotna od politike vladajuće koalicije i o njegovim političkim konstaktima“;

 

• da je „indikativna činjenica da je povodom zahteva koji je podneo za dodelu poništene službene legitimacije, u zabludu doveden ministar koji je u dopisu 01 broj 06-459/22-28 od 17. maja 2023. godine, koje predstavlja odgovor na poslaničko pitanje narodne poslanice, naveo da Ministarstvo nije donelo rešenje o odbijanju njegovog zahteva, već da je dopisom obavešten da nisu ispunjeni uslovi da se udovolji njegovom zahtevu“.

 

• Uz pritužbu i dopunu pritužbe u vidu priloga dostavljeni su sledeći dokazi: 1) dopis Ministarstva od 7. aprila 2022. godine; 2) zahev za dodelu poništene služne legitimacije od 14. oktobra 2022. godine; 3) dopsi Sektora za ljudske resurse 08.7 broj 33/22 od 15. novembra 2022. godine 4) rešenje Sektora za ljudske resurse 08 broj 445/23 od 7. februara 2023. godine i 5) dopis 01 broj 06-459/22-28 od 17. maja 2023. godine.

 

• U cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, u toku postupka pribavljene su izjave lica za koja je podnosilac u pritužbi naveo da imaju neposredna saznanja o događajima povodom kojih je podneta pritužba, i to: BB i VV.
• U izjavi svedoka BB, između ostalog, navedeno je:

• da je radni odnos zasnovao 1990. godine i da mu je radni odnos prestao penzionisanjem 31. avgusta 2022. godine;
• da je prilikom odlaska u penziju dobio poništenu službenu legitimaciju bez značke „za šta se nije pismeno obraćao MUP-u“;
• da mu je službena legitimacija vraćena „onog dana kada je razdužio policijsku značku“ i da mu je „osoba zadužena za to u donjem delu izbušila plastificirani deo službene legitimacije i vratila mu“ i da ima i „prethonu izbušenu službenu legitimaciju koju je menjao pre te, jer su menjane u prethodnom periodu zbog promene izgleda i na osnovu Zakona o policiji“;
• da prilikom odlaska u penziju „nikome nije podnosio zahtev da mu se vrati poništeni deo plastificirane službene legitimacije koji je sastavni deo službene legitimacije“.

1.7. U izjavi svedoka VV, između ostalog, navedeno je:

• da je radni odnos u MUP-u zasnovao 1. aprila 1999. godine po rešenju broj 112-116/99 od 8. aprila 1999. godine i da mu je radni odnos prestao zbog odlaska u penziju 30. decembra 2020. godine po rešenju 03 broj 118-2672/20 od 17. decembra 2020. godine;
• da je 28. decembra 2020. godine prilikom odlaska u penziju vratio službenu značku i službenu legitimaciju i da je tom prilikom dobio povratnicu o predaji službene značke i poništenu službenu legitimaciju;
• da nije pradao „nikakav pisani zahtev za dodelu poništene službene legitimacije“, već da mu je šalterski službenik prilikom vraćanja službene značke i službene legitimacije vratio poništenu službenu legitimaciju i povratnicu o predaji službene značke.

1.8. U cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa članom odredbe člana 37. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije i člana 23. Poslovnika o radu Poverenika za zaštitu ravnopravnosti u toku postupka pribavljeno je izjašnjenje Ministarstva unutrašnjih poslova.

1.9. U izjašnjenju Ministarstva, između ostalog, navedeno je:

–         da je podnosiocu pritužbe Ministarstvo izdalo službenu značku ID broja 042 27. marta 2007. godine i pripadajući obrazac serijskog broja K0000801;

 

• da je podnosiocu pritužbe radni odnos u Ministarstvu prestao 11. jula 2018. godine i da je u tom trenutku važio Pravilnik o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova kojim je u članu 8. stav 1. propisano da je „ovlašćeno službeno lice obavezno da vrati službenu legitimaciju kada mu prestane odnos u Ministarstvu, razdužena službena značka i legitimacija“, kao i svim drugim ovlašćenim službenim licima kojima je prestao radni odnos bez izuzetka;

 

• da podnosilac pritužbe smatra da je stavljen u neopravdano nepovoljniji položaj u odnosu na kolegu VV kome je radni odnos prestao 31. decembra 2020.godine (izdata službena legitimacija registarskog broja 13280 od 22. aprila 2019. godine) i BB kome je radni odnos prestao 1. septembra 2022. godine (izdata službena legitimacija registarskog broja 13664 od 22. aprila 2019. godine), a koji su prilikom odlaska u penziju zadržali perforirane službene legitimacije;

 

• da su službene značke i legitimacije BB i VV izdate na osnovu Uredbe o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije koja u članu 10. propisuje da kada radni odnos policijskom službeniku u Ministarstvu prestane sporazumom ili penzionisanjem, službena legitimacija može se zadržati, s tim što se ista poništava perforiranjem;

 

• da su se na izdavanje i razduživanje službenih legitimacija podnosioca pritužbe, BB i VV primenjivale i poštovale odredbe dva različita pravna akta koja su važila u vreme njihovog prestanka radnog odnosa, a što se vidi i u izgledu samih službenih legitimacije, te da u konkretnom slučaju nije došlo do povrede načela jednakosti;

 

• da je u toku primene Pravilnik o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova, u periodu od 1. novembra 2001. godine do marta 2019. godine, Sektor za ljudske resurse zaprimio „svega nekoliko zahteva vezanih za zadržavanje obrasca službenih legitimacija i da je navedenim policijskim službenicima takođe ukazano da ne postoje uslovi za zadržavanje službenih legitimacija nakon prestanka radnog odnosa i da u tim slučajevima nije donošeno posebno rešenje o odbijanju zahteva već su o navedenim okolnostima obaveštavani službenim aktom“;

 

• da se Ministarstvo u konkretnom slučaju rukovodilo „isključivo pozitivno-pravnim propisima kojima je uređena ova pravna materija“ i da je „evidentno“ da se „ovaj slučaj“ ne može porediti sa služajem policijskih službenika BB i VV imajuću u vidu da se radi o službenim legitimacijama izdatim po dva različita pravna akta kojima je na drugačiji način uređeno pitanje zadržavanja službenih legitimacija;

 

• da je „praksa Ministarstva da se zaposleni prilikom razduženja službene legitimacije bez posebnog pismenog zahteva izjasni da li želi da zadrži perforiranu službenu legitimaciju u smislu člana 10. stav 6. Uredbe o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije“.

 

2. ČINjENIČNO STANjE

 

2.1. Uvidom u dopis Ministarstva 02 broj 011-798/22-5 od 7. aprila 2022. godine utvrđeno je da je, između ostalog, navedeno da Uredba o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije („Službeni glasnik RS“ broj 63/17) koja je bila važeća u vreme prestanka radnog odnosa AA u članu 10. stav 2. propisuje da kada radni odnos policijskom službeniku u Ministarstvu prestane sporazumom ili penzionisanjem, službena legitimacija se može zadržati, s tim što se ista mora poništiti perforiranjem. Daljim uvidom utvrđeno je da je navedeno da „uvidom u evidencije Ministarstva nije utvrđeno da se podnosilac pritužbe obraćao zahtevom za zadržavanje poništene službene legitimacije, niti da mu je takav zahtev odbijen“.

 

2.2. Uvidom u zahtev za dodelu poništene službene legitimacije utvrđeno je da je navedeni zahtev podnosilac pritužbe podneo 14. oktobra 2022. godine Direkciji policije i tražio da mu se dostavi poništena (perforirana) službena legitimacija koju je koristio do odlaska u penziju (ID broj legitimacije 0242). Daljim uvidom utvrđeno je da je podnosilac u zahtevu, između ostalog, naveo da je prilikom odlaska u penziju na njegovu usmenu molbu da mu se vrati poništena službena legitimacija, od „službenika kome ne zna ime i prezime, a kod koga je razdužio službenu legitimaciju, dobio odgovor da ne može da je dobije“, kao i da je „indikativno“ to što su i BB i VV prilikom odlaska u penziju dobili svoje poništene službene legitimacije „a da u vezi navedenog nisu podnosili zahtev“.

 

2.3. Uvidom u dopis Ministarstva 08.7 broj 33/22 od 15. novembra 2022. godine utvrđeno je da je, između ostalog, navedeno da je Ministarstvo unutrašnjih poslova, Sektor za ljudske resurse, a povodom zahteva za vraćanje perforirane službene legitimacije, obavestio podnosioca pritužbe da Pravilnik o službenoj legitimacija ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova („Sl.glasnik RS“ br.53/01 i 59/02) shodno kome mu je izdata službena značka ID broja 0242 i pripadajuća službena legitimacija seriskog broja K0000801 ne predviđa zadržavanje službene legitimacije po prestanku radnog odnosa. Daljim uvidom utvrđeno je da je navedeno da član 10. Uredbe o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije („Službeni glasnik RS“ broj 63/17) predviđa zadržavanje perforirane službene legitimacije nakon prestanka radnog odnosa zaposlenog i odnosi se na službene značke i službene legitimacije koje su se izdavale počev od 2019. godine i da je BB izdata službena značka i službena legitimacija u skladu sa novom Uredbom „te je sa odlaskom u penziju 1. septembra 2022. godine bilo omogućeno zadržavanje perforirane službene legitimacije, što se odnosi i na VV kome je radni odnos prestao 30. decembra 2020. godine“.

 

2.4. Uvidom u rešenje 08 broj 445/23 od 7. februara 2023. godine utvrđeno je da je odlučujući po zahtevu podnosioca pritužbe za dodelu poništene službene legitimacije doneto rešenje kojim je njegov zahtev odbijen kao neosnovan. Uvidom u obrazloženje navedenog rešenja utvrđeno je da je, između ostalog, konstatovano da je uvidom u službene evidencije utvrđeno da je službena značka ID broj 0242 i pripadajuća službena legitimacija serijskog broja K0000801 izdata shodno Pravilniku o službenoj legitimacija ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova („Sl.glasnik RS“ br.53/01 i 59/02) kojim je u članu 8 stav 1. propisano da je ovlašćeno službeno lice obavezno da vrati službenu legitimaciju kada mu prestane radni odnos u Ministarstvu, dok je stavom 3. istog člana propisano da je uniformisani pripadnik policije obavezan da vrati značku uniformisanih pripadnika policije u slučajevima iz stava 1. i 2. ovog člana. Takođe, uvidom u obrazloženje rešenja utvrđeno je da je konstatovano da imajući u vidu da navedeni Pravilnik ne predviđa zadržavanje službene legitimacije po prestanku radnog odnosa „odlučeno je kao u dispozitivu rešenja“.

 

2.5. Uvidom u dopis 01 broj 06-459/22-28 od 17. maja 2023. godine utvrđeno je da navedeni dopis predstavlja odgovor ministra unutrašnjih poslova na poslaničko pitanje narodne poslanice Slavice Radovanović, kao i da je jedno od pitanja koje se odnosilo na podnosioca pritužbe i pitanje pod rednim brojem 5. koje glasi: „Da li je tačan podatak da je MUP rešenjem odbio zahtev da se AA, uzbunjivaču i članu Radne grupe za rasvetljavanje ubistva novinara prilikom odlaska u penziju dodeli poništena dlužbena legitimacija?“. Dalje, uvidom u odgovor ministra unutrašnjih poslova utvrđeno je da je, između ostalog, navedeno da „Ministarstvo nije donelo rešenje o odbijanju zahteva, već je imenovani dopisom obavešten da nisu ispunjeni uslovi da se udovolji zahtevu“.

 

2.5. RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

 

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe i izjašnjenja, dokaze koji su dostavljeni tokom postupka, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

 

Pravni okvir

 

• Ustav Republike Srbije^[1] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
• Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda^[2], odredbom člana 14. propisuje da se uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj konvenciji obezbeđuje, bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza s nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status. Evropska konvencija zabranjuje svaku diskriminaciju, a time i viktimizaciju koja dovodi do nejednakog tretmana.
• Zakonom o zabrani diskriminacije propisano je da akt diskriminacije označava svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.^[3] Odredbom člana 9. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da diskriminacija postoji ako se prema licu ili grupi lica neopravdano postupa lošije nego što se postupa ili bi se postupalo prema drugima, isključivo ili uglavnom zbog toga što su tražili, odnosno nameravaju da traže zaštitu od diskriminacije ili zbog toga što su ponudili ili nameravaju da ponude dokaze o diskriminatorskom postupanju. Takođe, odredbama člana 25. stav 1. ovog zakona zabranjena je diskriminacija zbog političkih ubeđenja lica ili grupe loca, odnosno pripadnosti ili nepripadnosti političkoj stranci, odnosno sindikalnoj organizaciji.
• Zakon o zaštiti uzbunjivača^[4] u članu 2. stav 1. tačka 2. propisuje da je “uzbunjivač” fizičko lice koje izvrši uzbunjivanje u vezi sa svojim radnim angažovanjem, postupkom zapošljavanja, korišćenjem usluga državnih i drugih organa, nosilaca javnih ovlašćenja ili javnih službi, poslovnom saradnjom i pravom vlasništva na privrednom društvu. Odredbama člana 21. ovog zakona, između ostalog, propisano je da poslodavac ne sme činjenjem ili nečinjenjem da stavi uzbunjivača u nepovoljniji položaj u vezi sa uzbunjivanjem, a naročito ako se nepovoljniji položaj, između ostalog, odnosi na: disciplinske mere i kazne, prestanak radnog odnosa, isplatu nagrade i otpremnine itd. Članom 23. ovog zakona propisano je da uzbunjivač prema kome je preduzeta štetna radnja u vezi sa uzbunjivanjem ima pravo na sudsku zaštitu. Sudska zaštita se ostvaruje podnošenjem tužbe za zaštitu u vezi sa uzbunjivanjem nadležnom sudu, u roku od šest meseci od dana saznanja za preduzetu štetnu radnju, odnosno tri godine od dana kada je štetna radnja preduzeta. U postupku sudske zaštite nadležan je viši sud prema mestu preduzimanja štetne radnje ili prema mestu prebivališta tužioca. Postupak za sudsku zaštitu u vezi sa uzbunjivanjem je hitan.
• Uredbom o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije^[5] u članu 10. stav 2. propisano je da kada radni odnos policijskom službeniku u Ministarstvu prestane sporazumom ili penzionisanjem, službena legitimacija može se zadržati, s tim što se ista poništava perforiranjem.
• Pravilnikom o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova^[6] u članu 8. stav 1. tačka 1. bilo je propisano da je ovlašćeno službeno lice obavezno da vrati službenu legitimaciju kada mu prestane radni odnos u Ministarstvu. Stavom 2. iste odredbe propisano je da ovlašćeno službeno lice kada, po odredbama ovog pravilnika, stekne pravo na službenu značku izrađenu u zlatno-žutoj boji, vraća službenu značku izrađenu u čelično-beloj boji, dok je sstavom 3. iste odredbe propisano da je uniformisani pripadnik policije obavezan da vrati značku uniformisanih pripadnika policije shodno slučajevima iz st. 1 i 2 ovog člana.

Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja, kao i dostavljenih dokaza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

• Imajući u vidu predmet pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je analizirati da li su razlozi zbog kojih Ministarstvo unutrašnjih poslova (u daljem tekstu: Ministarstvo) nije omogućilo podnosiocu pritužbe da nakon odlaska u penziju zadrži svoju službenu legitimacija (poništenu), u vezi sa činjenicom da je Povereniku već podnosio pritužbe zbog diskriminacije protiv Ministarstva, odnosno da li je navedeno postupanje u vezi sa njegovim ličnim svojstvom – političko ubeđenje.

 

• Prilikom donošenja mišljenja u ovom predmetu uzete su u obzir odredbe člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije o preraspodeli i prebacivanju tereta dokazivanja, kao i one činjenice i dokazi koji su od značaja za utvrđivanje postojanja povreda odredaba Zakona o zabrani diskriminacije. Eventualne nepravilnosti koje su nastale kao posledica iznošenja informicija o nepravilnostima u radu ili postupanju drugih lica, organa ili organizacija štite se u skladu sa Zakonom o zaštiti uzbunjivača sudskim putem, u roku od šest meseci od dana saznanja za preduzetu štetnu radnju, odnosno u roku od tri godine od dana kada je štetna radnja preduzeta.

 

• Među stranama u postupku nije sporno da je podnosilac pritužbe zasnovao radni odnos u Ministarstvu juna 2000. godine, kao i da mu je radni odnos prestao 10. jula 2018. godine zbog odlaska u invalidsku penziju. Dalje, nesporno je da prilikom odlaska u penziju, nije dobio poništenu službenu legitimaciju, da je 14. oktobra 2022. godine podneo zahtev da mu se dodeli službena legitimacija (poništena) i da je rešenjem Ministarstva 08 broj 445/23 od 7. februara 2023. godine, njegov zahtev odbijen kao neosnovan. Takođe, nesporno je da su prilikom odlaska u penziju, policijski službenici BB i VV, zadržali svoje službene legitimacije koje su poništene perforiranjem.

 

• U konkretnom slučaju, a polazeći od činjenice da je podnosilac u pritužbi kao „jedan od razloga“ zbog kojeg mu nije dodeljenja poništena službena legitimacija naveo i to što je Povereniku i ranije podnosio pritužbe protiv Ministarstva zbog diskriminacije, neophodno je istaći da je odredbama člana 9. Zakonom o zabrani diskriminacije kao jedan od oblika diskriminacije predviđena i zabrana pozivanja na odgovornost, odnosno viktimizacija koja postoji ako se prema licu postupa lošije nego što se postupa prema drugima, isključivo ili uglavnom zbog toga što su tražili, odnosno nameravaju da traže zaštitu od diskriminacije ili zbog toga što su ponudili ili nameravaju da ponude dokaze o diskriminatorskom postupanju. S tim u vezi, Poverenik konstatuje da se podnosilac pritužbe, pre podnošenja ove pritužbe, januara 2019. godine i 31. januara 2022. godine već obraćao Povereniku pritužbama zbog diskriminacije protiv Ministarstva.

 

Uzimajući u obzir ovako nesporno utvrđeno činjenično stanje, kao i navode iz pritužbe, u konkretnom slučaju potrebno je analizirati da li je odlukom da podnosiocu pritužbe ne dozvoli zadržavanje poništene službene legitimacije prilikom odlaska u penziju, odnosno odbijanjem zahteva da mu se dodeli poništena službena legitimacija, Ministarstvo povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije kojima je propisana zabrana pozivanja na odgovornost, odnosno viktimizacija i zabrana diskriminacije lica zbog političkih ubeđenja.

 

• Pojašnjavajući razloge zbog kojih podnosiocu pritužbe nije dodeljenja poništena službena legitimacija, odnosno razloge zbog kojih je njegov zahtev za dodelu poništene službene legitimacije od 14. oktobra 2022. godine odbijen, u izjašnjenju je, između ostalog, navedeno da je u trenutku prestanka radnog odnosa podnosioca pritužbe u Ministarstvu u julu 2018. godine, važio Pravilnik o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova kojim nije bilo predviđeno zadržavanje službene legitimacije. Takođe, navedeno je da je ovaj pravilnik važio od 1. novembra 2001. godine do marta 2019. godine, i da je u tom periodu Sektor za ljudske resurse zaprimio „svega nekoliko zahteva vezanih za zadržavanje obrasca službenih legitimacija“, da je podnosiocima zahteva ukazano da ne postoje uslovi za zadržavanje službenih legitimacija nakon prestanka radnog odnosa i da u tim slučajevima nije donošeno posebno rešenje o odbijanju zahteva „već su o navedenim okolnostima obaveštavani službenim aktom“. Imajući u vidu navedeno, Poverenik konstatuje da je odredbama Pravilnika o službenoj legitimaciji ovlašćenih službenih lica i znački uniformisanih pripadnika policije Ministarstva unutrašnjih poslova(„Sl. glasnik RS“ 53/01 i 59/02) u članu 8. stav 1. tačka 1. bilo propisano da je ovlašćeno službeno lice obavezno da vrati službenu legitimaciju kada mu prestane radni odnos u Ministarstvu. Stavom 2. iste odredbe propisano je da ovlašćeno službeno lice kada, po odredbama ovog pravilnika, stekne pravo na službenu značku izrađenu u zlatno-žutoj boji, vraća službenu značku izrađenu u čelično-beloj boji, dok je stavom 3. iste odredbe propisano da je uniformisani pripadnik policije obavezan da vrati značku uniformisanih pripadnika policije shodno slučajevima iz st. 1. i 2. ovog člana. S tim u vezi, a imajući u vidu navode iz izjašnjenja da su podnosiocu pritužbe službena značka ID broja 042 i pripadajući obrazac serijskog broja K0000801 izdati marta 2007, kao i činjenicu da mu je radni odnos prestao 10. jula 2018. godine, može se konstatovati da odredbama Pravilnika koji je bio na snazi u trenutku kada je podnosiocu pritužbe izdata službena legitimacije, odnosno u vreme njegovog penzionisanja nije bila predviđena mogućnost zadržavanja službene legitimacije ovlašćenog službenog lica.

 

• Dalje, Poverenik je takođe imao u vidu da je podnosilac u pritužbi naveo da je u konkretnom slučaju stavljen u neopravdano nepovoljniji položaj u odnosu na svoje kolege BB i VV koji su prilikom odlaska u penziju dobili svoje poništene službene legitimacije i to po „automatizmu“, odnosno bez podnošenja zahteva. U izjašnjenju Ministarstva navedeno je da su se na izdavanje i razduživanje službenih legitimacija podnosioca pritužbe, BB i VV primenjivale odredbe dva različita pravna akta koja su važila u vreme njihovog prestanka radnog odnosa. S tim u vezi, pojašnjeno je da u aprilu 2019. godine stupila na snagu Uredba o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije, koja u članu 10 stav 2. propisuje da kada radni odnos policijskom službeniku u Ministarstvu prestane sporazumom ili penzionisanjem, službena legitimacija može se zadržati, s tim što se ista poništava perforiranjem i da je navedenim policijskim službenicima 22. aprila 2019. godine izdata nova službena legitimacija koja je promenjenog izgleda u skladu sa novim propisima. S obzirom da je kako je dalje navedeno, policijskom službeniku VV radni odnos u ministarstvu prestao penzionisanjem 31. decembra 2020. godine, a BB 1. septembra 2022. godine, policijski službenici su u skladu sa važećim pravnim aktom koji je u tom trenutku bio na snazi, tačnije Uredbom o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije dobili službene legitimacije koje su poništene perforiranjem. Poverenik konstatuje da navedeno proizlazi i iz izjava BB i VV koje su u svojstvu svedoka dali za potrebe ovog postupka.

 

• Imajući u vidu odredbe člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije o preraspodeli i prebacivanju tereta dokazivanja, može se konstatovati da je u konkretnom slučaju Ministarstvo dokazalo da razlozi zbog kojih podnosiocu pritužbe nije dodeljenja poništena službena legitimacija, odnosno da razlozi iz kojih je odbijen njegov zahtev za dodelu poništene službene legitimacije nisu u vezi ni sa jednim njegovim ličnim svojstvom već sa činjenicom da mu je radni odnos u Ministarstvu prestao u vreme važenja Pravilnika kojim je bila propisana obaveza vraćanja službene legitimacije, odnosno kojim nije bila propisana mogućnost zadržavanja poništene službene legitimacije. Takođe, tokom postupka je utvrđeno da su BB i VV službene legitimacije izdate na osnovu Uredbe o izgledu, formi i sadržini službene značke i službene legitimacije, koja u članu 10. stav 2. predviđa mogućnost zadržavanja službene legitimacije koja se poništava perforiranjem. Imajući u vidu navedeno, može se konstatovati da se podnosilac pritužbe i lica u odnosu na koja smatra da je stavljen u neopravdano nepovoljniji položaj ne nalaze u uporedivoj situaciji s obzirom da im je službena legitimacija izdata, odnosno da im je radni odnos prestao u vreme važenja različitih pravnih propisa kojima je regulisana obaveza vraćanja, odnosno mogućnost zadržavanja službene legitimacije. Ceneći sve napred navedeno, Poverenik je dao mišljenja da Ministarstvo nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

 

4. MIŠLjENjE

 

U postupku po pritužbi koju je AA podneo protiv Ministarstva unutrašnjih poslova, utvrđeno je da Ministarstvo unutrašnjih poslova nije povredilo odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

 

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, broj 98/06)

[2] („Službeni list SCG- Međunarodni ugovori”, br. 9/03, 5/05, 7/05-ispravka i „Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, broj 12/10)

[3] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, br 22/09 i 52/21), član 2. stav 1. tačka 1.

[4] „Službeni glasnik RS”, broj 128/2014

[5] „Službeni glasnik RS”, br. 10/19 i 152/20

[6] „Službeni glasnik RS”, br. 53/01 i 59/02

 

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković

---

194-23 Nije utvrđena viktimizacija

---