br. 110-00-1/2014-02 datum: 7. 7. 2014.

MINISTARSTVO ZDRAVLjA
Zoran Lončar, ministar

11000 BEOGRAD
Nemanjina 22-26

Poštovani gospodine Lončar,

Postupajući u okviru nadležnosti propisanih čl. 33. Zakona o zabrani diskriminacije , a imajući u vidu Vašu nadležnost da dajete saglasnost na odluke o odobravanju specijalizacije i uže specijalizacije koje donose direktori zdravstvenih ustanova i osnivači privatne prakse, želim da Vam ukažem da pojedine zdravstvene ustanove prilikom propisivanja kriterijuma za upućivanje na specijalizacije, stavljaju u nejednak položaj kandidate i kandidatkinje na osnovu starosnog doba.

Naime, u toku jednog postupka koji je vođen pred Poverenikom za zaštitu ravnopravnosti, utvrđeno je da su Pravilnikom o stručnom usavršavanju Doma zdravlja „S.” propisani sledeći kriterijumi za upućivanje na specijalizaciju i užu specijalizaciju: prosečna ocena sa fakulteta, godine radnog staža, uspešnost u radu/radna karakteristika i godine života. Način bodovanja kandidata/kinja po ovim kriterijumima, bio je sledeći:

– prosečna ocena sa fakulteta – kandidat dobija onoliko bodova kolika mu je prosečna ocena za vreme studija;
– radni staž nakon položenog stručnog ispita – kandidat dobija 1 bod za radni staž do 3 godine, 2 boda za radni staž od 3 do 6 godina i 3 boda za radni staž preko 6 godina;
– uspešnost u radu/radne karakteristike – kandidat može da dobije maksimalno 5 bodova, ocenu daje načelnik/ca službe;
– godine života – kandidati koji u godini u kojoj konkurišu imaju do 35 godina dobijaju 5 bodova, kandidati koji imaju 36-37 godina dobijaju 4 boda, kandidati koji imaju 38-39 dobijaju 3 boda, kandidati koji imaju 40 godina dobijaju 2 boda a kandidati koji imaju više od 40 godina dobijaju 1 bod.

Analiza kriterijuma koji se odnosi na godine života kandidata sa aspekta Zakona o zabrani diskriminacije i drugih relevantnih propisa, pokazala je da su postavljanjem ovog kriterijuma i načinom bodovanja, očigledno stavljene u nejednak položaj osobe koje imaju više od 40 godina u odnosu na osobe koje imaju manje od 40 godina. Određivanjem načina bodovanja kojim se, bez opravdanog razloga, veći broj bodova daje mlađim kandidatima, kandidati koji imaju preko 40 godina života stavljeni su u neravnopravan položaj u odnosu na kandidate koji imaju manje od 40 godina, jer će bez obzira na profesionalne kvalifikacije dobiti manji broj bodova na osnovu starosnog doba. Imajući u vidu cilj i posledice koje ovakav način bodovanja kriterijuma godina života kandidata proizvodi, može se zaključiti da starosno doba nije ni stvarni ni odlučujući uslov za upućivanje na specijalizaciju, sagledavajući kako prirodu i osobenosti pod kojima se stiče specijalistički staž, tako i uslove pod kojima se on obavlja. Stoga, analiza je pokazala da kriterijum koji se odnosi na godine života i način bodovanja ovog kriterijuma, nema objektivno i razumno opravdanje, jer propisivanje ovog kriterijuma nije opravdano ni s aspekta svrhe, ni s aspekta posledica koje je izazvalo.

Takođe, došla sam do saznanja da su i druge zdravstvene ustanove u Srbiji ustanovile sličnu praksu, odnosno da propisuju kriterijum koji se odnosi na godine života kandidata prilikom upućivanja na specijalizaciju. Slobodna sam da ukažem da za sticanje specijalističkog staža iz medicine ili stomatologije, kao i za druge vidove stručnog usavršavanja, nije od odlučujućeg značaja starosno doba kandidata, jer specijalistički staž jednako stručno i adekvatno mogu da započnu i završe osobe bilo kog starosnog doba, ukoliko ispunjavaju ostale uslove koji se odnose na obrazovanje i radno iskustvo.

Opšte je poznata činjenica da su specijalizanti često deficitiran kadar u Srbiji, kao i da se jedan vremenski period nisu raspisivani konkursi za specijalizacije i uže specijalizacije, očigledno je da potencijalni kandidati, u godinama života kojima se daje prednost, nisu ni bili u mogućnosti da konkurišu. Imajući u vidu specifičnost ovog vida usavršavanja, odnosno, nemogućnost da se specijalistički staž ostvari samostalno i nezavisno od zdravstvene ustanove, kao što je to slučaj sa master ili doktorskim studijama, zdravstvene ustanove pri propisivanju kriterijuma moraju obratiti posebnu pažnju kako bi se svim kandidatima i kandidatkinjama omogućilo da na jednakoj osnovi budu vrednovani. Potrebno je napomenuti i da je odredbom člana 184. st. 9. i 10. Zakona o zdravstvenoj zaštiti, zdravstveni radnik dužan da zaključi ugovor sa zdravstvenom ustanovom o pravima, obavezama i odgovornostima za vreme stručnog usavršavanja u toku specijalizacije i uže specijalizacije, a dužan je da u zdravstvenoj ustanovi provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije. Imajući u vidu da je samim zakonom propisano da se ugovorom regulišu međusobna prava i obaveze zdravstvenog radnika i zdravstvene ustanove, uz obavezu zdravstvenog radnika da u zdravstvenoj ustanovi provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, ukazujem da ove odredbe pružaju dovoljno garancije zdravstvenoj ustanovi da će imati koristi od ulaganja u zdravstvenog radnika kojem odobri specijalizaciju, bez obzira na njegove/njene godine života.

Podsetiću da Ustav Republike Srbije , zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političnog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije , kojim je diskriminacija definisana kao svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Odredbom čl 16. st. 1. Zakona o zabrani diskriminacije zabranjena je diskriminacija u oblasti rada, odnosno narušavanje jednakih mogućnosti za zasnivanje radnog odnosa ili uživanje pod jednakim uslovima svih prava u oblasti rada, dok je u čl. 23. st. 1. propisano da je zabranjena diskriminacija na osnovu starosnog doba.

Na kraju, konstatujem da zdravstvene ustanove imaju punu slobodu da samostalno, u skladu sa važećim propisima i na osnovu objektivnih kriterijuma, odlučuju o izboru lica koje će uputiti na specijalizaciju, procenjujući njihova stručna znanja, kompetencije i sposobnosti. Ono što zdravstvene ustanove ne smeju da čine jeste da postavljaju uslove za upućivanje na specijalizaciju koji se tiču ličnih svojstava kandidata i kandidatkinja, a koji nisu stvarni i odlučujući uslov za obavljanje posla, s obzirom na prirodu i osobenost posla i uslove u kojima se on obavlja. Takvo ponašanje je protivzakonito i predstavlja povredu imperativnih propisa o zabrani diskriminacije, koji su obavezujući za sve pravne subjekte.

Zbog toga očekujem da ćete iskoristiti svoja zakonska ovlašćenja i obezbediti da zdravstvene ustanove, prilikom utvrđivanja kriterijuma za upućivanje na specijalizaciju, ne postavljaju kriterijume koji se odnose na godine života kandidata i kandidatkinja.
Molim da me o merama i aktivnostima koje ste preduzeli u cilju sprovođenja ove preporuke obavestite u roku od 30 dana.

S iskrenim uvažavanjem,

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

dr Nevena Petrušić

Preporuka mera ministru zdravlja