5. 07-00-464/2017-02 datum: 5. 2. 2018.

MIŠLjENјE

Mišlјenje je doneto u postupku povodom pritužbe J.K, podnete protiv JP „Pošta Srbije”, Pošta 25101 Sombor, zbog toga što objekat ovog preduzeća u ulici Dositeja Obradovića br. 12 sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32 u Somboru nije pristupačan osobama sa invaliditetom. U toku  postupka zatraženo je izjašnjenje od JP „Pošta Srbije” i Regionalne radne jedinice „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”. U izjašnjenjima je između ostalog navedeno da na teritoriji grada Sombora rade četiri pošte, da su svi objekti izgrađeni pre 40 godina i da postoje građevinski i tehnički problemi koji onemogućavaju da se ovi obekti prilagode osobama sa invaliditetom. Takođe, u izjašnjenjima je navedeno da je u saradnji sa lokalnom samoupravom u Somboru omogućeno da osobe sa invaliditetom preko opremlјenog uslužnog centra u Somboru koriste usluge Pošte 25107 Sombor koja se nalazi u Opštini Sombor, kao i da se očekuje otvaranje Pošte 25103 u Mesnoj zajednici Goge, a koja će imati rešene tehničke uslove za pristup osobama sa invaliditetom. Navedeno je da JP „Pošta Srbije“ maksimalno izlazi u susret osobama sa invaliditetom kako ne bi čekali na pružanje usluga bez obzira na gužvu, kao i da u poštama u kojima nije obezbeđen pristupačnost zaposleni izlaze van šalterskih prostorija i direktno pružaju usluge osobama sa invaliditetom. U toku postupka je utvrđeno da je objekat pošte u ulici Dositeja Obradovića nepristupačan osobama sa invaliditetom. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti dao je mišlјenje da objekat pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića br. 32 nije pristupačan osobama sa invaliditetom, čime su prekršene odredbe čl. 6, 17. i 26. Zakona o zabrani diskriminacije, a u vezi sa odredbama čl. 13. i 16. Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom, zbog čega  je JP „Pošta Srbije” preporučeno da preduzme aktivnosti u cilјu obezbeđivanja pristupačnosti objekta Pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića br. 32, kao i da vodi računa da u okviru svojih redovnih poslova i aktivnosti, ne krši zakonske propise o zabrani diskriminacije

1. TOK POSTUPKA

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti primio je pritužbu K. protiv JP „Pošta Srbije“, Pošta 25101 Sombor, zbog toga što objekat ovog preduzeća u ulici Dositeja Obradovića br. 12 sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32 u Somboru nije pristupačan osobama sa invaliditetom.

1.2.  U pritužbi J. K. između ostalog, navedeno je:

– da prilikom obaveznog dolaska u Poštu svaki put mora da čeka ispred ulaza, bilo da je lepo vreme, kiša, sneg ili vetar, da bi bila uslužena;

– da kao osoba koja koristi invalidska kolica nije u mogućnosti da uđe u zgradu Pošte, jer objekat nema obezbeđen prilaz za osobe sa invaliditetom.

1.3. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilјu utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije[1], pa je u toku postupka pribavlјeno izjašnjenje  pomoćnika direktora Regionalne radne jedinice „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”  za Područnu jedinicu višeg ranga Sombor, R. R.

1.4. U izjašnjenju na pritužbu, između ostalog, navedeno je:

– da na teritoriji Grada Sombora rade četiri pošte: Pošta 25101 Sombor, Pošta 25104 Sombor, Pošta 25106 Sombor i Pošta 25107 Sombor;

– da su  svi objekti izgrađeni pre više od 40 godina i da postoje tehnički i građevinski problemi koji onemogućavaju da se ovi objekti prilagode osobama sa invaliditetom;

– da uvažavajući navedenu okolnost u saradnji sa lokalnom samoupravom u Somboru omogućeno je da se osobe sa invaliditetom preko opremlјenog uslužnog centra u Somboru koriste sa uslugama Pošte 25107 Sombor koja se nalazi u opštini Sombor. Putem pokretne rampe omogućeno je da osobe sa invaliditetom direktno dođu do Pošte 25107 i koriste usluge pošte, na teritoriji Grada Sombora u jednoj gradskoj opštini;

– da se uskoro očekuje otvaranje nove Pošte 25103 u Mesnoj zajednici Goge koja ima rešene tehničke uslove za pristup osobama sa invaliditetom, čime će na teritoriji Grada Sombora postojati dve poštanske jedinice koje omogućavaju neposredno pružanje poštanskih usluga osobama sa invaliditetom;

– da  JP „Pošta Srbije“, pa tako i zaposleni u svim poštama maksimalno izlaze u susret osobama sa invaliditetom, tako da iste ne moraju da čekaju (bez obzira na gužvu);

– da je osobama sa invaliditetom omogućeno da preko reda budu uslužene tako što službenici pošte u poštama kod kojih nije obezbeđen pristup izlaze van  šalterskih prostorija i direktno vrše usluge osobama sa invaliditetom;

– da je na teritoriji Grada Sombora ipak omogućeno direktno pružanje poštanskih usluga osobama sa invaliditetom i uvažavajući okolnost da se ovim licima maksimalno izlazi u susret u onim poštama gde nema tehničkih mogućnosti da se naprave rampe ili druga pomagala smatraju da nema mesta diskriminaciji.

1.5. Na zahtev Poverenika za zaštitu ravnopravnosti izjašnjenje je dostavilo i JP „POŠTA SRBIJE” Beograd, s obzirom da Pošta Sombor, kao ni Područna jedinica višeg ranga Sombor, koja je nadležna za sve pošte u Zapadno bačkom okrugu nije pravno lice.

1.6. U izjašnjenju na pritužbu, između ostalog, navedeno je:

– da Pošta Srbije u potpunosti poštuje Zakon o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09-ispr, 64/10-US, 24/11, 121/2, 42/13-US, 50/13-US, 98/13-US 132/17 i 145/14) za zgrade i javne i poslovne namene, kao i druge objekte za javnu upotrebu, odnosno poslovnice;

– da su Pravilnikom o tehničkim standardima planiranja, projektovanja i izgradnje objekata, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama[2] propisani standardi koji definišu obavezne tehničke mere i uslove za planiranje, projektovanje i izgradnju objekata, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama. Pristupačnost u smislu tog pravilnika, obezbeđuje se kada  je to tehnički moguće, što se  odnosi i na rekonstrukciju i adaptaciju pomoćnih objekata;

– da je objekat pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića br. 12 sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32, u teritorijalnoj i funkcionalnoj nadležnosti Regionalne radne jedinice „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”, Područna jedinica „Sombor”;

– da je objekat izgrađen pre više od 40 godina i nije bio predmet investicionog održavanja, odnosno rekonstrukcije, adaptacije ili dogradnje od stupanja na snagu Zakona o planiranju i izgradnji, u kom slučaju bi se u skladu sa zakonom obezbedila pristupačnost tog objekta osobama sa invaliditetom;

– da je u konkretnom slučaju Regionalna radna jedinica „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”, Područna jedinica „Sombor”, dopisom broj 2017-187637/3 od 25. januara 2018. godine, obavestila K. J. da se pošta 25107 Sombor nalazi u objektu Opštine Sombor, u njenoj neposrednoj blizini, u kojoj je omogućen prilaz osobama sa invaliditetom i gde može nesmetano da koristi usluge Pošte Srbije;

– da ne postoji namera da se na bilo koji način ugroze  prava K. J. iz Sombora i izvrši diskriminacija po osnovu invaliditeta, već je imenovana obaveštena od strane ogranka Pošte Srbije da do postavlјanja rampe za osobe sa invaliditetom na objektu pošte 25101 Sombor može nesmetano koristiti usluge u pošti 25107 Sombor, u objektu Opštine Sombor, u neposrednoj blizini, gde je omogućen prilaz osobama sa invaliditetom;

– da Pošta Srbije svake godine, pa tako i 2018. godine, nakon dobijanja saglasnosti Vlade Republike Srbije na godišnji program poslovanja, donosi godišnje planove nabavke kojima se opredelјuju pojedinačne javne nabavke i konkretna finansijska sredstva, između ostalog, i za nabavke rampi za osobe sa invaliditetom;

– da realizacija tih nabavki zavisi isklјučivo od ishoda sprovedenih postupaka javnih nabavki, koji su u protekloj godini rezultirali delimičnom dodelom o javnoj nabavci, budući da je iz zakonskih razloga bilo i obustave postupaka;

– da je gotovo istovetna situacija bila i u ranijem periodu, što je od uticaja  na objektivnu nemogućnost ispunjena dinamike u obimu u kojem postoji stvarna potreba Pošte Srbije za postavlјanjem rampi za osobe sa invaliditetom na objektima koji su deo jedinstvene poštanske mreže koju čini preko 1.700 poslovnica na celokupnoj teritoriji Republike Srbije;

– da budući da postoji potreba da se i na objektu pošte 25101 Sombor postavi rampa za osobe sa invaliditetom, to će se mogućnost i ispunjenost propisanih tehničkih uslova za postavlјenje rampe za osobe sa invaliditetom razmatrati na prioritetnoj osnovi, uz implementaciju i tog objekta u planove nabavki, ukoliko  se utvrdi ispunjenost tehničkih uslova;

– da službenici Pošte Srbije, u svim poštama maksimalno  izlaze u susret osobama sa invaliditetom i da se po uobičajenoj praksi iste uslužuju prioritetno kako ne bi čekale u redu, dok se u poštama gde iz tehničkih razloga nije omogućen prilaz osobama sa invaliditetom direktno pružaju usluge van poslovnih prostorija poslovnica, o čemu i sama K. J.  svedoči u svojoj pritužbi;

– da se u Pošti Srbije  preduzimaju se potrebne aktivnosti da se u skladu sa zakonskom regulativom koja reguliše ovu oblast, postave rampe za osobe sa invaliditetom i na drugim objektima Pošte Srbije gde se utvrdi ispunjenost tehničkih uslova i na taj način korisnicima usluga – osobama sa invaliditetom omogući nesmetano funkcionisanje i pružanje usluga pod jednakim uslovima kao i ostalim građanima Republike Srbije.

1.7. Uz izjašnjenje je dostavlјen dopis broj 2017-187637/3 od 25. januara 2018. godine, Regionalne radne jedinica „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”, Područna jedinica „Sombor”, kojim se K. J. obaveštava da usluge JP „Pošte Srbije” može direktno da koristi u pošti 25107 Sombor, koja se nalazi u zgradi Opštine Sombor i koja je udalјena 300 metara od Pošte 25101, gde lica sa invaliditetom mogu preko pristupne rampe ili preko lifta, neposredno da koriste usluge Pošte Srbije

2. ČINјENIČNO STANјE

• Uvidom u navode pritužbe i izjašnjenja, nesporno je da objekat Pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića br.12 sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32, u Somboru nije pristupačan osobama sa invaliditetom.
• Uvidom u dopis broj 2017-187637/3 od 25. januara 2018. godine, koji je Regionalna radna jedinica „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda”, Područna jedinica „Sombor”, uputila podnositelјki pritužbe utvrđeno je da je podnositelјka pritužbe informisana da Pošta 25101 Sombor nema tehničkih uslova da omogući pristup osobama sa invaliditetom. Navodi se da je bilo pokušaja da se nađu tehnička rešenja i prevaziđe problem, ali da je reč o staroj gradnji koja nije predviđala tehnička rešenja koja bi pogodovala osobama sa invaliditetom. Zbog navedenog, a u saradnji sa lokalnom samoupravom, osobama sa invaliditetom je omogućeno da usluge Pošte koriste u Pošti 25107 Sombor koja se nalazi u zgradi Opštine Sombor, koja je udalјena 300 metara od Pošte 25101 Sombor. Takođe, pored navedenog, podnositelјka pritužbe je obaveštena  da se uskoro planira i otvaranje  nove Pošte 25103 Sombor u MZ Goge, kod koje su predviđeni tehnička rešenja za osobe sa invaliditetom. Navedeno je da nastoje da sa posebnom pažnjom postupaju prema licima koja zbog svog zdravstvenog stanja imaju prioritet, kao i da će podnositelјki pritužbe usluge pružiti i u Pošti 25101 Sombor, preko reda,  da će službenici izaći u susret i van šalterskih prostorija  i pružiti uslugu bez potrebe da podnositelјka čeka ispred pošte.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENјE MIŠLjENјA

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe i izjašnjenja, kao i antidiskriminacione propise.

Pravni okvir

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je samostalan, nezavisan i specijalizovan državni organ ustanovlјen Zakonom o zabrani diskriminacije sa zadatkom da radi na suzbijanju svih oblika i vidova diskriminacije i ostvarivanju ravnopravnosti u društvenim odnosima. Nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti široko je određena, u skladu sa međunarodnim standardima, kako bi se omogućilo da delotvorno i efikasno ostvaruje svoju ulogu. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišlјenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti.[3]
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti najpre konstatuje da je Republika Srbija ratifikovala UN Konvenciju o pravima osoba sa invaliditetom[4], čiji je cilј da se unapredi, zaštiti i osigura puno i jednako uživanje svih lјudskih prava i osnovnih sloboda svim osobama sa invaliditetom i unapredi poštovanje njihovog urođenog dostojanstva[5]. Ratifikacijom ove Konvencije, Srbija se obavezala da preduzima odgovarajuće mere da osobama sa invaliditetom obezbedi pristupačnost fizičkog okruženja, ravnopravno sa drugima, u cilјu samostalnog života i punog učešća osoba sa invaliditetom u svim sferama života. Te mere, između ostalog, uklјučuju identifikovanje i uklanjanje barijera koje ometaju ili otežavaju pristup zgradama, putevima, prevoznim sredstvima i drugim objektima u zatvorenom i otvorenom prostoru, uklјučujući tu i pristup informacijskim i komunikacijskim tehnologijama, kao i pristup drugim uslugama i objektima namenjenim javnosti. Republika Srbija se, takođe, obavezala da će preduzeti odgovarajuće mere da utvrdi, promoviše i prati minimalne standarde i smernice za pristupačnost objekata i usluga koje su otvorene, odnosno, koje stoje na raspolaganju javnosti[6].
• U Opštem komentaru broj 2 (2014) Komitet za prava osoba sa invaliditetom ističe da osobe sa invaliditetom treba da imaju jednak pristup svim dobrima, proizvodima i uslugama namenjenim javnosti na način koji će poštovati dostojanstvo tih osoba i osigurati ravnopravno i efikasno korišćenje. Ovakav pristup proističe iz ideje zabrane diskriminacije. Komitet smatra da uskraćivanje pristupa treba smatrati aktom diskriminacije, bez obzira na to da li ga je počinio neko iz javnog ili privatnog sektora. Takođe, Komitet ističe da pristupačnost treba obezbediti za sve osobe sa invaliditetom, bez obzira na vrstu poteškoća sa kojom se osoba susreće i bez pravlјenja bilo kakvih razlika po bilo kom ličnom svojstvu osobe sa invaliditetom. Dalјe je navedeno da pravo na pristupačnost zagarantovano Konvencijom ima koren u postojećim lјudskim pravima, kao što su pravo na jednak pristup javnim službama i servisima garantovano Međunarodnim paktom o građanskim i političkim pravima[7] (član 25 c) i pravo na pristup bilo kom mestu ili usluzi namenjenim javnosti, garantovano Međunarodna konvencija o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije[8] (član 5 f).
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da Ustav Republike Srbije[9] propisuje da je zabranjena diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta[10].
• Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u članu 4. propisuje da su svi jednaki i uživaju jednak položaj i jednaku pravnu zaštitu, bez obzira na lična svojstva, te da je svako dužan da poštuje načelo jednakosti, odnosno zabranu diskriminacije. Odredbom člana 6. Zakona o zabrani diskriminacije je propisano da neposredna diskriminacija postoji ako se lice ili grupa lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva u istoj ili sličnoj situaciji, bilo kojim aktom, radnjom ili propuštanjem, stavlјaju ili su stavlјeni u nepovolјniji položaj, ili bi mogli biti stavlјeni u nepovolјniji položaj. Pored toga odredbom člana 17. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da svako ima pravo na jednak pristup objektima u javnoj upotrebi u skladu sa zakonom. Ovom pravu korespondira dužnost nadležnih organa javne vlasti da preduzmu mere radi uklanjanja barijera koje osobama sa invaliditetom ometaju ili otežavaju pristup objektima u javnoj upotrebi, što je samo jedan od elemenata šireg prava na pristup, koje podrazumeva da osobe sa invaliditetom imaju jednake mogućnosti da uživaju lјudska prava i slobode, kao i sve druge osobe. Članom 26. stav 1. propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa suprotno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda osoba sa invaliditetom u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.
• Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom[11], pored toga što uređuje opšti režim zabrane diskriminacije na osnovu invaliditeta, propisuje i poseban slučaj diskriminacije u vezi sa pružanjem usluga i korišćenjem objekata i površina. Naime, odredbom člana 13. ovog zakona izričito je zabranjena diskriminacija na osnovu invalidnosti u pogledu dostupnosti usluga i pristupa objektima u javnoj upotrebi. Stavom 3. ovog člana propisano je da se pod objektima u javnoj upotrebi, u smislu ovog zakona, smatraju: objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma ili objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, zaštitu od elementarnih nepogoda i slično. Istim članom zabranjeno je odbijanje da se izvrši tehnička adaptacija objekta neophodna da bi se usluga pružila korisniku sa invaliditetom. Pored toga, odredbom člana 16. stav 1. ovog zakona propisano je da je vlasnik objekta u javnoj upotrebi, dužan da obezbedi pristup objektu u javnoj upotrebi svim osobama sa invaliditetom, bez obzira na vrstu i stepen njihovog invaliditeta, dok je stavom 2. propisano, da ovu obavezu ima i drugo lice na koje je preneto pravo korišćenja, osim ako je sa vlasnikom, odnosno nadležnim organom ugovoreno drugačije. Stavom 3. istog člana, propisano je da je vlasnik objekta u javnoj upotrebi dužan da izvrši adaptaciju objekta u cilјu zadovolјavanja uslova za ispunjavanje obaveze iz stava 1. ovog člana.
• Zakonom o planiranju i izgradnji[12] uređuju se, između ostalog, uslovi i način uređenja prostora, uređivanje i korišćenje građevinskog zemlјišta i izgradnja objekata. Odredbama člana 5. propisao je da se zgrade javne i poslovne namene, kao i drugi objekti za javnu upotrebu, moraju se projektovati, graditi i održavati tako da svim korisnicima, a naročito osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama, omogućavaju nesmetan pristup, kretanje i boravak, odnosno korišćenje u skladu sa odgovarajućim tehničkim propisima čiji su sastavni deo standardi koji definišu obavezne tehničke mere i uslove projektovanja, planiranja i izgradnje, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama.
• Pravilnikom o tehničkim standardima planiranja, projektovanja i izgradnje objekata, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama[13] detalјno se propisuju uslovi za planiranje prostora i projektovanje objekata za javno korišćenje za osobe sa invaliditetom, kao i posebnih uređaja u njima. Pristupačnost, u smislu ovog pravilnika, rezultat je primene tehničkih rešenja u projektovanju i građenju građevina, kojima se osobama sa invaliditetom omogućava nesmetan pristup, kretanje, boravak i rad u tim građevinama na jednakoj osnovi kao i ostalim osobama. Odredbom člana Pravilnika regulisano je koji se objekti mogu smatrati objektima za javno korišćenje, pa je između ostalog propisano da tu spadaju pošte. Odredbama člana 3. propisano je da su osobe smanjene pokretlјivosti osobe sa fizičkim ili senzornim invaliditetom, stare osobe, trudnice, i/ili druge osobe čija je mogućnost nesmetanog kretanja povremeno ili trajno smanjena usled barijera sa kojima se susreću u okruženju, kao i da je prepreka fizička, komunikacijska i/ili orijentacijska smetnja koja postoji u prostoru, a koja osobu može ometati i/ili sprečavati u nesmetanom pristupu, kretanju, boravku, primanju neke usluge i/ili radu. Istim članom propisano je da je pristupačnost rezultat primene tehničkih standarda u planiranju, projektovanju, građenju, rekonstrukciji, dogradnji i adaptaciji objekata i javnih površina, pomoću kojih se svim lјudima, bez obzira na njihove fizičke, senzorne i intelektualne karakteristike, ili godine starosti osigurava nesmetan pristup, kretanje, korišćenje usluga, boravak i rad. Odredbama člana 5. propisano je da su obavezni elementi pristupačnosti: 1) elementi pristupačnosti za savladavanje visinskih razlika; 2) elementi pristupačnosti kretanja i boravka u prostoru – stambene i stambeno-poslovne zgrade i objekti za javno korišćenje i 3) elementi pristupačnosti javnog saobraćaja. Dalјe, pravilnikom je objašnjeno na koje načina prevazići određene barijere (rampa, kosa ravan, vizuelna i zvučna najava i druge).

Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja sa aspekta antidiskriminacionih propisa

• Imajući u vidu predmet pritužbe, kao i nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti, u konkretnom slučaju potrebno je utvrditi da li je JP „Pošta Srbije”, Pošta 25101 Sombor, neobezbeđivanjem pristupačnog ulaza u objekat Pošte 25101 Sombor, u ulici Dositeja Obradovića br.12 sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića br. 32, u Somboru, diskriminisala osobe sa invaliditetom.
• Analiza navoda pritužbe i izjašnjenja pokazuje da je među stranama nesporno da ulaz u objekat Pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića br.12 sa ulazom iz  ulice Venac Stepe Stepanovića 32 nije pristupačan osobama sa invaliditetom, što navodi izjašnjenja jasno potvrđuju. U izjašnjenju pomoćnika direktora Regionalne radne jedinice „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda” navedeno je da na teritoriji Grada Sombora rade četiri pošte od kojih je samo jedna pristupačne osobama sa invaliditetom i to Pošta 25107 Sombor koja se nalazi u Opštini Sombor, a da se očekuje otvaranje nove Pošte 25103 u MZ Goge koja će imati rešene tehničke uslove za pristup osobama sa invaliditetom. Takođe, u izjašnjenju JP „Pošta Srbije” navedeno je da je objekat pošte u ulici Dositeja Obradovića, sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32, izgrađen pre više od 40 godina i da nije bio predmet investicionog održavanja, odnosno rekonstrukcije, adaptaciji ili dogradnje od stupanja na snagu Zakona o planiranju i izgradnji, u kom slučaju bi se u skladu sa zakonom obezbedila pristupačnost i tog objekta osobama sa invaliditetom. Dopisom Regionalne radne jedinice „Subotica, Zrenjanin, Sombor, Kikinda” Područna jedinica „Sombor”, broj: 2017-187637/3 od 25. januara 2018. godine podnositelјka pritužbe obaveštena je o mogućnosti da poštanske usluge može direktno koristiti u Pošti 25107 Sombor koja se nalazi  u zgradi Opštine Sombor.
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da je međunarodnim i domaćim pravnim aktima propisana obaveza obezbeđivanja pristupačnosti fizičkog okruženja osobama sa invaliditetom ravnopravno sa drugima, u cilјu samostalnog života i punog učešća osoba sa invaliditetom u svim sferama života. Zakonom o planiranju i izgradnji[14] uređuju se, između ostalog, uslovi i način uređenja prostora, uređivanje i korišćenje građevinskog zemlјišta i izgradnja objekata. Odredbama člana 5. propisao je da se zgrade javne i poslovne namene, kao i drugi objekti za javnu upotrebu, moraju se projektovati, graditi i održavati tako da svim korisnicima, a naročito osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama, omogućavaju nesmetan pristup, kretanje i boravak, odnosno korišćenje u skladu sa odgovarajućim tehničkim propisima čiji su sastavni deo standardi koji definišu obavezne tehničke mere i uslove projektovanja, planiranja i izgradnje, kojima se osigurava nesmetano kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i starim osobama. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da iako je objekat pošte u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32, izgrađen pre više od 40 godina, tj. pre donošenja propisa kojima se određuje obaveza pristupačnosti  za sve objekte u javnoj upotrebi, vlasnik odnosno korisnik objekta je bio u obavezi  da nakon usvajanja ovih propisa preduzme sve potrebne mere kako bi obezbedili da objekat bude pristupačan osobama sa invaliditetom.
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti analizirao je i navode iz izjašnjenja da Pošta Srbije svake godine, pa tako i 2018. godine, nakon dobijanja saglasnosti Vlade Republike Srbije na godišnji program poslovanja donosi godišnje planove nabavki kojima se opredelјuju pojedinačne javne nabavke i konkretna finansijska sredstva, između ostalog i za nabavku rampi za osobe sa invaliditetom. Realizacija nabavki  zavisi od ishoda sprovedenih javnih postupaka, koji su u protekloj godini rezultirali delimičnom dodelom ugovora o javnoj  nabavci, budući da je iz zakonskih razloga bilo obustave postupaka, a što je od uticaja na objektivnu nemogućnost ispunjenja dinamike u obimu u kojem postoji potreba Pošte Srbije za postavlјanjem rampi za osobe sa  invaliditetom na objektima koji su deo jedinstvene poštanske mreže na teritoriji Republike Srbije. Međutim, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da u izjašnjenjima nisu dostavlјeni dokazi koji pokazuju da je pošta, pre zahteva Poverenika da se izjasni na pritužbu J. K. preduzela bilo kakve mere da obezebedi pristupačnost objekta Pošte 25101 Sombor, u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića 32. U izjašnjenju je navedeno da će JP „Pošta Srbije“, razmotriti na prioritetnoj osnovi mogućnost i ispunjenost tehničkih uslova za postavlјanje rampe na navedenom objektu, uz implementaciju tog objekta u planove nabavki.
• Dalјe, u izjašnjenjima je navedeno da JP „Pošta Srbije” i zaposleni u svim poštama maksimalno izlaze u susret osobama sa invaliditetom tako da ne moraju da čekaju (bez obzira na gužvu), te da je osobama sa invaliditetom omogućeno da preko reda  budu uslužene, tako  što službenici pošte u poštama kod kojih nije obezbeđen pristup izlaze van šalterskih prostorija i direktno pružaju usluge osobama sa invaliditetom. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti konstatuje da obezbeđivanje pristupačnosti objekata i usluga predstavlјa preduslov za samostalan život osoba sa invaliditetom, jer omogućava aktivno učešće u svim oblastima života na ravnopravnoj osnovi. Ukoliko samo jedan od elemenata pristupačnosti nije adekvatan, osoba sa invaliditetom će se naći u situaciji tzv. „prekinutog lanca kretanja“, odnosno, biće dovedena u situaciju nemoći, u kojoj nema mogućnost da samostalno funkcioniše. U konkretnom slučaju, nemogućnost pristupa objektu pošte onemogućava osobu sa invaliditetom da samostalno koristi usluge i ostvari svoja zagarantovana prava. Naime, propuštanje da se obezbedi pristupačnost objekta dovodi do posledice da je određenoj grupi  lica koja ne mogu da savladaju fizičke barijere onemogućeno da koriste usluge pod jednakim uslovima i ravnopravno sa drugim građanima i građankama.
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti pozdravlјa sve napore koje je JP „Pošta Srbije” do sada uložila kako bi obezbedila pristupačnost objekata Pošte na teritoriji Grada Sombora. Međutim, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti ukazuje da je potrebno da svi objekti pošte, pa i objekat Pošte 25101 Sombor u ulici Venac Stepe Stepanovića 32, budu pristupačni svim građanima i građankama.

4. MIŠLjENјE

Objekat Pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića br. 32 nije pristupačan osobama sa invaliditetom, čime su prekršene odredbe čl. 6, 17. i 26. Zakona o zabrani diskriminacije, a u vezi sa  odredbama čl. 13. i 16. Zakona o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom.

5. PREPORUKA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje JP „Pošta Srbije”:

5.1. Da preduzme aktivnosti u cilјu obezbeđivanja pristupačnosti objekta Pošte 25101 Sombor u ulici Dositeja Obradovića sa ulazom iz ulice Venac Stepe Stepanovića br. 32;

5.2. Da vodi računa da u okviru svojih redovnih poslova i aktivnosti, ne krši zakonske propise o zabrani diskriminacije.

Potrebno je da JP „Pošta Srbije” obavesti Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o sprovođenju ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišlјenja sa preporukom.

Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko JP „Pošta Srbije” ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

Protiv ovog mišlјenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09

[2] „Službeni glasnik RS”, broj 22/15

[3] član 33. Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS”, broj 22/09)

[4] Zakon o potvrđivanju Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom, („Službeni glasnik RS – Međunarodni ugovori”, broj 42/09)

[5] član 1. stav 1. Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom

[6] član. 9. st. 1 i 2. Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom

[7] Zakon o ratifikaciji Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima („Službeni list SFRJ –Međunarodni ugovori”, broj 7/71

[8] Zakon o ratifikaciji Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije („Službeni list SFRJ”, broj 31/67

[9] „Službeni glasnik RS”, broj  98/06

[10] Ustav Republike Srbije, član  21.

[11] „Službeni glasnik RS”, br. 33/06 i 13/16

[12] „Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispr., 64/10 – odluka US, 24/11, 121/12, 42/13 – odluka US, 50/13 – odluka US, 98/13 – odluka US, 132/14 i 145/14

[13] „Službeni glasnik RS“, broj  22/15

[14] „Službeni glasnik RS”, br. 72/09, 81/09 – ispr., 64/10 – odluka US, 24/11, 121/12, 42/13 – odluka US, 50/13 – odluka US, 98/13 – odluka US, 132/14 i 145/14

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Mišljenje po pritužbi J. K. protiv JP Posta Srbije