br. 07-00-198/2014-02 datum: 12. 8. 2014.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je podnela M. P. iz P. protiv Gradske uprave grada Požarevca U toku postupka utvrđeno je da je M. P. podnela zahtev Gradskoj upravi grada Požarevca za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za prvorođeno dete. Međutim, Gradska uprava grada Požarevca odbila je njen zahtev sa obrazloženjem da ne ispunjava sve uslove za ostvarivanje prava na novčanu naknadu, odnosno, da nema prebivalište na teritoriji grada Požarevca šest meseci pre rođenja deteta. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom propisano je da pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete ostvaruje majka koja ima prebivalište na teritoriji grada Požarevca više od šest meseci pre rođenja deteta i koja je ostvarila pravo na roditeljski dodatak. Pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete može da ostvari i otac deteta, pod uslovom da majka deteta nije živa, da je na izdržavanju kazne zatvora ili je lišena roditeljskog prava u korist oca. Imajući u vidu da je Gradska uprava grada Požarevca u konkretnom slučaju postupila u svemu skladu sa Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom, koju je dužna da poštuje, kao i da sama Gradska uprava nije donosilac ovog akta, već da je donosilac Skupština grada Požarevca, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da nepriznavanjem prava M. P. na novčanu naknadu za prvorođeno dete Gradska uprava, protiv koje je podneta pritužba, nije prekršila Zakon o zabrani diskriminacije. Povodom pritužbe zbog diskriminacije, Poverenica je, saglasno svojim zakonskim ovlašćenjima, izvršila analizu uslova propisanih Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom koju je donela Skupština grada Požarevca, na osnovu koje je utvrdila da uslov za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za prvorođeno dete koji se odnosi isključivo na prebivalište majke, nema objektivno i razumno opravdanje, jer propisivanje ovog uslova, bez uzimanja u obzir prebivališta oca deteta i samog deteta, nije opravdan ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje proizvodi. Saglasno tome, Skupštini opštine Požarevca upućena je odgovarajuća preporuka.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratila M. P. iz P. zbog rešenja Gradske uprave grada Požarevca, kojim joj se ne priznaje pravo na jednokratnu novčanu nadoknadu za prvorođeno dete.

1.2. U pritužbi je navela:

– da joj rešenjem Odeljenja za društvene delatnosti Gradske uprave grada Požarevca nije priznato pravo na jednokratnu novčanu nadoknadu za prvorođeno dete, jer nije imala prebivalište na teritoriji grada Požarevca duže od šest meseci do dana rođenja deteta,
– da je na ovo rešenje podnela žalbu Gradskom veću grada Požarevca, ali je žalba odbijena kao neosnovana,
– da je završila školu u Požarevcu, da je njen suprug rođen i živi u Požarevcu, te da je i njihovom zajedničkom detetu prijavljeno prebivalište u ovom gradu,
– da je na ovaj način njena porodica dovedena u neravnopravan položaj u odnosu na druge porodice sa prvorođenim detetom.

1.3. Uz pritužbu su podneti sledeći dokazi: 1) rešenje Gradske uprave grada Požarevac br. 06-183-326/14 od 26. februara 2014. godine; 2) žalba na rešenje br. 06-183-326/14 od 3. marta 2014. godine; 3) dopuna žalbe od 6. marta 2014. godine; 4) rešenje Gradskog veća grada Požarevca br. 01-183-326 od 24. aprila 2014. godine; 5) Odluka o finansijskoj podršci porodici sa decom; 6) potvrda o školovanju br. 342 od 24. aprila 2014. godine i 7) diploma o stečenom višem obrazovanju br. 15/2328 od 13. oktobra 2008. godine.

1.4. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije , pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje B. K, načelnika Gradske uprave grada Požarevca.

1.5. U izjašnjenju na pritužbu, između ostalog, navedeno je:

– da je novčana naknada za prvorođeno dete pravo koje ostvaruje majka deteta ili otac u izuzetnim slučajevima,
– da ovu novčanu naknadu isplaćuje lokalna samouprava na osnovu čl. 2. i čl. 3. Odluke o finansijskoj podršci porodici sa decom , a koja je doneta na osnovu čl. 9. st. 4. Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom ;
– da je lokalna samouprava želela da ovo pravo ostvaruju majke koje imaju prebivalište na teritoriji grada Požarevca duže od šest meseci, kako bi sprečila da se, zbog ograničenih sredstava, ova novčana naknada isplaćuje i majkama čije je prebivalište van Požarevca,
– da je odlučeno da pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete ostvaruje majka, jer mu je smisao da stimuliše majke da rađaju decu,
– da je postavljeno ograničenje da ovaj vid nadoknade mogu da ostvare samo majke koje imaju prijavljeno prebivalište na teritoriji grada Požarevca duže od šest meseci, jer su gradovi koji nisu imali ovaj uslov imali loša iskustva, odnosno, dolazilo je do zloupotrebe tog prava,
– da je ranijom odlukom o novčanoj naknadi za prvorođeno dete iz 2010. godine bilo propisano da pravo na novčanu naknadu ostvaruje svaka majka koja ima prebivalište u gradu Požarevcu i koja je ostvarila pravo na roditeljski dodatak. Međutim, neke porodilje su zloupotrebljavale ovakvu odluku, odnosno, događalo se da prijave prebivalište na teritoriji grada Požarevca samo dok ne ostvare ovo pravo, pa potom prebivalište odjave,
– da je podnositeljka pritužbe, ukoliko su bili ispunjeni svi uslovi, ovo pravo mogla da ostvari pre odjave prebivališta u Velikom Gradištu,
– da je podnositeljka pritužbe ostvarila pravo na roditeljski dodatak u Gradskoj upravi grada Požarevca,
– da organi lokalne samouprave nisu ni na koji način diskriminisali M. P.

1.6. Uz izjašnjenje dostavljeni su sledeći dokazi: rešenje Gradske uprave grada Požarevca br. 06-183-435 od 25. februara 2014. godine kojim se M. P. priznaje pravo na roditeljski dodatak i Odluka o finansijskoj podršci porodici sa decom.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Uvidom u Odluku o finansijskoj podršci porodici sa decom utvrđeno je da pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete ostvaruje majka koja ima prebivalište na teritoriji grada Požarevca više od šest meseci pre rođenja deteta i koja je ostvarila pravo na roditeljski dodatak.

2.2. Uvidom u pritužbu i rešenje Gradske uprave grada Požarevca br. 06-183-326/14 od 26. februara 2014. godine utvrđeno je da je M. P. prijavila prebivalište u Požarevcu 14. novembra 2013. godine, a da je dete, P. P, rodila 22. januara 2014. godine. Uvidom u navode iz pritužbe, koji nisu sporni među stranama u postupku, utvrđeno je da je suprug podnositeljke pritužbe I. P, rođen u Požarevcu, te da u ovom gradu živi celog života, radi i plaća porez. Takođe, njihovo zajedničko dete rođeno je u Požarevcu i prebivalište joj je prijavljeno na adresi roditelja, u ulici … br. ….

2.3. Utvrđeno je da je Gradska uprava grada Požarevca donela rešenje br. 06-183-326/14 od 26. februara 2014. godine, kojim se podnositeljki pritužbe ne priznaje pravo na jednokratnu novčanu nadoknadu u iznosu od 40.000,00 dinara za prvorođeno dete, jer je utvrđeno da majka nema prebivalište na teritoriji grada Požarevca duže od šest meseci pre rođenja deteta.

2.4. Uvidom u rešenje Gradskog veća grada Požarevca br. 01-183-326 od 24. aprila 2014. godine utvrđeno je da je podnositeljka pritužbe podnela blagovremenu žalbu na rešenje Gradske uprave grada Požarevca br. 06-183-326/14 od 26. februara 2014. godine. Gradsko veće grada Požarevca odbilo je žalbu kao neosnovanu sa obrazloženjem da nije imala prebivalište na teritoriji grada Požarevca više od šest meseci pre rođenja deteta.

2.5. Utvrđeno je da je podnositeljka pritužbe 25. februara 2014. godine ostvarila pravo na roditeljski dodatak u iznosu predviđenom za prvo dete. Rešenje kojim je ostvarila pravo na roditeljski dodatak donela je Gradska uprava Požarevca.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu cenila je navode iz pritužbe i izjašnjenja, dokaze koji su priloženi, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

3.3. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda iz 1950. godine , u čl. 14. zabranjuje diskriminaciju i propisuje da se uživanje prava i sloboda predviđenih u ovoj Konvenciji obezbeđuje bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao što su pol, rasa, boja kože, jezik, veroispovest, političko ili drugo mišljenje, nacionalno ili socijalno poreklo, veza sa nekom nacionalnom manjinom, imovno stanje, rođenje ili drugi status.

3.4. Ustav Republike Srbije zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta .

3.5. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije , kojim je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Članom 8. Zakona o zabrani diskriminacije je propisano da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

3.6. Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom , odredbama čl. 9. propisuje da prava na finansijsku podršku porodici sa decom predstavljaju: 1) naknade zarade za vreme porodiljskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva radi posebne nege deteta; 2) roditeljski dodatak; 3) dečiji dodatak; 4) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu bez roditeljskog staranja; 5) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju i 6) regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica. Odredbom st. 4. ovog člana propisano je da opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje.

3.7. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom propisano je da pravo na naknadu za prvorođeno dete ostvaruje majka koja ima prebivalište na teritoriji grada Požarevca više od šest meseci pre rođenja deteta i koja je ostvarila pravo na roditeljski dodatak. Odredbom čl. 3. st. 1. propisano je da ovo pravo može da ostvari i otac deteta, pod uslovom da majka deteta nije živa, da je na izdržavanju kazne zatvora ili je lišena roditeljskog prava u korist oca, dok su odredbom čl. 5. propisani dokazi koje korisnik/ca prava mora da dostavi uz zahtev za ostvarivanje prava na novčanu naknadu, i to: rešenje o ostvarenom pravu na roditeljski dodatak majke za prvorođeno dete, fotokopija važeće lične karte i prijave prebivališta za majku, kao i potpisana izjava o prebivalištu, koja je sastavni deo zahteva.

Analiza dokaza dostavljenih uz pritužbu i navoda iz izjašnjenja

3.8. Na osnovu dokaza koji su dostavljeni uz pritužbu i navoda iz izjašnjenja, utvrđeno je da je M. P. podnela zahtev Gradskoj upravi grada Požarevca za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za prvorođeno dete. Gradska uprava grada Požarevca odbila je njen zahtev sa obrazloženjem da ne ispunjava sve uslove za ostvarivanje prava na novčanu naknadu, odnosno, nema prebivalište na teritoriji grada Požarevca šest meseci pre rođenja deteta.

3.9. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je u konkretnom slučaju potrebno utvrditi da li je Gradska uprava grada Požarevca različito tretirala podnositeljku pritužbe na osnovu njenog ličnog svojstva – prebivališta, u odnosu na ostale građanke i građane koji imaju prebivalište na teritoriji grada Požarevca duže od šest meseci pre rođenja prvog deteta.

3.10. Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom propisano je da pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete ostvaruje majka koja ima prebivalište na teritoriji grada Požarevca više od šest meseci pre rođenja deteta i koja je ostvarila pravo na roditeljski dodatak. Pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete može da ostvari i otac deteta, pod uslovom da majka deteta nije živa, da je na izdržavanju kazne zatvora ili je lišena roditeljskog prava u korist oca. Podnositeljka pritužbe je 14. novembra 2013. godine prijavila prebivalište na teritoriji grada Požarevca, a prvo dete, P. P, rodila je 22. januara 2014. godine. U skladu sa tim, podnositeljka pritužbe imala je prijavljeno prebivalište na teritoriji grada Požarevca samo dva meseca pre rođenja deteta. Stoga, imajući u vidu citirane odredbe Odluke o finansijskoj podršci porodici sa decom, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da podnositeljka pritužbe nema pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete.

3.11. Imajući u vidu da je Gradska uprava grada Požarevac u konkretnom slučaju postupila u svemu skladu sa Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom, koju je dužna da poštuje, kao i da sama Gradska uprava nije donosilac ovog opšteg akta, već da je donosilac Skupština grada Požarevca, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da nepriznavanjem prava M. P. na novčanu naknadu za prvorođeno dete Gradska uprava, protiv koje je pritužba podneta, nije prekršila Zakon o zabrani diskriminacije.

3.12. Sagledavajući utvrđene činjenice i relevantne pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da Gradska uprava grada Požarevac, donošenjem rešenja kojim M. P. nije priznato pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete, nije prekršila odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti pristupila je analizi uslova propisanih Odlukom o finansijskoj podršci porodici sa decom koju je donela Skupština grada Požarevca. Analiza je pokazala da uslov za ostvarivanje prava na novčanu naknadu za prvorođeno dete, propisan navedenom Odlukom, koji se odnosi isključivo na prebivalište majke, nema objektivno i razumno opravdanje, jer propisivanje ovog uslova, bez uzimanja u obzir prebivališta oca deteta i samog deteta, nije opravdan ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje proizvodi. Saglasno tome, Skupštini opštine Požarevac upućena je odgovarajuća preporuka broj 021-02-196/2014-02.

4. MIŠLjENjE

Rešenjem Gradske uprave grada Požarevca kojim se M. P. iz P. ne priznaje pravo na novčanu naknadu za prvorođeno dete nisu prekršene odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Pritužba M. P. protiv Gradske uprave grada Požarevca zbog diskriminacije po osnovu porodičnog statusa u oblasti socijalne zaštite