del. br. 1187 datum: 29. 8. 2012.

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i preporučuje organima javne vlasti i drugim licima mere za ostvarivanje ravnopravnosti (čl. 33. tač. 7. i 9. Zakona o zabrani diskriminacije, „Sl. glasnik RS”, br. 22/2009), Poverenica za zaštitu ravnopravnosti daje gradu Nišu

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI

1. Grad Niš preduzeće, bez odlaganja, sve potrebne mere kako bi pripadnicima romske nacionalne manjine, koji su raseljeni iz naselja pored „Belvila” na Novom Beogradu i smešteni u magacin u Daničićevoj ulici u Nišu, obezbedio stanovanje koje zadovoljava međunarodne standarde stanovanja u alternativnom smeštaju građana koji se raseljavaju iz neformalnih naselja.

2. Grad Niš sprovešće proces zbrinjavanja i integracije raseljenih pripadnika romske nacionalne manjine, u saradnji i uz aktivno učešće raseljenih lica, poštujući njihove potrebe i pravo na učešće u donošenju odluka u vezi sa svim pitanjima koja ih se tiču, uključujući preseljenje i način društvene integracije, saglasno međunarodnim standardima i smernicama za raseljavanje građana iz neformalnih naselja.

3. Grad Niš obavestiće Poverenicu za zaštitu ravnopravnosti o preduzetim merama, najkasnije u roku od 30 dana od dana prijema ove preporuke.

O b r a z l o ž e nj e

Postupajući u okviru nadležnosti propisanih čl. 33. Zakona o zabrani diskriminacije, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti došla je do saznanja da određeni broj pripadnika romske nacionalne manjine, koji su raseljeni iz neformalnog naselja „Belvil” na Novom Beogradu i preseljeni u grad Niš, žive u izrazito teškim i nehumanim uslovima, suprotno međunarodnim dokumentima i smernicama za raseljavanje građana iz neformalnih naselja.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti obišla je 13. avgusta 2012. godine prostor u Daničićevoj ulici u Nišu i utvrdila da je u pitanju veoma skučen i napušten magacinski prostor u kojem živi 14 raseljenih pripadnika romske nacionalne manjine, među kojima je i jedna beba. Nadalje, utvrđeno je da u ovom prostoru ne postoji dovoljan broj kreveta za smeštaj svih osoba koje u njemu borave, da u magacinu nema struje, niti uslova da stanari adekvatno održavaju ličnu higijenu. U razgovoru sa stanarima, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je saznala da su tu smeštene osobe koje nisu dobile adekvatnu pomoć za rešavanje stambenih potreba od grada Niša, a da je jedna grupa raseljenih građana koji su, nakon preseljenja iz neformalnog naselja pored „Belvila”, dobili od grada jednokratnu materijalnu pomoć, koja im je poslužila kao privremeno rešenje problema stanovanja.

Ratifikacijom Međunarodnog pakta o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima Republika Srbija se obavezala da će priznati svakom licu pravo na životni standard dovoljan za njega samog i njegovu porodicu, ubrajajući tu i dovoljnu količinu hrane, odeću i smeštaj, kao i stalno poboljšanje njegovih uslova života.

Okvirnom konvencijom za zaštitu nacionalnih manjina , u čl. 4. odeljka II, pripadnicima nacionalnih manjina garantovana je ravnopravnost pred zakonom i zabranjena je svaka diskriminacija. Takođe, Međunarodnom konvencijom o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije propisana je obaveza država potpisnica da preduzmu, ako okolnosti to zahtevaju, u socijalnoj, ekonomskoj, kulturnoj i ostalim oblastima, posebne i konkretne mere za obezbeđivanje razvoja ili zaštite izvesnih rasnih grupa ili pojedinaca koji pripadaju ovim grupama radi garantovanja pod uslovima jednakosti, punog ostvarenja prava čoveka i osnovnih sloboda.

Ustav Republike Srbije u čl. 21. zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Čl. 76. st. 3. Ustava Republika Srbije propisano je da se ne smatraju diskriminacijom posebni propisi i privremene mere koje Republika Srbija može uvesti u ekonomskom, socijalnom, kulturnom i političkom životu, radi postizanja pune ravnopravnosti između pripadnika nacionalne manjine i građana koji pripadaju većini, ako su usmerene na uklanjanje izrazito nepovoljnih uslova života koji ih posebno pogađaju.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u čl. 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom čl. 24. Zakona o zabrani diskriminacije zabranjena je diskriminacija nacionalnih manjina i njihovih pripadnika na osnovu nacionalne pripadnosti, etničkog porekla, verskih uverenja i jezika.

Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina , pored opšte zabrane diskriminacije lica koja pripadaju nacionalnim manjinama, preporučuje mere za obezbeđenje ravnopravnosti u vidu propisa, pojedinačnih pravnih akata i mera u cilju popravljanja položaja lica koja pripadaju romskoj nacionalnoj manjini.

Republika Srbija, u cilju smanjenja razlike između pripadnika romske nacionalne manjine i ostalog stanovništva, donela je Strategiju za unapređivanje položaja Roma u Republici Srbiji . Jedan od glavnih ciljeva ove strategije jeste i poboljšanje uslova stanovanja pripadnika romske nacionalne manjine putem obezbeđivanja legalnog korišćenja stana i poseda, omogućavanja zdravog života porodice i pojedinca, olakšanja života žene i deteta, kao i obezbeđivanja adekvatnih uslova za način života koji je prihvatljiv Romima. Strategijom je propisano da se, između ostalog, ovi ciljevi mogu postići unapređenjem postojećeg broja stambenih jedinica i izgradnjom novih, pružanjem podrške kroz obrazovanje, povećanjem zaposlenosti i radnog angažovanja i pružanjem zdravstvene i socijalne pomoći. Takođe, u cilju poboljšanja uslova stanovanja pripadnika romske nacionalne manjine važnu ulogu imaju jedinice lokalne samouprave koje treba da odvoje pozicije u budžetu za rešavanje stambenih problema Roma, te u tom smislu treba izabrati lokacije koje imaju mogućnost priključenja na infrastrukturu (voda, struja, kanalizacija), na područjima koja su pogodna za stanovanje i u ekološki zdravom okruženju. Izričito je propisano da ove lokacije treba da omoguće integraciju, a ne da podstiču segregaciju ili diskriminaciju pripadnika romske nacionalne manjine .

Dokumentom „Osnovni principi i smernice u vezi evikcija i raseljavanja zasnovanih na razvoju”, koje je sačinio specijalni izvestilac Visokog komesara Ujedinjenih nacija, državama koje sprovede raseljavanje građana iz neformalnih naselja pružaju se saveti u vezi mera i procedura koje treba primeniti kako se raseljenja ne bi odvijala u suprotnosti sa postojećim međunarodnim standardima ljudskih prava. Ovaj dokument posebnu pažnju pridaje kako samom procesu raseljavanja, tako i procesu koji sledi nakon preseljenja, odnosno, propisani su kriterijumi adekvatnog stanovanja u alternativnom smeštaju koji se, između ostalog, odnose na: prostorije i infrastrukturu koja obuhvata pijaću vodu, energiju za kuvanje, grejanje i osvetljenje, sanitarne uređaje i prostorije za pranje, uslove za skladištenje hrane, kanalizaciju; stambeni prostor koji ispunjava uslove za stanovanje, pružajući stanovnicima adekvatan prostor, zaštitu od hladnoće, vlage, topline, kiše, kao i od građevinskih opasnosti ili izvora zaraze, garantujući fizičku bezbednost ukućana, pristup mogućnosti zapošljavanja, zdravstvenim uslugama, školama i socijalnim ustanovama. Prilikom odlučivanja da li je određeni alternativni smeštaj adekvatan za stanovanje, propisana je obaveza poštovanja određenih pravila koja se odnose na saradnju nadležnih organa sa raseljenim licima, uz njihovo puno učešće u procesu preseljenja. Takođe, propisano je da niko od raseljenih lica ne sme da trpi štetu u pogledu svojih ljudskih prava, odnosno, prava na kontinuirano poboljšanje životnih uslova.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti utvrdila je da u alternativnom smeštaju u Daničićevoj ulici u Nišu stanuju pripadnici romske nacionalne manjine koji su raseljeni iz neformalnog naselja pored „Belvila” na Novom Beogradu i preseljeni u Niš. Iako je cilj preseljenja iz neformalnog i neuslovnog naselja na Novom Beogradu bio, između ostalog, zbrinjavanje i integracija pripadnika romske nacionalne manjine, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti je utvrdila da stanari prostora u Daničićevoj ulici žive u veoma teškim i nehigijenskim uslovima, koji nisu u skladu sa preporukama, principima i smernicama domaćih i međunarodnih dokumenata o ostvarivanju ravnopravnosti romske nacionalne manjine.

Poverenica za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da integracija pripadnika romske nacionalne manjine, uz obezbeđivanje adekvatnih i humanih uslova života, predstavlja jedan od najznačajnijih ciljeva i afirmativnih akcija u periodu koji se označava kao Dekada inkluzije Roma. Isključivanjem pripadnika romske populacije i zanemarivanjem njihovih potreba produbljuje se razlika između ove grupe ljudi i pripadnika većinskog stanovništva što dovodi do kršenja načela ravnopravnosti, odnosno, diskriminacije i marginalizacije romskog stanovništva. Za ostvarenje jednakosti romske populacije i ostalog stanovništva potrebno je omogućiti pripadnicima romske nacionalne manjine jednako učešće u svim društvenim procesima, smanjenje siromaštva, obrazovanje, zapošljavanje, pravo na adekvatno stanovanje, hranu, vodu, zdravlje i bezbednost doma.

Stoga, radi ostvarenja pune ravnopravnosti pripadnika romske nacionalne manjine, grad Niš, u svojstvu nosioca ovlašćenja lokalne samouprave, treba da obezbedi ublažavanje posledica raseljavanja Roma, odnosno, potrebno je da preduzme sve neophodne mere u cilju integracije i unapređenja položaja Roma. Ovaj zadatak prvenstveno podrazumeva obezbeđivanje adekvatnog prostora za stanovanje, u skladu sa smernicama specijalnog izvestioca Visokog komesara Ujedinjenih nacija. Međutim, pored toga je važno imati na umu i da je potrebno obezbediti trajnije rešavanje egzistencijalnih problema romske populacije, i to unapređivanjem obrazovanja, povećavanjem mogućnosti zapošljavanja i efikasnim sistemom socijalne zaštite. U cilju postizanja ovih rezultata, a u skladu sa načelom jednakih prava i obaveza, grad Niš treba da konsultuje raseljene Rome i uvaži njihove potrebe, planove i mišljenje po pitanju integracije u društvo.

Ceneći utvrđene činjenice i pravne propise, Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, saglasno čl. 33. tač. 9. Zakona o zabrani diskriminacije, upućuje preporuku gradu Nišu, radi preduzimanja radnji kojima će uticati na smanjenje razlike između raseljenih pripadnika romske nacionalne manjine i ostalog stanovništva, te omogućiti integraciju Roma u sve društvene procese u skladu sa antidiskriminacionim propisima i smernicama za unapređenje položaja Roma i ublažavanjem posledica raseljavanja.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Preporuka gradu Nišu za usvajanje mera za ostvarivanje ravnopravnosti romske nacionalne manjine