br. 021-01-322/2021-02 datum: 8. 6. 2021. godine

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti[1] da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i preporučuje organima javne vlasti i drugim licima mere za ostvarivanje ravnopravnosti, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje PU AA

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje PU AA da:

• iz Zahteva za upis deteta u Predškolsku ustanovu AA koji se nalazi na internet stranici ove ustanove i koji je dostupan roditeljima, ukloni naznaku da se podatak o broju dece u porodici „utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke“.

Predškolska ustanova AA obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti, u skladu sa zakonom, nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo.

Obrazloženje

Povereniku za zaštitu ravnopravnosti obratio se građanin, stanovnik Beograda koji je otac četvoro dece, pritužbom protiv Skupštine grada Beograda zbog diskriminacije na očeva na osnovu pola. Podnositelj pritužbe je, između ostalog, dostavio Zahtev za upis deteta u PU AA kao dokaz da su očevi sa više dece stavljeni u nejednak položaj u odnosu na majke sa više dece. Uvidom u Zahtev za upis deteta u Predškolsku ustanovu AA, koja je priložena uz pritužbu i u zahtev koji se nalazi na internet stranici ustanove[2], utvrđeno je da je na kraju zahteva navedeno da, ukoliko je podnosilac zahteva saglasan da se podaci potrebni za upis deteta pribave po službenoj dužnosti, zaposleni popunjava polja u rubrici zahteva i upisuje podatke dobijene na osnovu provere elektronskim putem preko Portala elektronske uprave Vlade RS. Jedan od podataka koje je zaposleni iz ustanove obavezan da pribavi je i broj dece, i za ovaj podatak je navedeno da se „utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke“.

Podnosilac pritužbe smatra da je pomenuti zahtev za upis dokaz da Skupština grada Beograda diskriminiše očeve sa više dece i njihovu decu jer pravo na naknadu troškova boravka deteta u predškolskoj ustanovi ostvaruje treće i svako naredno dete u porodici, kao i da se broj dece u porodici „utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke“. Podnosilac pritužbe ukazuje da je na ovaj način u nepovoljniji položaj stavljeno dete koje živi u porodici sa troje i više dece koja imaju zajedničkog oca, a ne majku, i da je iz istog razloga u nejednak položaj stavljen muškarac/otac koji ima više dece u odnosu na ženu/majku koja ima više dece.

S tim u vezi, Poverenik ukazuje da Ustav Republike Srbije^[3] u članu 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[4] gde je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.

Odredbama člana 2. Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom^[5] definisano je da porodicu u smislu ovog zakona čine: supružnici i vanbračni partneri, deca i srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva pod uslovom da žive u zajedničkom domaćinstvu. Odredbama člana 11. ovog zakona propisano je koja su prava na finansijsku podršku u smislu ovog zakona, kao i da AP Vojvodina, opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povoljnije uslove za njihovo ostvarivanje.

Pravilnikom o bližim uslovima za utvrđivanje prioriteta za upis dece u predškolsku ustanovu[6] propisani su bliži uslovi za utvrđivanje prioriteta za upis dece u predškolsku ustanovu. Jedan od propisanin kriterijuma za utvrđivanje prioriteta za upis je i kriterijum iz člana 2. tačke 3) deca koja imaju status trećeg i svakog narednog deteta u primarnoj porodici.

Odredbama člana 5. Odluke o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda[7] propisano je da treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece, u smislu ove odluke, je treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja. Redosled rođenja iz stava 1. ovog člana, utvrđuje se prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih. Odredbama člana 6. ove odluke propisano je da se redosled rođenja dece iz razvedenog braka ili vanbračne zajednice koja je prestala, utvrđuje prema roditelju sa kojim dete živi po odluci nadležnog organa. Redosled rođenja dece koja su u vreme razvoda braka ili prestanka vanbračne zajednice bila punoletna ili za koju je u toku postupka utvrđivanja porodičnopravnog statusa pred nadležnim organom, utvrđuje se prema roditelju sa kojim deca žive. Činjenica sa kojim roditeljem deca žive, utvrđuje se prema nalazu nadležnog centra za socijalni rad.

Postupajući po pritužbi građanina, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je utvrdio da je Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda propisano da pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi (član 10.) i pravo na naknadu ukupnih troškova odmora i rekreacije dece iz predškolskih ustanova ima treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece (član 19.). Dalje je propisano da treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece, u smislu ove odluke, je treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja i da se redosled rođenja utvrđuje prema datumu i času rođenja upisanih u matičnu knjigu rođenih (član 5), kao i da se redosled rođenja dece iz razvedenog braka utvrđuje prema roditelju sa kojim dete živi po odluci nadležnog organa (član 6). S obzirom na sve navedeno, nesporno je da se redosled rođenja deteta ne utvrđuje ni u odnosu na oca ni u odnosu na majku, već u odnosu na drugu decu u porodici, kao i da se podrška pruža porodici sa troje i više dece. Na primer, jedno isto dete razvedenih roditelja može biti prvo i jedino dete u porodici ako bi živelo sa majkom i očuhom koji nema dece ili bi moglo biti, na primer, treće dete u porodici ako bi živelo sa majkom i očuhom koji ima dvoje starije dece. Naime, pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi i troškova odmora i rekreacije deteta ostvaruje onaj roditelj sa kojim dete živi u porodici, bez obzira koje je to po redu dete tom roditelju, već je odlučujuća činjenica da je to treće ili svako sledeće dete koje živi u porodici. Na primer, pravo na naknadu troškova ostvaruje porodica sa troje dece, koju čine otac koji ima samo jedno dete i žena koja ima dvoje dece, za treće dete po redosledu rođenja, bez obzira ko je biološki roditelj najmlađem (trećem) detetu. Ovo iz razloga što se podrška (naknada troškova) želi dati porodici sa troje i više dece s obzirom na velike troškove koje ima porodica sa više dece, bez obzira na broj dece jednog roditelja. S obzirom da je u pitanju podrška porodici sa više dece, podršku mogu ostvariti roditelji koji imaju jedno ili dvoje dece pojedinačno, međutim zajedno žive u porodici sa troje i više dece.

Takođe, i Pravilnikom o bližim uslovima za utvrđivanje prioriteta za upis dece u predškolsku ustanovu propisano je da je u pitanju dete koje ima status trećeg i svakog narednog deteta u porodici i ne vezuje redosled rođenja deteta za jednog od roditelja.

Na kraju Zahteva za upis deteta u PU AA je navedeno da, ukoliko je podnosilac zahteva saglasan da se podaci pribave po službenoj dužnosti, zaposleni popunjava polja i upisuje podatke dobijene na osnovu provere elektronskim putem preko Portala elektronske uprave Vlade RS i podatak o broju dece u porodici se utvrđuje na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke. Kao što je već navedeno, i u Zakonu o finansijskoj podršci porodica sa decom i u Pravilniku i u Odlici, utvrđivanje redosleda rođenja vrši se u odnosu na drugu decu u porodici i nije vezano za jednog od roditelja. Zbog toga rešenje navedeno u zahtevu za upis PU AA nije u skladu sa Zakonom, Pravilnikom i Odlukom, kao i da bi ovakvo utvrđivanje redosleda rođenja deteta predstavljala neopravdano pravljenje razlike na osnovu pola roditelja.

S obzirom da u konkretnom slučaju protiv PU AA nije podneta pritužba, Poverenik nije utvrđivao na koji način se u predškolskoj ustanovi utvrđuje broj dece u porodici. Nesporno je da bi utvrđivanje broja dece u porodici na osnovu provere izvoda iz matične knjige rođenih majke predstavljalo diskriminaciju roditelja na osnovu pola, zbog čega je potrebno ovu napomeni ukloniti iz zahteva za upis deteta u predškolsku ustanovu i, naravno, utvrđivanje broja dece u porodici vršiti u skladu sa Odlukom o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda (član 5).

Imajući u vidu sve navedeno, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, saglasno članu 33. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije, upućuje preporuku mera za ostvarivanje ravnopravnosti Predškolskoj ustanovi AA.

[1] Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, broj 22/09 i 52/21), član 33. stav 1. tač. 9.

[2] https://pupalilula.rs/roditeljski-kutak/upis-u-vrtic#r uvid izvršen 28. maja 2021. godine

[3] „Službeni glasnik RS”, broj 98/2006

[4] Zakon o zabrani diskriminacije, član 2.

[5] „Službeni glasnik RS“, br. 113/2017, 50/2018, 46/2021 – odluka US, 51/2021 – odluka US i 53/2021 – odluka US

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 44/2011, član 2.

[7] „Službeni list grada Beograda“, broj 85/2018

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Preporuka mera za ostvarivanje ravnopravnosti PU AA