br. 021-01-512/2025-02 datum: 16.05.2025. godine

Postupajući u okviru zakonom propisane nadležnosti^[1] da prati sprovođenje zakona koji se tiču zabrane diskriminacije i preporučuje organima javne vlasti i drugim licima mere za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite od diskriminacije, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti upućuje opštini Kanjiža

PREPORUKU MERA ZA OSTVARIVANjE RAVNOPRAVNOSTI I ZAŠTITE OD DISKRIMINACIJE

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje opštini Kanjiža:

• da izvrši zamenu saobraćajnih znakova za koje je nadležna lokalna samouprava ukoliko u skladu sa propisima nisu ispisani i na jeziku nacionalne manjine koji je u službenoj upotrebi na njenoj teritoriji.

Opština Kanjiža obavestiće Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o merama koje su preduzete u cilju sprovođenja ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti.

Protiv ove preporuke mera za ostvarivanje ravnopravnosti u skladu sa zakonom nije dopuštena žalba, niti bilo koje drugo pravno sredstvo.

O b r a z l o ž e nj e

Povereniku za zaštitu ravnopravnosti obratio se Nacionalni savet mađarske nacionalne manjine ukazujući da pojedini saobraćajni znaci na teritoriji opštine Kanjiža nisu ispisani i na jeziku mađarske nacionalne manjine koji je u službenoj upotrebi na njenoj teritoriji.

Imajući u vidu navedeno, Poverenik ukazuje na pojedine propise kojima je uređena ova materija.

Ustavom Republike Srbije^[2] zabranjena je svaka diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Članom 14. Ustava Republike Srbije propisano je da Republika Srbija štiti prava nacionalnih manjina, kao i da država jemči posebnu zaštitu nacionalnim manjinama radi ostvarivanja potpune ravnopravnosti i očuvanja njihovog identiteta. Članom 76. Ustava Republike Srbije između ostalog, propisano je da se pripadnicima nacionalnih manjina jemči ravnopravnost pred zakonom i jednaka zakonska zaštita, dok je članom 79. propisano da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo: na izražavanje, čuvanje, negovanje, razvijanje i javno izražavanje nacionalne, etničke, kulturne i verske posebnosti; na upotrebu svojih simbola na javnim mestima; na korišćenje svog jezika i pisma; da u sredinama gde čine značajnu populaciju, državni organi, organizacije kojima su poverena javna ovlašćenja, organi autonomnih pokrajina i jedinica lokalne samouprave vode postupak i na njihovom jeziku; na školovanje na svom jeziku u državnim ustanovama i ustanovama autonomnih pokrajina; na osnivanje privatnih obrazovnih ustanova; da na svome jeziku koriste svoje ime i prezime; da u sredinama gde čine značajnu populaciju, tradicionalni lokalni nazivi, imena ulica, naselja i topografske oznake budu ispisane i na njihovom jeziku; na potpuno, blagovremeno i nepristrasno obaveštavanje na svom jeziku, uključujući i pravo na izražavanje, primanje, slanje i razmenu obaveštenja i ideja; na osnivanje sopstvenih sredstava javnog obaveštavanja, u skladu sa zakonom. U skladu sa Ustavom, na osnovu zakona, pokrajinskim propisima mogu se ustanoviti dodatna prava pripadnika nacionalnih manjina.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije^[3], kojim je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, polnim karakteristikama, nivoom prihoda, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.Članom 24. ovog zakona zabranjena je diskriminacija nacionalnih manjina i njihovih pripadnika na osnovu nacionalne pripadnosti, etničkog porekla, verskih uverenja i jezika, kao i da se način ostvarivanja i zaštita prava pripadnika nacionalnih manjina uređuje posebnim zakonom.

Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina[4] u članu 11. propisano je da na teritoriji jedinice lokalne samouprave gde tradicionalno žive pripadnici nacionalnih manjina, njihov jezik i pismo može biti u ravnopravnoj službenoj upotrebi. Jedinica lokalne samouprave će obavezno svojim statutom uvesti u ravnopravnu službenu upotrebu jezik i pismo nacionalne manjine ukoliko procenat pripadnika te nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na njenoj teritoriji dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva. Jedinica lokalne samouprave uvodi jezik i pismo nacionalne manjine u službenu upotrebu najkasnije u roku od 90 dana od utvrđivanja ispunjenosti zakonom propisanih uslova, a da u jedinici lokalne samouprave gde je u trenutku donošenja ovog zakona jezik nacionalne manjine u službenoj upotrebi, isti će ostati u službenoj upotrebi. Službena upotreba jezika nacionalnih manjina podrazumeva naročito: korišćenje jezika nacionalnih manjina u upravnom i sudskom postupku i vođenje upravnog postupka i sudskog postupka na jeziku nacionalne manjine, upotrebu jezika nacionalne manjine u komunikaciji organa sa javnim ovlašćenjima sa građanima; izdavanje javnih isprava i vođenje službenih evidencija i zbirki podataka o ličnosti i podataka na jezicima nacionalnih manjina i prihvatanje tih isprava na tim jezicima kao punovažnih, upotreba jezika na glasačkim listićima i biračkom materijalu, upotreba jezika u radu predstavničkih tela (stav 4.). Stavom 5. iste odredbe propisano je da se na teritorijama iz stava 2. ovog člana, imena organa koji vrše javna ovlašćenja, nazivi jedinica lokalne samouprave, naseljenih mesta, trgova i ulica i drugi toponimi ispisuju i na jeziku dotične nacionalne manjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu.

Zakon o lokalnoj samoupravi[5] u članu 11. propisuje da se statutom jedinice lokalne samouprave uređuje, između ostalog, službena upotreba jezika i pisama nacionalnih manjina, u skladu sa zakonom.

Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisama[6] u članu 11. propisuje da na teritoriji jedinice lokalne samouprave gde tradicionalno žive pripadnici nacionalnih manjina, njihov jezik i pismo može biti u ravnopravnoj službenoj upotrebi. Stavom 2. iste odredbe propisano je da će jedinica lokalne samouprave obavezno svojim statutom uvesti u ravnopravnu službenu upotrebu jezik i pismo nacionalne manjine ukoliko procenat pripadnika te nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na njenoj teritoriji dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva, najkasnije u roku od 90 dana od dana utvrđivanja zakonom propisanih uslova. Stavom 3. iste odredbe propisano je službena upotreba jezika nacionalnih manjina iz stava 1. ovog člana podrazumeva naročito: korišćenje jezika nacionalnih manjina u upravnom i sudskom postupku i vođenje upravnog postupka i sudskog postupka na jeziku nacionalne manjine; upotrebu jezika nacionalne manjine u komunikaciji organa sa javnim ovlašćenjima sa građanima; izdavanje javnih isprava i vođenje službenih evidencija i zbirki ličnih podataka na jezicima nacionalnih manjina i prihvatanje tih isprava na tim jezicima kao punovažnih; upotrebu jezika nacionalnih manjina na glasačkim listićima i biračkom materijalu; upotrebu jezika nacionalnih manjina u radu predstavničkih tela. Članom 5. ove odredbe propisano je da u naseljenim mestima u jedinicama lokalne samouprave, čija je teritorija određena u skladu sa zakonom kojim se uređuje teritorijalna organizacija Republike Srbije, u kojima procenat pripadnika određene nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na teritoriji naseljenog mesta dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva imena organa koji vrše javna ovlašćenja, nazivi jedinica lokalne samouprave, naseljenih mesta, trgova i ulica i drugi toponimi ispisuju se i na jeziku dotične nacionalne manjine, prema njenoj tradiciji i pravopisu, i u slučaju da jezik te nacionalne manjine nije u službenoj upotrebi na teritoriji jedinice lokalne samouprave, u skladu sa stavom 2. ovog člana. Članom 19. ovog zakona propisano je da na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici nacionalnih manjina, nazivi mesta i drugi geografski nazivi, nazivi ulica i trgova, nazivi organa i organizacija, saobraćajni znaci, obaveštenja i upozorenja za javnost i drugi javni natpisi ispisuju se i na jezicima nacionalnih manjina.

Zakonom o putevima[7] u članu 3. propisano je da su državni putevi I i II reda u svojini Republike Srbije, izuzev državnih puteva, odnosno delova državnih puteva II reda koji se nalaze na teritoriji autonomne pokrajine koji su u svojini autonomne pokrajine. Opštinski putevi, ulice i nekategorisani putevi koji ne pripadaju državnim putevima I i II reda, svojina su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. Članom 5. ovog zakona propisano je da se prema značaju saobraćajnog povezivanja javni putevi dele na:1) državne puteve: (1) državne puteve I reda (saobraćajno povezuju teritoriju države sa mrežom evropskih puteva, odnosno deo su mreže evropskih puteva, teritoriju države sa teritorijom susednih država, celokupnu teritoriju države, kao i privredno značajna naselja na teritoriji države); (2) državne puteve II reda (saobraćajno povezuju područje dva ili više upravna okruga ili područje upravnog okruga, kao i pogranična područja i granične prelaze sa mrežom državnih puteva); 2) opštinske puteve (saobraćajno povezuju teritorije opština, teritoriju opštine, odnosno grada, kao i teritoriju opštine, odnosno grada sa mrežom državnih puteva); 3) ulice (saobraćajno povezuju delove naselja). Članom 10. stav 4. ovog zakona propisano je da delatnost upravljanja opštinskim putevima, ulicama i nekategorisanim putevima, koji nisu deo državnog puta I i II reda, može da obavlja javno preduzeće, odnosno društvo kapitala čiji je jedini vlasnik jedinica lokalne samouprave, kao i drugo društvo kapitala i preduzetnik, kome je nadležni organ jedinice lokalne samouprave poverio obavljanje delatnosti upravljanja opštinskim putevima, ulicama i nekategorisanim putevima, u skladu sa zakonom kojim se uređuje javno-privatno partnerstvo i koncesije.

Pravilnikom o saobraćajnoj signalizaciji[8] u članu 11. stav 1. propisano je da se nazivi mesta i drugi geografski nazivi na saobraćajnim znakovima na državnim putevima I reda ispisuju ćiriličnim i latiničnim pismom na način da se prvo ispisuje natpis ćirilicom, a zatim latinicom na istom znaku. Stavom 3. iste odredbe propisano je da se nazivi mesta i drugi geografski nazivi ispisuju ćiriličnim pismom na saobraćajnim znakovima na državnim putevima II reda, opštinskim putevima i ulicama. Stavom 5. ove odredve propisano je da se na mestima gde se dozvoljava primena pisma ili jezika nacionalne manjine, ovaj natpis ispisuje ispod natpisa koji su definisani st. 1, 3. i 4. ovoga člana.

Uvidom u tehničko uputstvo za sprovođenje odredaba Pravilnika o saobraćajnoj signalizaciji sa obavezujućom primenom[9] koju je izdalo Javno preduzeće „Putevi Srbije“ utvrđeno je da je članom 2. ovog uputstva propisano da se nazivi mesta na saobraćajnim znakovima na državnim putevima I reda ispisuju ćiriličkim i latiničkim pismom, i to na način da se najpre ispisuje naziv ćirilicom, a zatim latinicom. Stavom 2. iste odredbe propisano je da na državnim putevima II reda, opštinskim putevima i ulicama nazivi mesta ispisuju se ćiriličkim pismom i dozvoljava se primena pisma nacionalne manjine, shodno odredbama važećeg Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma i to na način da se najpre ispisuje naziv ćirilicom, a zatim pismom nacionalne manjine.

Statutom Autonomne pokrajine Vojvodine[10] u članu 24. stav 2. propisano je da u okviru svojih nadležnosti organi AP Vojvodine preduzimaju mere u cilju doslednog ostvarivanja zakonom uređene službene upotrebe jezika i pisama nacionalnih manjina – nacionalnih zajednica.

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, postupajući u skladu sa članom 33. stav 1. tačka 9. Zakona o zabrani diskriminacije, upućuje opštini Kanjiža preporuku mera za ostvarivanje ravnopravnosti kojom preporučuje opštini, odnosno njenim nadležnim organima da izvrše proveru da li su svi saobraćajni znaci na njenoj teritoriji ispisani u skladu sa zakonom. U slučaju da nisu, potrebno je izvršiti njihovu zamenu i postaviti saobraćajne znake za koje je nadležna lokalna samouprava tako da u skladu sa propisima budu ispisani i na jeziku nacionalne manjine koji je u službenoj upotrebi na njenoj teritoriji.

O postupanju po ovoj preporuci potrebno je da opština Kanjiža obavesti Poverenika u roku od 30 dana od dana prijema ove preporuke.

[1] „Službeni glasnik RSˮ,22/09 i 52/21

[2] „Službeni glasnik RS“, br. 98/06 i 115/21 čl.21.

[3] „Službeni glasnik RS”, br. 22/09 i 52/21

[4]„Službeni list SRJ”, br. 11/02, „Službeni list SCG”, br. 1/03 – Ustavna povelja i „Službeni glasnik RS”, br. 72/09 – dr. zakon, 97/13 – odluka US i 47/18

[5] „Službeni glasnik RS”, br. 129/07, 83/14, 101/16, 47/18 i 111/21

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 45/91, 53/93, 67/93, 48/94, 101/05, 30/10, 47/18 i 48/18 čl. 1. st. 3.

[7] „Službeni glasnik RS“, br. 41/18, 95/18 i 92/23

[8] „Službeni glasnik RS“, br. 85/17 i 14/21

[9] https://www.putevi-srbije.rs/images/pdf/regulativa/tehnicko-uputstvo-za-sprovodjenje-odredaba-pravilnika-o-saobracajnoj-signalizaciji.pdf

[10] Statut AP Vojvodine („Službeni list AP Vojvodine“, broj 54/14)

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI
Brankica Janković

443-25 Preporuka mera opštini Kanjiža