br. 07-00-52/2016-02 datum: 14.4. 2016.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe koju je podneo I.S. protiv Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije zbog uslova konkursa za upis polaznika stručnog osposobljavanja u Centru za osnovnu policijsku obuku Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije. U pritužbi je naveo da je Ministarstvo unutrašnjih poslova raspisalo konkurs za upis u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici polaznika za stručno osposobljavanje za obavljanje policijskih poslova i da je jedan od uslova za kandidate da najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, vršeći na taj način diskriminaciju kandidata po mestu prebivališta. U izjašnjenju Ministarstva unutrašnjih poslova navedeno je da poseban uslov da kandidat najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju je raspisan konkurs, koji se prema Pravilniku o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja zahteva prilikom konkurisanja, odredbama člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije i člana 18. Zakona o radu „nije propisan kao diskriminatoran”, „pa samim tim u konkretnom slučaju ne postoji diskriminacija”. U toku postupka je utvrđeno da prebivalište ne predstavlja kriterijum koji je od značaja za izbor najboljih polaznika za osnovnu policijsku obuku i da ne postoji srazmera između preduzete mere i cilja koji se želi postići, odnosno, da se željeni cilj može postići i drugom merom. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da je odredbom člana 3. stav 1. tačka 2. Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja, kojom je propisano da pravo učešća na konkurs za osnovnu policijsku obuku ima lice koje najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs do dana zaključenja konkursa, I.S. neopravdano stavljen u nejednak položaj na osnovu mesta prebivališta i preporučila Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srbije da otkloni posledice diskriminatornog postupanja prema I.S. u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom, da uskladi odredbe člana 3. stav 1. tačka 2. Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja sa antidiskriminacionim propisima, kao i da ubuduće, u okviru obavljanja poslova iz svoje nadležnosti, ne krši antidiskriminacione propise.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se 21. januara 2016. godine obratio I.S. iz B. protiv Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije zbog propisivanja uslova koji se odnosi na prebivalište u konkursu za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja za upis u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici.
1.2. U pritužbi je navedeno:
– da se I.S. 21. marta 2014. godine u PU Borča prijavio na konkurs koji je raspisalo Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije, za upis u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici polaznika za stručno osposobljavanje za obavljanje policijskih poslova;
– da je jedan od uslova za kandidate da najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, vršeći na taj način diskriminaciju kandidata po mestu prebivališta;
– da je u vreme objavljivanja konkursa imao prijavljeno prebivalište u B. od 20. marta 2014. godine;
– da je 6. aprila 2015. godine telefonom obavešten iz Centra za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici, da 15. aprila 2015. godine pristupi polaganju prijemnog ispita, kao i da je komisija Ministarstva unutrašnjih poslova nakon revizije održane početkom aprila 2015. godine, odobrila polaganje kvalifikacionog ispita kandidatima koji su u vreme raspisivanja konkursa imali prijavljeno prebivalište manje od godinu dana na teritoriji PU za grad Beograd za koju su konkurisali;
– da je nakon izvršenog opšteg i specijalističkog lekarskog pregleda, polaganja kvalifikacionog ispita, provere psihološkog i bazično-motoričkog statusa i intervjua na osnovu zbirnih rezultata bio rangiran kao 98. na preliminarnoj rang listi od predviđenih 210 polaznika za PU za grad Beograd;
– da mu je 17. decembra 2015. godine uručeno obaveštenje načelnika Centra za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici 08/2/6 broj: 15-1540/15 od 11. decembra 2015. godine da nije primljen na stručno osposobljavanje jer ne ispunjava posebne uslove konkursa u vezi prebivališta;
– da je na donetu odluku 18. decembra 2015. godine uložio žalbu na koju nije dobio odgovor do podnošenja pritužbe;
– da je odlaskom na polaganje kvalifikacionog ispita i obavljanjem lekarskih pregleda imao dodatne troškove.
1.3. U prilogu pritužbe dostavljena su sledeća dokumenta: 1) prijava I.S. na konkurs za prijem u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj kamenici od 21. marta 2014. godine i zavedenu pod brojem BG-1791; 2) obaveštenje Ministarstva unutrašnjih poslova 08/2/6 broj: 15-1540/15 od 11. decembra 2015. godine; 3) žalbe I.S. Ministarstvu unutrašnjih poslova i Centru za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici od 18. decembra 2015. godine i 4) tekst konkursa za upis 480 polaznika u Centru za osnovnu policijsku obuku sa internet stranice Centra za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici.
1.4. U dopuni pritužbe od 18. marta 2016. godine I.S. je dostavio rešenje Ministarstva unutrašnjih poslova broj 01-1752/16/15-32-19 od 10. februara 2016. godine kojim se odbija njegova žalba, izjavljena povodom dostavljenog obaveštenja 08/2/6 broj: 15-1540/15 od 11. decembra 2015. godine, kao neosnovana. U rešenju je navedeno da je utvrđeno da I.S. iz B. nije ispunio posebne uslove u pogledu prebivališta koji su predviđeni konkursom i Pravilnikom o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja, odnosno da kandidat u momentu konkurisanja nije imao najmanje godinu dana prebivališta na teritoriji Policijske uprave za grad Beograd.
1.5. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije , pa je u toku postupka od Ministarstva unutrašnjih poslova zatraženo da se izjasni o navodima iz pritužbe. Zatraženo je da se posebno izjasni iz kojih razloga je uslov od najmanje godinu dana prebivališta na teritoriji jedinice za koju se raspisuje konkurs, konkursom i Pravilnikom o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja određen kao uslov za učešće na konkursu. Ministarstvo unutrašnjih poslova dostavilo je 22. marta 2016. godine izjašnjenje broj: 01-13555/15-4 od 18. marta 2016. godine.
1.6. U izjašnjenju Ministarstva unutrašnjih poslova, između ostalog je navedeno:
– da je Ministarstvo unutrašnjih poslova raspisalo konkurs koji je objavljen 10. marta 2014. godine u dnevnom listu „Politika” i „Večernje novosti” za upis 480 polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku i to: 210 polaznika za područje Policijske uprave grada Beograda; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Boru; 40 polaznika za područje Policijske uprave u Valjevu; 20 polaznika za područje Policijske uprave u Vranju; 60 polaznika za područje Policijske uprave u Kikindi; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Požarevcu; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Sremskoj Mitrovici; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Subotici i 30 polaznika za područje Policijske uprave u Užicu;
– da su Pravilnikom o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja bliže uređeni kriterijumi po kojima se vrši izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja po raspisanom konkursu za upis u Centar za osnovnu policijsku obuku Ministarstva unutrašnjih poslova, raspisivanje konkursa i druga pitanja u vezi sa postupkom izbora;
– da je odredbama člana 3. Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja propisano da pravo na učešće na konkursu ima lice koje je pored opštih uslova za prijem u radni odnos u državnom organu, ispunio i posebne uslove: 1) da je državljanin Republike Srbije; 2) da najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs; 3) da nema dvojno državljanstvo; 4) da nema manje od 18, a više od 26 godina starosti; 5) da ima završenu srednju školu; 6) da ne postoje bezbednosne smetnje za prijem u radni odnos u Ministarstvo; 7) da ispunjava posebne uslove u pogledu zdravstvenog, psihološkog, bazično-motoričkog statusa i drugih sposobnosti važnih za obavljanje policijskih poslova;
– da se kandidat I.S. prijavio na konkurs koji se odnosi na upis 210 polaznika za područje Policijske uprave za grad Beograd;
– da je nakon sprovedene selekcione procedure, Centar za osnovnu policijsku obuku obavestio I.S. da nije primljen na stručno osposobljavanje jer nije ispunio posebne uslove konkursa u vezi sa prebivalištem;
– da I.S, u momentu konkurisanja 21. marta 2014. godine, nije imao najmanje godinu dana prijavljeno prebivalište na teritoriji Policijske uprave za grad Beograd, jer je prijavio prebivalište u B. od 20. marta 2014. godine dakle, samo jedan dan pre podnošenja prijave na konkurs;
– da bi postupanje Ministarstva unutrašnjih poslova protivno uslovima koji propisuje Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja, odnosno po pravilima objavljenog konkursa bilo nezakonito i dovelo bi do „nenamenskog trošenja budžetskih sredstava Republike Srbije”;
– da poseban uslov da kandidat ima najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju je raspisan konkurs, koji se prema Pravilniku o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja zahteva prilikom konkurisanja, „nije propisan kao diskriminatoran” odredbama člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije i člana 18. Zakona o radu, „pa samim tim u konkretnom slučaju ne postoji diskriminacija”.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Uvidom u tekst Konkursa za upis 480 polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici na internet stranici Centra za osnovnu policijsku obuku , utvrđeno je da je Ministarstvo unutrašnjih poslova raspisalo konkurs za upis 480 polaznika u Centar za osnovnu policijsku obuku i to: 210 polaznika za područje Policijske uprave grada Beograda; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Boru; 40 polaznika za područje Policijske uprave u Valjevu; 20 polaznika za područje Policijske uprave u Vranju; 60 polaznika za područje Policijske uprave u Kikindi; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Požarevcu; 30 polaznika za područje Policijske uprave u Sremskoj Mitrovici; 30 polaznika za područje Policijske uprave u u Subotici i 30 polaznika za područje Policijske uprave u u Užicu. Dalje je utvrđeno da je konkursom propisano da pravo na učešće ima lice koje, pored opštih uslova za prijem u radni odnos u državnom organu, mora da ispunjava i posebne uslove. Posebni uslovi su: 1) da je državljanin Republike Srbije; 2) da najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše; 3) da nema manje od 18 ni više od 26 godina; 4) da ima završenu srednju školu; 5) da ne postoje bezbednosne smetnje za prijem u radni odnos u Ministarstvo; 6) da ispunjava posebne uslove u pogledu zdravstvenog, psihološkog, bazično-motoričkog statusa i drugih sposobnosti važnih za obavljanje policijskih poslova. Konkursom je propisano da prijavljeni kandidati prolaze opšti i specijalističke pregleda, test na drogu, kao i kvalifikacioni ispit koji se sastoji od provere jezičke kulture i pravopisa, provere psihološkog i bazično-motoričkog statusa i intervjua.
2.2. Uvidom u Pravilnik o izmenama i dopunama pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja , utvrđeno je da je pravilnikom propisano da pravo učešća na konkurs ima lice koje mora da ispunjava, između ostalih, i uslov da najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs do dana zaključenja konkursa. Odredbama čl. 7. do 21. propisan je postupak sa prijavljenim kandidatom koji sadrži opšti lekarski pregled, specijalističke preglede i test na drogu, kvalifikacionog ispita koji se sastoji od provere jezičke kulture i pravopisa, provere psihološkog i bazično-motoričkog statusa i intervjua. U periodu kada je I.S. podneo prijavu na konkurs za upis polaznika Centra za osnovnu policijsku obuku (mart 2014. godine) na snazi je bio Pravilnik o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja , koji je 28. novembra 2015. godine izmenjen Pravilnikom o izmenama i dopunama pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja . Uslov da kandidat najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs sadržan je u članu 3. stav 1. tačka 2. i u Pravilniku koji je bio na snazi u vreme prijavljivanja I.S. za osnovnu policijsku obuku i u Pravilniku koji je trenutno na snazi.
Odredbama člana 11. Pravilnika o izmenama i dopunama Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja, propisano je da će se započeti postupci sa kandidatima koji su se prijavili do stupanja na snagu ovog pravilnika okončati u skladu sa odredbama pravilnika koji je bio na snazi u momentu prijavljivanja.
2.3. Uvidom u Obaveštenje Centra za stručno obrazovanje i obuku 08/2/6 broj: 15-1540/15 od 11. decembra 2015. godine, utvrđeno je da je I.S. obavešten da nije primljen na stručno osposobljavanje u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici iz razloga jer ne ispunjava posebne uslove konkursa u vezi sa prebivalištem.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imala je u vid u navode iz pritužbe, izjašnjenja i antidiskriminacione i druge propise.

Pravni okvir
3.2. Poverenik za zaštitu ravopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje usvoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.
3.3. Ustav Republike Srbije zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta.
3.4. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, tako što je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Takođe, odredbama člana 8. propisano je da do povrede načela jednakih prava i obaveza dolazi ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuje ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje. Dalje, odredbama člana 19. stav 1. propisano je da svako ima pravo na predškolsko, osnovno, srednje i visoko obrazovanje i stručno osposobljavanje pod jednakim uslovima, u skladu sa zakonom.
3.5. Pravilnikom o stručnom osposobljavanju i usavršavanju u Ministarstvu unutrašnjih poslova propisano je da osnovna policijska obuka ima za cilj osposobljavanje polaznika za zakonito i efikasno obavljanje poslova i zadataka uniformisanog policijskog službenika, na radnom mestu policajca, kao i da polaznik koji završi osnovnu policijsku obuku i ispunjava uslove za prijem u radni odnos predviđene Zakonom o policiji, zasniva radni odnos u Ministarstvu bez objavljivanja konkursa.

Analiza priloga sa aspekta antidiskriminacionih propisa
3.6. Imajući u vidu okolnosti konkretnog slučaja, zadatak Poverenika za zaštitu ravnopravnosti je da utvrdi da li je Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije propisivanjem uslova da kandidat za osnovnu policijsku obuku treba da ima najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs, u nepovoljniji položaj stavilo lica koja nemaju prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju je raspisan konkurs ili ga imaju manje od godinu dana.
3.7. Nesporno je da je Ministarstvo unutrašnjih poslova dostavilo obaveštenje I.S. da nije primljen na stručno osposobljavanje u Centar za osnovnu policijsku obuku u Sremskoj Kamenici jer ne ispunjava posebne uslove konkursa u vezi sa prebivalištem, odnosno, jer nije imao prebivalište najmanje godinu dana na teritoriji policijske uprave za koju je konkurisao. Analiza Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja (u daljem tekstu: Pravilnik) u odnosu na antidiskriminacione odredbe Ustava Republike Srbije i Zakona o zabrani diskriminacije, s obzirom na propisan uslov da kandidat treba da ima najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, pokazala je da su očigledno u nejednak položaj stavljeni:
– kandidati/kinje koji imaju manje od godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkurišu, kao i
– kandidati/kinje koji nemaju prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkurišu.
Očigledno je da je na ovaj način I.S. stavljen u nejednak položaj u odnosu na kandidate koji imaju najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju su konkurisali, na osnovu ličnog svojstva – prebivališta. S tim u vezi, potrebno je utvrditi da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se Pravilnikom o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja, a samim tim i konkursom, kandidatima postavlja uslov da imaju najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju je raspisan konkurs. Saglasno članu 8. Zakona o zabrani diskriminacije, potrebno je ispitati: a) da li je cilj koji se postiže ovom merom dopušten i opravdan i b) da li se cilj (ili ciljevi) mogu postići propisanom merom, odnosno, da li postoji srazmera između preduzetih mera i ciljeva koji se tom merom ostvaruju.
3.8. Imajući u vidu da se Ministarstvo unutrašnjih poslova u izjašnjenju nije izjasnilo iz kojih razloga je prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju je raspisan konkurs određen kao uslov za izbor kandidata, ostalo je nepoznato koji cilj se želeo postići postavljanjem ovog uslova. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je Pravilnikom o stručnom osposobljavanju i usavršavanju u Ministarstvu unutrašnjih poslova propisano da osnovna policijska obuka ima za cilj osposobljavanje polaznika za zakonito i efikasno obavljanje poslova i zadataka uniformisanog policijskog službenika. Svakako da je interes Ministarstva da na konkursu izabere najbolje kandidate, sa navećim potencijalom, koji će proći osnovnu policijsku obuku i koji će se na najbolji način edukovati i kasnije, eventualno, zasnovati radni odnos u policijskoj upravi. Nesporno je da je odredbama Zakona o policiji Ministarstvo ovlašćeno da organizuje i sprovodi stručno osposobljavanje i obuku polaznika i zaposlenih, kao i da propisuje kriterijume po kojima će se vršiti izbor kandidata za polaznike osnovne policijske obuke koji bi omogućili da među kandidatima izabere najbolje polaznike. S obzirom na sve navedeno, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti smatra da je cilj dopušten i opravdan.
3.9. Dalje je potrebno utvrditi da li se ovaj cilj može postići samo preduzetom merom, odnosno, da li postoji srazmera između preduzetih mera i ciljeva koji se tom merom ostvaruju. Na osnovu potreba pojedinih područnih policijskih uprava Ministarstvo unutrašnjih poslova, na osnovu odluke Vlade o broju pripravnika koje Ministarstvo može da primi u toku jedne godine, raspisuje konkurs za određen broj polaznika za pojedine policijske uprave . Pravilnikom je propisano da kandidati na konkursu prolaze opšti lekarski pregled, specijalističke lekarske preglede, kvalifikacioni ispit iz poznavanja jezičke kulture i pravopisa, provere psihološkog i bazično-motoričkog statusa i intervjua. Na osnovu postignutih rezultata na pregledima, ispitu i provere kandidati/kinje stiču određen broj poena, a na osnovu konačne rang liste, odluku o prijemu kandidata donosi ministar. Kandidat koji je primljen na obuku stiče status polaznika osnovne policijske obuke. Polaznik, između ostalog, ima pravo da zasnuje radni odnos u Ministarstvu, bez raspisivanja javnog konkursa, pod uslovom da s uspehom završi osnovnu policijsku obuku i ukoliko ispunjava zakonom propisane uslove .
3.10. Cilj osnovne policijske obuke je osposobljavanje polaznika za kompetentno obavljanje policijskih poslova i zadataka uniformisanih policijskih službenika. S obzirom da kandidati prolaze niz pregleda, testiranja i provera, kao i da moraju da ostvare što veći broj poena na kvalifikacionom ispitu, ostaje nejasno iz kojih razloga je potrebno da kandidat ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, a još više, zašto je potrebno da ima najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše. Naime, u toku kvalifikacionog ispita se proveravaju znanja i psihološko-fizičke sposobnosti koje nisu u relaciji sa prebivalištem, a kasnije, na dvanaestomesečnoj obuci, svi polaznici prolaze istu obuku bez obzira odakle dolaze i za koju policijsku upravu su konkurisali. Pored toga, odredbama člana 23. Pravilnika, propisano je da se u skladu sa teritorijalnim potrebama i principom nacionalne zastupljenosti pripadnika Ministarstva, ministar može doneti odluku da se na osnovnu policijsku obuku primi dodatni broj učesnika konkursa, a koji ispunjavaju uslove predviđene Pravilnikom i koji su položili kvalifikacioni ispit. Potrebno je imati u vidu i da ne postoji ustaljeni termin raspisivanja konkursa, već da se konkurs raspisuje u zavisnosti od potreba pojedinih područnih policijskih uprava i ostalih organizacionih jedinica, što utiče na umanjenje mogućnosti potencijalnih kandidata da konkurišu za osnovnu policijsku obuka, jer se ne zna da li će i kada biti raspisan konkurs za policijsku upravu na čijoj teritoriji imaju prebivalište. Takođe, propisivanjem spornog uslova prebivališta, pre svega je Ministarstvu unutrašnjih poslova sužen krug kandidata/kandidatkinja među kojima bira najsposobnije i najbolje polaznike/ce za policijsku obuku. Stoga, prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs, a još manje trajanje tog prebivališta od najmanje godinu dana, ne predstavljaju kriterijum koji je od značaja za izbor najboljih polaznika za osnovnu policijsku obuku, odnosno za efikasno osposobljavanje za obavljanje policijskih poslova.
3.11. Odredbama člana 137. Zakona o policiji kojim su propisani uslovi za zasnivanje radnog odnosa u Ministarstvu unutrašnjih poslova, propisano je da pored opštih uslova za zasnivanje radnog odnosa u državnim organu, lice koje zasniva radni odnos mora da ispunjava i posebne uslove: 1) da je državljanin Republike Srbije; 2) da ima prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije – najmanje pet godina neprekidno pre dana podnošenja prijave za zasnivanje radnog odnosa; 3) da ne postoje bezbednosne smetnje za obavljanje poslova u Ministarstvu i 4) da ispunjava kriterijume zdravstvene, psihološke i fizičke sposobnosti, kao i kriterijume kompetencija za radno mesto za koje konkuriše. Odredbama Zakona o policiji koji je bio na snazi u vreme kada je podnosilac pritužbe konkurisao za osnovnu policijsku obuku, takođe je propisan uslov koji se zahteva prebivalište na teritoriji Republike Srbije, ali koji nije bio vremenski određen. Iz navedenog se može zaključiti da Pravilnik zahteva dodatne uslove za upis na osnovnu policijsku obuku u odnosu na zakonske uslove za zasnivanje radnog odnosa u ministarstvu, odnosno, da se za upis na osnovnu policijsku obuku zahtevaju strožiji uslovi od zakonom propisanih uslova za zasnivanje radnog odnosa u Ministarstvu unutrašnjih poslova. S obzirom da po završetku osnovne policijske obuke polaznik zasniva radni odnos ukoliko ispunjava zakonom propisane uslove, jasno je da polaznik ima mogućnost da zasnuje radni odnos u Ministarstvu unutrašnjih poslova ako, između ostalog, ima prebivalište na teritoriji Republike Srbije, a ne nužno na teritoriji policijske uprave/organizacione jedinice gde zasniva radni odnos.
3.12. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je stava da prebivalište nije stvarni i odlučujući uslov za izbor najboljeg kandidata/kinje za polaznika/cu osnovne policijske obuke. Iako se broj polaznika obuke određuje u skladu sa potrebama područne policijske uprave, prebivalište nije stvarni i odlučujući uslov za izbor najboljeg kandidata/kinje i savladavanje obuke. Naime, okolnost da li kandidat/kinja ima prebivalište, a pogotovo dužina trajanja prebivališta na određenoj teritoriji, nisu u relaciji sa materijom koja se proverava na kvalifikacionom ispitu, pa samim tim ni sa rezultatima koje će kandidati postići na ispitu i u toku obuke. U prilog neopravdanosti postavljanja ovog uslova pokazuje i činjenica da je I.S, pošto je ipak pozvan na testiranje, na proveri ostvario potreban broj bodova na osnovu kojih je bio rangiran na preliminarnoj listi u prvih sto kandidata. Izbor najboljih kandidata može se izvršiti i nepropisivanjem prebivališta kao uslova, odnosno propisivanjem drugih uslova konkursa, kao i proverama na kvalifikacionom ispitu. S obzirom na navedeno, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je stava da ne postoji srazmera između preduzete mere i cilja koji se želi postići, odnosno, da se željeni cilj može postići i drugom merom.
3.13. Poverenica ukazuje da propisivanje uslova da kandidat/kinja najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, dovodi do neopravdanih posledica za kandidate i kandidatkinje koje ne ispunjavaju ovaj uslov. Naime, okolnost da osoba nema najmanje godinu dana prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše nije opravdan razlog da se toj osobi uskrati mogućnost da konkuriše za osnovnu policijsku obuku i na proveri i ispitu dokaže svoje mogućnosti i potencijale za savladavanje osnovne policijske obuke i uspešno obavljanje policijskog posla.
3.14. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti cenila je navode Ministarstva unutrašnjih poslova da uslov da kandidat najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs „nije propisan kao diskriminatoran” ni odredbama člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije ni odredbama člana 18. Zakona o radu na osnovu čega se može zaključiti da „u konkretnom slučaju ne postoji diskriminacija”. Odredbe člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije, između ostalog, sadrže definiciju izraza „diskriminacija” i „diskriminatorsko postupanje” i listu stvarnih, odnosno pretpostavljenih ličnih svojstava na kojima se najčešće zasniva diskriminacija. Pored toga, Zakon jasno navodi da diskriminacija može da bude zasnovana i na „drugim … ličnim svojstvima”, što znači da su navedena lična svojstva samo primer i da lista nije iscrpljena. Zakon o zabrani diskriminacije precizira i da je diskriminacija „svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje”, što znači, bez obzira na akt, radnju ili propuštanje kojim se to čini. U istom smislu, i odredba člana 18. Zakona o radu sadrži otvorenu listu osnova diskriminacije propisujući da je diskriminacija zabranjena s obzirom na taksativno navedena lična svojstva ili „neko drugo lično svojstvo” .
U tom smislu, po pritužbi udruženja ratnih vojnih rezervista Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je 27. jula 2011. godine dala mišljenje da je zaključkom Vlade Republike Srbije 05 broj: 401-161/2008-1 od 17. januara 2008. godine, kojim su obezbeđena sredstva radi isplate novčane pomoći ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji sedam nerazvijenih opština, povređeno načelo jednakih prava i obaveza, čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta ratnih vojnih rezervista sa prebivalištem na teritoriji svih ostalih opština koje nisu navedene u Zaključku Vlade Republike Srbije . Po istoj stvari, Evropski sud za ljudska prava je u presudi po predmetu Vučković i drugi protiv Srbije (predstavka br. 17153/11), utvrdio da nije bilo objektivnog i razumnog opravdanja za drugačiji tretman podnosilaca predstavke samo na osnovu njihovog prebivališta, pri čemu je došlo do povrede zabrane diskriminacije u vezi sa pravom na mirno uživanje imovine .
3.15. Imajući sve navedeno u vidu, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je mišljenja da je Ministarstvo unutrašnjih poslova propisivanjem uslova da kanditat/kinja najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji policijske uprave za koju konkuriše, zbog kojeg I.S. nije izabran za polaznika Centra za osnovnu policijsku obuku, povredilo načelo jednakih prava i obaveza, čime je I.S. diskriminisan na osnovu ličnog svojstva – mesto prebivališta.

4. MIŠLjENjE

Odredbom člana 3. stav 1. tačka 2. Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja , kojom je propisano da pravo učešća na konkurs ima lice koje najmanje godinu dana ima prebivalište na teritoriji organizacione jedinice za koju se raspisuje konkurs do dana zaključenja konkursa, I.S. je neopravdano stavljen u nejednak položaj na osnovu mesta prebivališta, odnosno, prekršene su odredbe Zakona o zabrani diskriminiacije.

5. PREPORUKA

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srbije da:
5.1. Otkloni posledice diskriminatornog postupanja prema I.S. u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom.
5.2. Uskladi odredbe člana 3. stav 1. tačka 2. Pravilnika o kriterijumima za izbor kandidata za polaznike stručnog osposobljavanja sa antidiskriminacionim propisima.
5.3. Da ubuduće, u okviru obavljanja poslova iz svoje nadležnosti, ne krši antidiskriminacione propise.
Potrebno je da Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije obavesti Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti o planiranim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišljenja sa preporukom.
Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko Ministarstvo unutrašnjih poslova ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.
Protiv ovog mišljenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Pritužba I.S. protiv MUP RS zbog diskriminacije po osnovu prebivališta u oblasti rada i zapošljavanja