br. 07-00-208/2015-02   datum: 31.7.2015.

MIŠLjENjE

Mišljenje je doneto u postupku povodom pritužbe D. B. iz B, protiv Doma zdravlja „M. – M. P.” iz I. povodom Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M.P.” iz I. Tokom postupka utvrđeno je da su ovim pravilnikom propisani kriterijumi za upućivanje na specijalizaciju, i to: dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, godina života kandidata, ocene načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva – rezultati rada, doprinos razvoju ustanove i posebni doprinos u stručno, naučnom ili praktičnom radu. Utvrđeno je, takođe, da je u međuvremenu, u periodu nakon dostavljanja izjašnjenja na pritužbu, izmenjen Pravilnik o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih, i to tako što su sada kriterijumi za specijalizaciju dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, ocena načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva, doprinos razvoju ustanove, poseban doprinos u stručno, naučnom ili praktičnom radu, odnosnom da u izmenjenom Pravilniku o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M.P.” više ne postoji kriterijum za upućivanje na specijalizaciju koji se odnosi na godine života kandidata. Analiza propisanih kriterijuma koji su bili predmet pritužbe, pokazala je da su godine života kandidata u prethodno važećem pravilniku jedini kriterijum koji se ne odnosi na profesionalne sposobnosti i ostvarenja kandidata, a tokom postupka je utvrđeno, s obzirom na način bodovanja, da su očigledno stavljene u nejednak položaj osobe starije od 32 godine u odnosu na mlađe kandidate i kandidatkinje. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti dala je mišljenje da je propisivanjem kriterijuma u Pravilniku o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” br. 01-554/4 od 27. februara 2014. godine, koji se odnosio na godine života kandidata za specijalizaciju, Dom zdravlja „M. – M. P.” prekršio odredbe Zakona o zabrani diskriminacije. Zbog toga je Domu zdravlja „M. – M. P.” preporučeno da ubuduće vodi računa da prilikom određivanja kriterijuma za usavršavanje, kao i prilikom obavljanja drugih poslova iz svoje nadležnosti, ne krši odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

1. TOK POSTUPKA

1.1. Poverenici za zaštitu ravnopravnosti pritužbom se obratila D. B. iz B, povodom Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” koji je doneo Dom zdravlja „M. – M. P.” iz I.

1.2. U pritužbi je navedeno:

– da se Pravilnikom o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih, izbor kandidata/kinja za specijalizaciju vrši po sledećim kriterijumima: dužina studiranja, prosečne ocene sa studija, radni staž, godine života, ocena načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva, doprinos razvoju ustanove koju ocenjuje direktor i poseban doprinos u stručnom, naučnom ili praktičnom radu koje ocenjuje direktor;

– da je kriterijum koji se odnosi na godine života kandidata/kinja, propisan tako da kandidati/kinje koje imaju preko 38 godina života po ovom kriterijumu ne dobijaju nijedan bod;

– da je sporan i način bodovanja po godinama života, jer se pravi velika razlika u bodovima;

– da je postavljanjem starosnog doba, kao jednog od kriterijuma pri bodovanju kandidata za specijalizaciju, diskriminisana na osnovu ličnog svojstva – starosnog doba.

1.3. Uz pritužbu je dostavila Pravilnik o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” br. 01-554/4 od 27. februara 2014. godine.

1.4. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti sprovela je postupak u cilju utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa čl. 35. st. 4. i čl. 37. st. 2. Zakona o zabrani diskriminacije, pa je u toku postupka pa je u toku postupka pribavljeno izjašnjenje od V. P, direktora DZ „M. – M. P.”.

1.5. U izjašnjenju je, između ostalog, navedeno:

– da je D. B. u prigovoru na rad Komisije za specijalizacije iznela istu primedbu koju je navela u pritužbi i tom prilikom joj je komisija savetovala da se obrati Upravnom odboru i Stručnom savetu, kojima bi mogla da predloži izmene pravilnika;

– da se ona nije obratila Stručnom savetu, te je direktor predložio raspravu po pitanju kriterijuma vezanih za životno doba kandidata, a Upravni odbor je na predlog Stručnog saveta doneo Odluku o izmenama i dopunama Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih;

– da je analizirao navedene kriterijume i konstatovao da su to kriterijumi bodovanja koje je zahtevalo Ministarstvo zdravlja;

– da je Ministarstvo zdravlja, pored životnog doba, kao kriterijume navelo i dužinu studiranja, prosečnu ocenu i radni staž, te su kao takvi implementirani i u pravilnik ovog doma zdravlja;

– da i druge zdravstvene ustanove koriste starosno doba kandidata kao kriterijum;

– da ukoliko je u međuvremenu ovaj kriterijum postao diskriminatoran, ova ustanova nije imala saznanja o tome;

– da se ova zdravstvena ustanova ne može i ne sme baviti pitanjima diskriminacije već mora sprovoditi odluke i preporuke ne diskriminišući nikoga;

– da je podnositeljka pritužbe imala maksimalan broj bodova na godinama života, te da ovaj kriterijum nije postojao ne bi dobila ni jednu od raspisanih specijalizacija.

1.6.  Uz izjašnjenje je dostavljeno: 1) Pravilnik o izmeni i dopuni Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.”  br. 01-1178/8 od 29. maja 2015. godine, 2) Interni oglas za specijalizaciju Doma zdravlja „S. V” B, 3) Izveštaj Komisije za dodelu specijalizacija u Domu zdravlja „K.” i 4) Pravilnik o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih u Opštoj bolnici „Dr R. S.” S.

2. ČINjENIČNO STANjE

2.1. Uvidom u Pravilnik o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” br. 01-554/4 od 27. februara 2014. godine, utvrđeno je da je odredbom čl. 14. propisano da su posebni kriterijumi na osnovu kojih se vrši izbor kandidata za specijalizaciju: dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, godina života kandidata, ocene načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva – rezultati rada, doprinos razvoju ustanove koji ocenjuje direktor, posebni doprinos u stručno, naučnom ili praktičnom radu koji ocenjuje direktor. Tačkom 4. istog člana, propisano je način bodovanja, koje je uređeno na sledeći način:

– završene studije u roku – 20 bodova, završene studije van roka od 1 do 3 godine – 15 bodova, završene studije van roka od 3 do 6 godina – 5 bodova,

– prosečna ocena za vreme studija od 7 do 8 – 5 bodova, ocena od 8,01 do 9 – 15 bodova, ocena od 9,01 do 10 – 20 bodova,

– radni staž nakon položenog stručnog ispita i pune godine na dan isteka roka za podnošenje prijave nosi od 2 godine do 3 godine radnog staža – 5 bodova, od 3 godine do 6 godina radnog staža – 15 bodova, od 6 godina do 10 godina radnog staža – 20 bodova,

– godine života kandidata računajući navršene godine na dan isteka roka za podnošenje prijava do 32 godine – 20 bodova, od 32 godine do 35 godina – 15 bodova, od 35 godina do 38 godina – 5 bodova,

– ocena načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva vrednuje se izvanredan – 20 bodova, vrlo dobar – 15 bodova, dobar – 5 bodova,

– doprinos razvoju ustanove vrednuje se sa izuzetan – 20 bodova, zapažen – 15 bodova, dobar – 5 bodova,

– poseban doprinos u stručno, naučnom ili praktičnom radu vrednuje sa izuzetan – 20 bodova, veoma dobar – 15 bodova, dobar – 5 bodova.

Tačkom 5. istog člana propisano je da ukoliko po pojedinom kriterijumu zaposleni ne zadovoljava ni jedan uslov naveden u tabeli, smatra se da je broj bodova 0.

2.2. Uvidom u Pravilnik o izmeni i dopuni Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.”  br. 01-1178/8 od 29. maja 2015. godine, utvrđeno je da je promenjen član 14. i da se izbor kandidata za specijalizaciju vrši po sledećim kriterijumima: dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, ocena načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva, doprinos razvoju ustanove i poseban doprinos u stručnom, naučnom ili praktičnom radu. Broj bodova po navedenim kriterijumima ostao je nepromenjen.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENjE MIŠLjENjA

3.1. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imala je u vidu navode iz pritužbe i izjašnjenja, dokaze koji su dostavljeni, kao i relevantne pravne propise u oblasti zaštite od diskriminacije.

Pravni okvir

3.2. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovljen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišljenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.

3.3. Ustav Republike Srbije u čl. 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

3.4. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u čl. 2. st. 1. tač. 1. propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbama čl. 15-27. Zakona o zabrani diskriminacije propisani su posebni slučajevi diskriminacije, pa je tako čl. 16. st. 1. zabranjena diskriminacija u oblasti rada, odnosno narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada. Pored ostalog, odredbom čl. 23. st. 1. propisano je da je zabranjena diskriminacija lica na osnovu starosnog doba. S obzirom na okolnosti konkretnog slučaja, za njegovo razmatranje relevantna je i odredba čl. 8. kojom je propisano da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

3.5. Zakon o radu zabranjuje diskriminaciju, odnosno, svaki oblik diskriminacije lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom na pol, rođenje, jezik, rasu, boju kože, starost, trudnoću, zdravstveno stanje, odnosno invalidnost, nacionalnu pripadnost, veroispovest, bračni status, porodične obaveze, seksualno opredeljenje, političko ili drugo uverenje, socijalno poreklo, imovinsko stanje, članstvo u političkim organizacijama, sindikatima ili neko drugo lično svojstvo. Odredbama čl. 20. diskriminacija je zabranjena, između ostalog, i u odnosu na uslove osposobljavanja, usavršavanja i napredovanja na poslu.

Analiza navoda iz pritužbe, izjašnjenja i dokaza sa aspekta antidiskriminacionih propisa

3.6. Na osnovu navoda iz pritužbe i izjašnjenja utvrđeno je da su Pravilnikom o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” propisani posebni kriterijumi na osnovu kojih se vrši izbor kandidata za specijalizaciju, i to: dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, godine života kandidata, ocene načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva – rezultati rada, doprinos razvoju ustanove koji ocenjuje direktor i posebni doprinos u stručnom, naučnom ili praktičnom radu koji ocenjuje direktor. Utvrđeno je, takođe, da je u međuvremenu, u periodu nakon dostavljanja izjašnjenja na pritužbu, izmenjen Pravilnik o stručnom usavršavanju i specijalizaciji, pa su sada kriterijumi za specijalizaciju: dužina studiranja, prosečna ocena za vreme studija, radni staž, ocena načelnika službe u kojoj kandidat ima najviše radnog iskustva, doprinos razvoju ustanove i poseban doprinos u stručnom, naučnom ili praktičnom radu. To znači da u važećem Pravilniku o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” više ne postoji kriterijum za upućivanje na specijalizaciju koji se odnosi na godine života kandidata.

3.7. Imajući u vidu predmet ove pritužbe, potrebno je utvrditi da li je Dom zdravlja „M. – M. P.” propisivanjem i primenom kriterijuma za upućivanje na specijalizaciju koji se odnosi na starosno doba kandidata iz Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” br. 01-554/4 od 27. februara 2014. godine, diskriminisao podnositeljku pritužbe na osnovu njenog ličnog svojstva – starosnog doba. Zbog toga je potrebno razmotriti da li su podnositeljki pritužbe uskraćena prava koja se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, te da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se kandidati za upućivanje na specijalizaciju različito boduju u odnosu na godine života.

3.8. Analiza kriterijuma koji se odnosi na godine života kandidata sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije i drugih relevantnih propisa, pokazala je da je postavljanjem ovog kriterijuma i načinom bodovanja, kojim kandidati do navršene 32 godine života dobijaju 20 bodova, kandidati koji imaju od 32 do 35 godina dobijaju 15 bodova, kandidati koji imaju od 35 do 38 godina dobijaju 5 bodova, dok kandidati koji imaju više od 38 godina ne dobijaju bodove po ovom kriterijumu, dovodi do smanjenja broja bodova srazmerno godinama života, odnosno, stariji kandidati dobijaju manje bodova. S obzirom na utvrđeno činjenično stanje, potrebno je ispitati da li je postavljanje kriterijuma i određivanje načina bodovanja koji se odnosi na godine života kandidata, u suprotnosti sa imperativnim propisima kojima je diskriminacija zabranjena i koji su obavezujući za sve. Da bi se utvrdilo da li je propisivanjem kriterijuma i utvrđivanjem načina bodovanja koji se odnosi na godine života kandidata Dom zdravlja „M. – M. P.” narušio jednake mogućnosti za upućivanje na specijalizaciju, potrebno je ispitati da li se propisivanje ovog kriterijuma može smatrati dopuštenim i opravdanim.

3.9. Nesporno je da je Dom zdravlja „M. – M. P.”, kao i sve druge zdravstvene ustanove, dužan da obezbedi stručno usavršavanje zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika i da može da propisuje uslove koje kandidati i kandidatkinje treba da ispunjavaju za specijalizaciju u određenim granama medicine, farmacije i stomatologije, kao i da se pri tome rukovodi potrebom bolje i efikasnije organizacije rada i profesionalnim standardima rada. U skladu s tim, Dom zdravlja „M. – M. P.”, kao poslodavac, ima pravo da izdvaja sredstva za različite oblike usavršavanja zaposlenih, da utvrđuje kriterijume za usavršavanje i da u skladu sa tim kriterijumima vrši izbor kandidata. To pravo se ni na koji način ne dovodi u pitanje. Sagledavajući iznete činjenice, može se konstatovati da je cilj određivanja kriterijuma za upućivanje na specijalizacije, dopušten i opravdan.

3.10. Imajući u vidu opravdani i dopušteni cilj određivanja kriterijuma za upućivanje na specijalizaciju, bilo je potrebno ispitati da li su propisani kriterijumi i način na koji se ti kriterijumi boduju, dopušteni i opravdani. Analiza kriterijuma je pokazala da su kandidati koji imaju više od 32 godine bodovani sa manjim brojem bodova u odnosu na mlađe kandidate, što može rezultirati ishodom da mlađi kandidati sa istim profesionalnim kompetencijama imaju veći broj bodova i budu na višem mestu na rang listi samo zbog godina života. Takođe, analizom propisanih kriterijuma utvrđeno je da je kriterijum koji se odnosi na godine živote kandidata, jedini kriterijum koji nije u vezi sa profesionalnim sposobnostima, iskustvom, ekspertizom i uspešnosti u radu kandidata.

3.11. Od DZ „M.– M. P.”, između ostalog, zatraženo je da se posebno izjasni o razlozima zbog kojih su godine života propisane kao jedan od kriterijuma za upućivanje na specijalizaciju. U izjašnjenju je navedeno da ovaj kriterijum postoji i u drugim zdravstvenim ustanovama, kao i da su to kriterijumi bodovanja koje je zahtevalo Ministarstvo zdravlja. U odnosu na ove navode, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da se okolnost da i druge zdravstvene ustanove imaju propisan kriterijum koji se odnosi na starosno doba kandidata, ne može smatrati opravdanjem za povredu antidiskriminacionih propisa. Povodom navoda da je ovaj kriterijum zahtevalo Ministarstvo zdravlja, Poverenica konstatuje da direktor doma zdravlja nije dostavio dokaze kojima bi potvrdio ove navode. Pored toga, na osnovu uvida u internet prezentaciju Ministarstva zdravlja, sa posebnim osvrtom na odeljak sa uredbama, pravilnicima i delom koji se bavi usavršavanjem, može se konstatovati da nema indicija da je Ministarstvo zdravlja postavilo zahtev koje se odnosi na godine života kandidata za specijalizacije i uže specijalizacije. Dodatno, u javnom pozivu za davanje saglasnosti Ministarstva zdravlja na odobrene specijalizacije i uže specijalizacije, među propisanim zahtevima ne postoje uslovi koji se tiču godina života kandidata za specijalizaciju i užu specijalizaciju. Poverenica ukazuje da ni eventualni dokaz da je Ministarstvo zdravlja propisalo godine života kandidata kao kriterijum za upućivanje na specijalizaciju, to ne bi bilo od uticaja na mišljenje da li je izvršen akt diskriminacije, već bi se eventualno odgovornost proširila i na Ministarstvo zdravlja.

3.12. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da je članom 16. stav 3. Zakona o zabrani diskriminacije propisano da se ne smatra diskriminacijom pravljenje razlike, isključenje ili davanje prvenstva zbog osobenosti određenog posla kod koga lično svojstvo lica predstavlja stvarni i odlučujući uslov obavljanja posla, ako je svrha koja se time želi postići opravdana. Slična odredba je sadržana i u članu 22. stav 1. Zakona o radu kojom je propisano da se ne smatra diskriminacijom pravljenje razlike ili davanje prvenstva u odnosu na određeni posao kada je priroda posla takva ili se posao obavlja u takvim uslovima da karakteristike povezane sa nekim od osnova iz člana 18. Zakona o radu predstavljaju stvarni i odlučujući uslov za obavljanje posla i da je svrha koja se time želi postići opravdana.

Stoga je potrebno ispitati da li u konkretnom slučaju godine života kandidata predstavljaju stvarni i odlučujući uslov, imajući u vidu prirodu i osobenost ovog stručnog usavršavanja, kao i da li je svrha koja se time želi postići opravdana. Specijalizacija i uža specijalizacija definisana je kao sticanje znanja i veština zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika, te se može konstatovati da je svrha specijalizacije upravo sticanje novih znanja i savladavanje konkretnih veština iz određene grane medicine, farmacije ili stomatologije. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da za sticanje specijalističkog staža iz medicine, farmacije ili stomatologije, kao i za druge vidove stručnog usavršavanja, nije od odlučujućeg značaja starosno doba kandidata. Specijalistički staž jednako stručno i adekvatno mogu da započnu i završe osobe bilo kog starosnog doba, ukoliko ispunjavaju ostale uslove koji se odnose na obrazovanje i radno iskustvo. U vezi sa tim, Poverenica konstatuje da Ustav RS i relevantni zakonski propisi zabranjuju pravljenje razlike ili nejednako postupanje prilikom propisivanja uslova za zapošljavanje i izbor kandidata i kandidatkinja za obavljanje određenog posla na osnovu njihovih ličnih svojstava, između ostalih i starosnog doba, tako da se izuzeci od ovog pravila moraju veoma restriktivno tumačiti i prihvatati kao opravdani samo u situacijama kada je starosno doba stvarni i odlučujući faktor za mogućnost, odnosno, nemogućnost obavljanja određenog posla, imajući u vidu njegovu prirodu i osobenosti.

3.13. Određivanjem načina bodovanja kojim se bez opravdanog razloga, veći broj bodova daje mlađim kandidatima, kandidati koji imaju preko 32 godine stavljeni su u neravnopravan položaj u odnosu na kandidate koji imaju manje od 32 godine, jer će bez obzira na profesionalne kvalifikacije dobiti manji broj bodova zbog svog starosnog doba. Pored toga, ovakav sistem bodovanja kriterijuma koji se odnosi na godine života, dovodi do toga da kandidati koji imaju 39 ili više godina, ne dobijaju uopšte bodove po ovom kriterijumu. To znači da se ovim kandidatima faktički ne boduje jedan od sedam predviđenih kriterijuma. Imajući u vidu proces usklađivanja (podizanja) granice za starosnu penziju, nedopustivo je da se zaposlenima koji imaju samo 39 godina, kao i svim zaposlenima koji su stariji od toga, otežava i/ili onemogućava stručno usavršavanje na osnovu starosnog doba. Imajući u vidu cilj i posledice koje ovakav način bodovanja kriterijuma koji se odnosi na godine života kandidata proizvodi, Poverenica je mišljenja da starosno doba nije ni stvarni ni odlučujući uslov za upućivanje na specijalizaciju, sagledavajući kako prirodu i osobenosti pod kojima se stiče specijalistički staž, tako i uslove pod kojima se on obavlja. Analiza je pokazala da propisivanje kriterijuma koji se odnosi na godine života kandidata i način bodovanja ovog kriterijuma, nije bilo opravdano ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje je izazvalo.

3.14. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti podseća na činjenicu da zdravstveni radnik može da upiše specijalizaciju pod uslovom da je zaposlen u zdravstvenoj ustanovi i ako mu zdravstvena ustanova odobri specijalizaciju, uz saglasnost  Ministarstva zdravlja. S obzirom na specifičnost ovog vida usavršavanja, odnosno, nemogućnost da se specijalistički staž ostvari samostalno i nezavisno od zdravstvene ustanove, kao što je to slučaj sa master ili doktorskim studijama, zdravstvena ustanova pri propisivanju kriterijuma mora obratiti posebnu pažnju kako bi se svim kandidatima i kandidatkinjama omogućilo da na jednakoj osnovi budu vrednovani. Odredbom člana 184. st. 9. i 10. Zakona o zdravstvenoj zaštiti propisano je da je zdravstveni radnik dužan da zaključi ugovor sa zdravstvenom ustanovom o pravima, obavezama i odgovornostima za vreme stručnog usavršavanja u toku specijalizacije i uže specijalizacije, a dužan je da u zdravstvenoj ustanovi provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije. Dodatno, čl. 8. st. 4. alineje 1. i 2. Pravilnika o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih DZ „M. – M. P.” propisano je da je lekar koji je završio stručno usavršavanje dužan da ostane u domu zdravlja najmanje u dvostrukom trajanju od vremena provedenog na specijalizaciji, a ukoliko nakon završenog usavršavanja napusti ustanovu pre ugovorenog roka obavezan je da obešteti zdravstvenu ustanovu do visine stvarnih troškova nove specijalizacije, kao i za deo troškova koji je preostalo da odradi. Imajući u vidu da je samim zakonom, kao i pravilnikom, propisano da se ugovorom regulišu međusobna prava i obaveze zdravstvenog radnika i zdravstvene ustanove, uz obavezu zdravstvenog radnika da u zdravstvenoj ustanovi provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da je ove odredbe pružaju dovoljno garancije zdravstvenoj ustanovi da će imati koristi od ulaganja u zdravstvenog radnika kome odobri specijalizaciju, bez obzira na njegove/njene godine života. Eventualno ograničenje koje se odnosi na starosno doba moglo bi imati opravdanje u slučajevima ako bi zdravstveni radnik koji konkuriše za specijalizaciju stekao uslov za starosnu penziju pre proteka vremena koje je dužan da provede u radnom odnosu nakon specijalizacije, iako bi i u tom slučaju bilo potrebno analizirati opravdanost i srazmernost takvog ograničenja, imajući u vidu činjenicu da se ugovorom može propisati obaveza naknade troškova specijalizacije i naknade štete, ukoliko zdravstveni radnik ne ispuni svoje zakonom propisane dužnosti.

3.15. Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da Dom zdravlja „M. – M. P.” ima punu slobodu da samostalno, u skladu sa važećim propisima i na osnovu objektivnih kriterijuma, odlučuje o izboru lica koje će uputiti na specijalizaciju, procenjujući njihova stručna znanja, kompetencije i sposobnosti. Ono što Dom zdravlja „M. – M. P.” ne sme da čini jeste da postavlja uslove za upućivanje na specijalizaciju koji se tiču ličnih svojstava kandidata i kandidatkinja, a koji nisu stvarni i odlučujući uslov za obavljanje posla, s obzirom na prirodu i osobenost posla i uslove u kojima se on obavlja. Takvo ponašanje je protivzakonito i predstavlja povredu imperativnih propisa o zabrani diskriminacije, koji su obavezujući za sve pravne subjekte.

Pored toga, Poverenica koristi priliku da pohvali Dom zdravlja „M. – M. P.” zato što je odmah po prijemu izjašnjenja uvideo da primena starosnog doba kao kriterijuma za upućivanje na specijalizaciju može dovesti do nejednakog postupanja prema kandidatima, te je sprečio dalju diskriminaciju tako što je sporni kriterijum uklonjen.

4. MIŠLjENjE

Propisivanjem kriterijuma u Pravilniku o stručnom usavršavanju i specijalizaciji zaposlenih Doma zdravlja „M. – M. P.” br. 01-554/4 od 27. februara 2014. godine, koji se odnosio na godine života kandidata za specijalizaciju, Dom zdravlja „M. – M. P.” prekršio je odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, na osnovu čl. 33. st. 1. tač. 1. Zakona o zabrani diskriminacije, imajući u vidu da je Dom zdravlja „M. – M. P.” iz pravilnika uklonio kriterijum godine života kandidata, koji je bio predmet ove pritužbe, daje sledeću preporuku:

5. PREPORUKA

Potrebno je da Dom zdravlja „M. – M. P.” iz I. ubuduće vodi računa da prilikom određivanja kriterijuma za usavršavanje, kao i prilikom obavljanja drugih poslova iz svoje nadležnosti, ne krši odredbe Zakona o zabrani diskriminacije.

Protiv ovog mišljenja nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

POVERENICA ZA

ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Pritužba D.B. protiv DZ I. zbog diskriminacije na osnovu starosnog doba u oblasti obrazovanja i stručnog usavršavanja