del. br. 1575 datum: 12. 12. 2011.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prima i razmatra pritužbe zbog povreda odredaba Zakona o zabrani diskriminacije, daje mišljenja i preporuke i izriče zakonom utvrđenje mere (čl. 33. st. 1. t. 1. Zakona o zabrani diskriminacije „Službeni glasnik RS”, br. 22/2009), povodom pritužbe Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti daje

MIŠLjENjE

U postupku koji je sproveden po pritužbi Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine iz Novog Pazara protiv Ministarstva prosvete i nauke zbog stavljanja u nepovoljniji položaj pripadnika i pripadnica bošnjačke nacionalne manjine u oblasti ostvarivanja prava na obrazovanje na maternjem jeziku, utvrđeno je da prilikom ispunjavanja zakonskih ovlašćenja i dužnosti u okviru svoje nadležnosti Ministarstvo prosvete i nauke Republike Srbije nije postupalo diskriminatorno prema bošnjačkoj nacionalnoj manjini u ostvarivanju prava na obrazovanje na maternjem jeziku.

O b r a z l o ž e nj e

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti primila je 29. jula 2011. godine pritužbu predsednika Izvršnog odbora Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine E. Dž., izjavljenu protiv Ministarstva prosvete i nauke Republike Srbije i ministra Žarka Obradovića. U pritužbi je navedeno:

– da je pripadnicima bošnjačke nacionalne manjine u Republici Srbiji neopravdano onemogućeno korišćenje garantovanih prava kao i da su stavljeni u nepovoljan položaj zbog čega su postali nacionalna manjina sa najnižim stepenom ostvarenosti nacionalnih prava u oblasti obrazovanja na maternjem jeziku;
– da pripadnici bošnjačke nacionalne manjine ni na jednom nivou obrazovanja ne ostvaruju pravo na obrazovanje na bosanskom jeziku kao svom maternjem jeziku, čime je izvršena diskriminacija pripadnika bošnjačke nacionalne manjine u odnosu na pripadnike drugih nacionalnih manjina kojima je ostvarivanje tog prava omogućeno.
– da je implementacija prava na obrazovanje na maternjem jeziku, pripadnicima bošnjačke nacionalne manjine, svedena na nastavni plan „Bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture” u osnovnim školama u Novom Pazaru, Sjenici, Tutinu i samo u jednoj školi u Prijepolju, i to u rangu izbornog nastavnog predmeta;
– da je formirana zajednička radna grupa predstavnika Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine i Ministarstva prosvete Republike Srbije i da je izrađen „Model obrazovanja na bosanskom jeziku za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji”, kao stručni elaborat na osnovu koga bi se u praksi ostvarilo pravo na obrazovanje na maternjem jeziku Bošnjaka u Srbiji. Primena Elaborata je izostala od strane Ministarstva prosvete mu iako je dostavljena 11. novembra 2009. godine, zajedno sa Odlukom Izvršnog odbora Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine o usvajanju Modela obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji, od 21. septembra 2009. godine, i usvajanju Elaborata o predlogu Modela obrazovanja za sandžačke Bošnjake, od 31. oktobra 2009. godine;
– da je adekvatna primena prava na obrazovanje izostala i kada je u pitanju izdavanje udžbenika maternjeg jezika („Bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture”), s obzirom da su Bošnjaci jedina manjinska nacionalna zajednica u Republici Srbiji za koju nije obezbeđena njegova primena i štampanje;
– da je 17. februara 2011. godine, Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine obnovio zahtev Ministarstvu prosvete i nauke za obezbeđivanje nastave na maternjem bosanskom jeziku i ponovo dostavio „Model obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji”. Ministarstvo prosvete je prosledilo ovaj dokument Zavodu za unapređenje obrazovanja i vaspitanja, radi stručnog mišljenja na osnovu kojeg će Ministarstvo prosvete preduzimati dalje aktivnosti.
– da je Zavod za unapređenje obrazovanja i vaspitanja u svom mišljenju, između ostalog, istakao: „Po našem mišljenju, međutim, uvođenjem nastavnog predmeta bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture, kao izbornog predmeta koji omogućava izučavanje posebnosti bosanskog jezika, istorije, kulture i tradicije sandžačkih Bošnjaka, obezbeđeno je čuvanje njihovog nacionalnog identiteta”. Ovakvo mišljenje Zavoda za unapređenje obrazovanja i vaspitanja pripadnike bošnjačke nacionalne zajednice stavljaju u neravnopravan položaj sa većinskim srpskim narodom i sa pripadnicima ostalih nacionalnih manjina kojima se ne spori pravo na izvođenje nastave na maternjem jeziku;
– da je u okviru priprema za polaganje završnog ispita – male mature u osnovnom obrazovanju i vaspitanju za školsku 2010/2011 godinu, Ministarstvo prosvete i nauke izdalo predviđene zbirke zadataka iz srpskog, odnosno maternjeg jezika i iz matematike. Zbirke su štampane na srpskom jeziku, kao i na jezicima sedam nacionalnih manjina – hrvatskom, mađarskom, albanskom, rumunskom, rusinskom, slovačkom i bugarskom jeziku. Obzirom da zbirke nisu štampane i na bosanskom jeziku, kao maternjem jeziku pripadnika bošnjačke nacionalne manjine, Ministarstvo je diskriminisalo Bošnjake u Republici Srbiji i stavilo ih u neravnopravan položaj.

Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine je uz pritužbu dostavio je i sledeće priloge: Odluku o usvajanju Modela obrazovanja za sandžačke Bošnjake, broj 194-09-2009 od 21. septembra 2009. godine; Odluku o usvajanju elaborata o predlogu obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji, broj 253-09-2009 od 31. oktobra 2009. godine; Elaborat o Modelu obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji, od 03. novembra 2009. godine; zahtev ministru prosvete broj 34-02/2011 od 17. februar a 2011. godine i odgovor ministra prosvete broj 680-00-00691/2009-06 od 01. aprila 2010. godine sa mišljenjem Zavoda za unapređenje obrazovanja i vaspitanja.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa čl. 35. stav 4. i 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupaka traženo izjašnjenje Ministarstva prosvete i nauke i ministra Žarka Obradovića. Ministarstvo prosvete i nauke je dostavilo izjašnjenje broj: 614-02-844/2011-02, u kojem se navodi:

– da je izjašnjenje koje se dostavlja Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pripremljeno u Sektoru za razvoj obrazovanja i međunarodnu prosvetnu i naučnu saradnju, u čijoj je nadležnosti, između ostalog, učešće u planiranju razvoja obrazovanja i vaspitanja u skladu sa usvojenim međunarodnim konvencijama, kao i praćenje i usavršavanje obrazovanja na jezicima nacionalnih manjina;
– da Ministarstvo prosvete i nauke preduzima potrebne mere i aktivnosti da obezbedi Ustavom garantovano pravo na očuvanje posebnosti pripadnika nacionalnih manjina, odnosno školovanje na svom jeziku, u skladu sa zakonom;
– da Ministarstvo prosvete i nauke primenjuje Evropsku povelju o regionalnim i manjinskim jezicima i u postupanju sarađuje sa nacionalnim savetima koji predstavljaju nacionalne manjine u oblasti obrazovanja, kulture, obaveštavanja na jeziku nacionalne manjine i službene upotrebe jezika i pisma, učestvuju u procesu odlučivanja, predlažu inicijative itd;
– da član 9. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja reguliše upotrebu jezika i daje mogućnost da se pripadnici manjina obrazuju na srpskom jeziku uz učenje predmeta Maternji jezik sa elementima nacionalne kulture, na svom maternjem jeziku ili dvojezično, kao i da prisustvo maternjeg jezika u nastavi u mnogome zavisi od angažovanja nacionalnog saveta određene nacionalne manjine, jer nacionalni savet nacionalne manjine predlaže Nacionalnom prosvetnom savetu opšte osnove predškolskog programa, nastavne planove i programe osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja i osnove vaspitnog programa, za sadržaje koji izražavaju posebnost nacionalne manjine, a naročito iz oblasti istorije, muzičkog vaspitanja i likovne umetnosti;
– da Ministarstvo prosvete i nauke podržava zastupljenost jezika nacionalnih manjina u školama i izlazi u susret davanjem saglasnosti skoro svim školama koje podnesu zahtev i za manje od 15 učenika, kao i da aktivnost unutar jedne škole prvenstveno zavisi od njihovog razvojnog plana, koji donosi organ upravljanja, između ostalog, i na predlog nacionalnog saveta te se preporučuje aktivnija uloga nacionalnih saveta po ovom pitanju;
– od septembra 2009. godine intenzivirana je saradnja sa Nacionalnim savetom bošnjačke nacionalne manjine i da je dogovoreno da će bošnjački nacionalni savet definisati koliko učenika i u kojim osnovnim školama želi nastavu na bosanskom jeziku, ko će pripremiti rukopise udžbenika za nastavu na bosanskom jeziku i odlučiti da li će dostaviti nov zahtev za izmenu Godišnjeg plana i programa škola u kojim bi se nastava odvijala na bosanskom jeziku, za sve razrede od prvog do sedmog ili samo za prvi i peti razred. Ministarstvu prosvete i nauke je 11. novembra 2009. godine dostavljen Elaborat o prijedlogu Modela obrazovanja za sandžačke Bošnjake u Republici Srbiji, koji je Nacionalni savet samostalno pripremio.
– da je Elaborat prosleđen Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja, radi davanja stručnog mišljenja a na osnovu čijeg mišljenja je Ministarstvo prosvete i nauke Nacionalnom savetu bošnjačke nacionalne manjine uputilo odgovor 01. aprila 2010. godine, nakon čega sve do 24. februara 2011. godine, Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine nije dostavio potrebne izmene i dopune Elaborata što je trebalo da učini u skladu sa uputstvom Zavoda;
– da je Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine uputio izmenjeni predlog Ministarstvu prosvete i nauke 24. februara 2011. godine koji je prosleđen 08. marta 2011. godine Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja, radi davanja novog stručnog mišljenja. Zavod za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja je dostavio 07. jula 2011. godine dopis kojim je odgovorio da ne postoji zakonska osnova za uvođenje novih predmeta Nacionalna historija, Muzička i likovna kultura Bošnjaka u nastavni plan, već je moguće prilagođavanje postojećih programa Likovne kulture za 30% na bosanskom jeziku, Istorije u 15% sadržaja, Muzičke kulture do 60% u oblasti pevanja i sviranja i 20% u oblasti slušanja muzike, kao i da bi uvođenje predmeta Bosanski jezik sa elementima nacionalne kulture sa dva časa nedeljno kroz izučavanje posebnosti nacionalne manjine bilo dovoljno;
– da je Nacionalni savet bošnjačke nacionalne manjine uputio Ministarstvu prosvete i nauke dopis broj 193-02/2011 od 22. jula 2011. godine, u kome je dostavio predloge opštih osnova predškolskog programa, nastavne planove i programe za sadržaje koji izražavaju posebnost bošnjačke nacionalne manjine, za prvi i peti razred osnovnog obrazovanja i vaspitanja i prvi razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja, a koji su dostavljeni Nacionalnom prosvetnom savetu na postupanje.

Zakon o zabrani diskriminacije propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označava svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Takođe je propisano da svako ima pravo na predškolsko, osnovno, srednje i visoko obrazovanje i stručno osposobljavanje pod jednakim uslovima, u skladu sa zakonom. Zabranjeno je licu ili grupi lica na osnovu njihovog ličnog svojstva, otežati ili onemogućiti upis u vaspitno-obrazovnu ustanovu, ili isključiti ih iz ovih ustanova, otežati ili uskratiti mogućnost praćenja nastave i učešća u drugim vaspitnim, odnosno obrazovnim aktivnostima, razvrstavati učenike po ličnom svojstvu, zlostavljati ih i na drugi način neopravdano praviti razliku i nejednako postupati prema njima. Zakon zabranjuje i diskriminaciju nacionalnih manjina i njihovih pripadnika na osnovu nacionalne pripadnosti, etničkog porekla, verskih uverenja i jezika.

Radi pravilnog i potpunog utvrđivanja činjeničnog stanja u ovom predmetu bilo je potrebno analizirati propise koji regulišu obrazovanje, a posebno one koji se tiču obrazovanje na jeziku nacionalne manjine.

Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja su uređeni osnovi sistema predškolskog, osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja, odnosno sva pitanja od značaja za obrazovanje i vaspitanje, a usklađen je sa Ustavom Republike Srbije i drugim zakonima – Zakonom o zabrani diskriminacije, Zakonom o visokom obrazovanju, Zakonom o državnoj upravi, ali i sa Zakonom o nacionalnim savetima nacionalnih manjina , u pogledu stvaranja zakonskog okvira za ostvarivanje prava nacionalnih saveta nacionalnih manjina u oblasti obrazovanja.

Nacionalni prosvetni savet je institucija od velikog značaja za pitanja vaspitanja i obrazovanja, prati i omogućava razvoj i unapređuje kvalitet predškolskog, osnovnog i srednjeg opšteg i umetničkog obrazovanja. Donosi odluke većinom glasova , a njegove članove bira Narodna skupština Republike Srbije. Ministarstvo prosvete i nauke obezbeđuje uslove za obavljanje administrativno-tehničkih poslova za potrebe Nacionalnog prosvetnog saveta ali nema uticaj na odluke Nacionalnog prosvetnog saveta. Ovo je naročito važno ako se ima u vidu da su neke od nadležnosti Nacionalnog prosvetnog saveta da donosi osnove programa predškolskog vaspitanja i obrazovanja, nastavne planove i programe osnovnog i srednjeg opšteg i umetničkog obrazovanja i vaspitanja, deo nastavnog plana i programa srednjeg stručnog obrazovanja i vaspitanja, da utvrđuje postojanje potrebe za novim udžbenicima, donosi plan udžbenika i predlaže ministru odobravanje udžbenika i nastavnih sredstava. Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina propisuje da nacionalni savet nacionalne manjine predlaže Nacionalnom prosvetnom savetu opšte osnove predškolskog programa, nastavne planove i programe osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja i osnove vaspitnog programa. Isto važi i za sadržaje koji izražavaju posebnost nacionalne manjine, a naročito iz oblasti istorije, muzičkog vaspitanja i likovne umetnosti, program osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja za jezik nacionalne manjine i jezik, odnosno, govor nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture.

Analizirajući odredbe ova dva zakona, naročito u delu koji se odnosi na nadležnosti Nacionalnog prosvetnog saveta, ne može se zaključiti da je Ministarstvo prosvete i nauke diskriminisalo bošnjačku nacionalnu manjinu, a takođe ni ministar koji je nadležan da donese program osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja za pripadnike nacionalnih manjina na predlog nacionalnog saveta nacionalne manjine i mišljenja Nacionalnog prosvetnog saveta. Saglasno tome, Ministarstvo prosvete i nauke nije ni ovlašćeno da predlaže programe osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja za pripadnike nacionalnih manjina, takve programe ministar donosi ali nakon mišljenja Nacionalnog prosvetnog saveta a na predlog nacionalnog saveta nacionalne manjine. Ministarstvo prosvete i nauke nije moglo da predloži i da donese programe osnovnog i srednjeg obrazovanja za pripadnike bošnjačke nacionalne manjine bez predloga Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine i mišljenja Nacionalnog prosvetnog saveta.

Ovo je važno pitanje i sa aspekta različitog stepena ostvarenosti prava na obrazovanje nacionalnih manjina, jer od nacionalnog saveta određene nacionalne manjine zavisi na koji način i u kom stepenu će biti preduzimane aktivnosti iz oblasti obrazovanja. Nacionalni saveti nacionalnih manjina preduzimaju različite aktivnosti, pa se ne mogu očekivati identični rezultati u ostvarivanju prava na obrazovanje. Takođe, ni interesi različitih nacionalnih manjina nisu isti, a razlike se dodatno javljaju u zavisnosti od jedinica lokalnih samouprava i aktivnosti koje preduzimaju sami pripadnici nacionalne manjine kroz različite lokalne organe.

Za predmet ove pritužbe je od značaja i nadležnost organa ustanove obrazovanja. Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja regulisani je sastav, nadležnost i način imenovanja i razrešenja organa upravljanja. Organ upravljanja ima tripartitnu strukturu i čine ga po tri predstavnika zaposlenih u ustanovi obrazovanja, tri predstavnika roditelja i tri predstavnika koje predlaže jedinica lokalne samouprave. Neke od nadležnosti organa upravljanja su da donosi program obrazovanja i vaspitanja, razvojni plan, godišnji plan rada, usvaja izveštaje o njihovom ostvarivanju, vrednovanju i samovrednovanju. Pored toga, razmatra i poštovanje opštih principa, ostvarivanje ciljeva obrazovanja i vaspitanja i standarda postignuća i preduzima mere za poboljšanje uslova rada i ostvarivanje obrazovno-vaspitnog rada. Propisano je da školski program između ostalog sadrži i obavezne i izborne predmete i module, po obrazovnim profilima i razredima, fakultativne predmete, načine ostvarivanja i prilagođavanja programa dvojezičnog obrazovanja, kao i druga pitanja od značaj za školski program. Školski program donosi školski odbor (organ upravljanja), po pravilu, svake četvrte godine, a u skladu sa nastavnim planom i programom. Važno je naglasiti da u ustanovi u kojoj se obrazovno-vaspitni rad izvodi na jeziku nacionalne manjine, članovi organa upravljanja (predstavnici jedinice lokalne samouprave) imenuju se uz pribavljeno mišljenje odgovarajućeg nacionalnog saveta nacionalne manjine. U ustanovi u kojoj se u većini odeljenja obrazovno-vaspitni rad izvodi na jeziku nacionalne manjine ili za koje je utvrđeno da su od posebnog značaja za nacionalnu manjinu, nacionalni savet nacionalne manjine predlaže tri člana – predstavnika jedinice lokalne samouprave. Kada je u pitanju srednja stručna škola u kojoj se u većini odeljenja obrazovno-vaspitni rad izvodi na jeziku nacionalne manjine ili za koju je utvrđeno da je od posebnog značaja za nacionalnu manjinu, nacionalni savet nacionalne manjine u organ upravljanja od tri člana najmanje jednog predlaže iz reda predstavnika socijalnih partnera iz područja rada škole. Zakonom o nacionalnim savetima nacionalnih manjina propisano je da se u ustanovama obrazovanja u kojima se obrazovno-vaspitni rad izvodi i na jeziku nacionalne manjine, ili u kojima se izučava govor, jezik ili kultura nacionalne manjine kao poseban nastavni predmet, da nacionalni savet daje i mišljenje o predloženim kandidatima za članove organa upravljanja. Ovo važi i za ustanove u kojima se u većini odeljenja obrazovno-vaspitni rad izvodi na jeziku nacionalne manjine ili za koje je utvrđeno da su od posebnog značaja za nacionalnu manjinu.

Nadalje, svaka ustanova obrazovanja ima i savet roditelja gde su srazmerno zastupljeni i predstavnici nacionalne manjine u ustanovi u kojoj obrazovanje stiču pripadnici nacionalne manjine. Savet roditelja predlaže i predstavnike roditelja učenika u organ upravljanja, predlaže mere za osiguranje kvaliteta i unapređivanja obrazovno-vaspitnog rada, učestvuje u postupku predlaganja izbornih predmeta i u postupku izbora udžbenika, razmatra predlog programa obrazovanja i vaspitanja, razvojnog plana, godišnjeg plana rada, izveštaje o njihovom ostvarivanju, vrednovanju i samovrednovanju i dr.

Iz navedenih odredaba jasno proizlazi da u ustanovama u kojima obrazovanje i vaspitanje stiču pripadnici nacionalne manjine, kroz rad organa ustanove (organ upravljanja ustanovom obrazovanja i savet roditelja), postoji mogućnost da se kroz zakonom propisane nadležnosti ovih organa zastupaju interesi i potrebe nacionalne manjine. I iz ovoga se može zaključiti da Ministarstvo prosvete i nauke nije diskriminisalo bošnjačku nacionalnu manjinu jer nema uticaja ni na izbor članova organa upravljanja, kao ni na to šta će predložiti npr. savet roditelja neke ustanove, odnosno kako će postupati konkretni organ upravljanja prilikom donošenja programa obrazovanja i vaspitanja, razvojnog plana ustanove, godišnjeg plana rada i dr.
Radi obezbeđivanja kvaliteta obrazovanja i vaspitanja osnovane su i dve ustanove koje obavljaju razvojne, savetodavne, istraživačke i stručne poslove za sve nivoe obrazovanja. To su Zavod za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja i Zavod za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i vaspitanja, u okviru kojih mogu postojati i posebne organizacione jedinice za pitanja obrazovanja nacionalnih manjina. Udžbenici i nastavna sredstva koja se koriste u ostvarivanju obrazovno-vaspitnog rada predlaže nadležni savet a odobrava ministar. Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina ovo pitanje reguliše tako što propisuje da ako se obrazovno-vaspitni rad ostvaruje na jeziku nacionalne manjine, Nacionalni prosvetni savet predlaže ministru davanje odobrenja za korišćenje udžbenika i nastavnih sredstava čiji sadržaji izražavaju posebnosti nacionalne manjine uz prethodnu saglasnost nacionalnog saveta. Na predlog nacionalnog saveta, ministar daje odobrenje za korišćenje domaćih ili uvezenih udžbenika na jeziku nacionalne manjine u obrazovno-vaspitnom radu. Štampanje udžbenika regulisano je i Zakonom o udžbenicima i drugim nastavnim sredstvima koji propisuje da se udžbenik štampa na jeziku i pismu nacionalne manjine za učenike za koje se obrazovno-vaspitni rad izvodi i na tom jeziku.

Da bi se utvrdilo postojanje potrebe za udžbenicima na jeziku nacionalne manjine i za udžbenicima iz predmeta od interesa za nacionalne manjine, potrebno je da tu činjenicu utvrdi Nacionalni prosvetni savet ali na predlog Zavoda i nacionalnog saveta nacionalne manjine. Isto važi i za odobravanje udžbenika – da bi ministar mogao da odobri udžbenik, potreban je predlog Nacionalnog prosvetnog saveta i pozitivno mišljenje nacionalnog saveta nacionalne manjine. Takođe, ministar na obrazložen zahtev odgovarajućeg stručnog organa u školi, može da odobri udžbenik za odgovarajući predmet i razred koji je u upotrebi u zemlji matici i koji je štampan na jeziku i pismu pripadnika nacionalne manjine, uz pribavljeno pozitivno mišljenje nacionalnog saveta nacionalne manjine i Zavoda.

Iz ove analize se može zaključiti da ni po pitanju izdavanja udžbenika na jeziku nacionalne manjine, Ministarstvo prosvete i nauke ne diskriminiše bošnjačku nacionalnu manjinu, jer ministar samo odobrava izdavanje udžbenika onda kada je za tim i utvrđena potreba, a i to na osnovu predloga nacionalnog saveta nacionalne manjine. Postupanje Ministarstva prosvete i nauke u odnosu na izdavanje udžbenika na jeziku nacionalne manjine je za sve nacionalne manjine isto jer ministar može da odobri izdavanje jednog takvog udžbenika tek nakon preduzimanja zakonom propisanih aktivnosti od strane saveta.

Kad su u pitanju zbirke zadataka iz srpskog, odnosno maternjeg jezika i iz matematike, koje su štampane u okviru priprema za polaganje završnog ispita – male mature u osnovnom obrazovanju i vaspitanju za školsku 2010/2011 godinu, prema podacima kojima Poverenica raspolaže, one su štampani samo na jezicima onih manjina koji se koriste u školama u kojima se kompletna nastava izvodi na tim jezicima. U vreme štampanja zbirki zadataka nije bio odobren zahtev Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine za organizovanje nastave na bosanskom jeziku. S druge strane, treba imati u vidu da prema Pravilniku o programu završnog ispita u osnovnom obrazovanju i vaspitanju i Programu završnog ispita u osnovnom obrazovanju i vaspitanju, koji je sastavni deo ovog Pravilnika, učenici koji stiču osnovno obrazovanje na jeziku nacionalne manjine umesto srpskog imaju pravo da polažu maternji jezik.

Prilikom odlučivanja u ovom predmetu Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je imala u vidu da je Ministarstvo prosvete i nauke u kontaktu sa Nacionalnim savetom bošnjačke nacionalne manjine i da preduzima aktivnosti iz svoje nadležnosti u cilju obezbeđivanja obrazovanja za bošnjačku nacionalnu manjinu na nivou i na način za koji je bošnjačka nacionalna manjina zainteresovana, u skladu sa zakonom.

Ceneći utvrđene činjenice i propise Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije, daje mišljenje da Ministarstvo prosvete i nauke nije postupalo diskriminatorno prema pripadnicima i pripadnicama bošnjačke nacionalne manjine u ostvarivanju prava na obrazovanje na maternjem jeziku.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba Nacionalnog saveta bošnjačke nacionalne manjine protiv Ministarstva prosvete zbog diskriminacije po osnovu nacionalne pripadnosti u oblasti obrazovanja