9. 011-00-23/2017-02 datum: 9. 5. 2017. godine

MINISTARSTVO PROSVETE, NAUKE I TEHNOLOŠKOG RAZVOJA

Mladen Šarčević, ministara

Predmet: Inicijativa za izmenu Zakona o učeničkom i studentskom standardu

Poštovani gospodine Šarčeviću,

U skladu sa članom 33. tačka 7. Zakona o zabrani diskriminacije[1], kojim je, pored ostalog, propisano da Poverenik za zaštitu ravnopravnosti inicira donošenje ili izmenu propisa radi sprovođenja i unapređivanja zaštite od diskriminacije, podnosim ovim putem inicijativu za izmenu Zakona o učeničkom i studentskom standardu[2], i to člana 7. kojim je propisano pravo studenata na ishranu.

Odredbom člana 7. propisano je da pravo na ishranu od tri obroka dnevno imaju studenti koji ispunjavaju opšte uslove iz člana 4. ovog zakona čije prebivalište nije u mestu studiranja, dok pravo na ishranu od jednog obroka dnevno imaju studenti koji ispunjavaju opšte uslove iz člana 4. ovog zakona i čije prebivalište je u mestu studiranja.  Odredbom člana 4. Zakona o učeničkom i studentskom standardu propisani su opšti uslovi za ostvarivanje prava u oblasti učeničkog i studentskog standarda. Između ostalog, ovim članom je propisano da pravo na ishranu imaju studenti visokoškolskih ustanova čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, koji su upisani prvi put u tekućoj školskog godini na studije prvog, drugog ili trećeg stepena, čije se školovanje finansira iz budžeta Republike Srbije i koji imaju državlјanstvo Republike Srbije (stav 2.), studenti koji imaju državlјanstvo države u regionu, pod uslovima iz stava 2. ovog člana, osim uslova koji se odnosi na državlјanstvo Republike Srbije (stav 3.), studenti strani državlјani, u skladu sa međunarodnim ugovorom i reciprocitetom (stav 4.) i student iz osetlјivih društvenih grupa pod uslovima utvrđenim ovim zakonom i primenom bližih kriterijuma, koje u skladu sa ovlašćenjima iz ovog zakona propisuje ministar nadležan za poslove obrazovanja (stav 5.).

Evidentno je da je odredbama člana 7. ovog Zakona napravlјena razlika između pojedinih kategorija studenata koji ispunjavaju opšte uslove, odnosno između studenata čije prebivalište nije u mestu studiranja i studenata čije prebivalište jeste u mestu studiranja.

Ustav Republike Srbije u članu 21. utvrđuje da svako ima pravo na jednaku zakonsku zaštitu, bez diskriminacije i zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije[3], koji u članu 2. stav 1. propisuje da je  diskriminacija svako neopravdano pravlјenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isklјučivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državlјanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu i članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavlјenim ličnim svojstvima. Odredbom člana 8. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilј ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilјa koji se ovim merama ostvaruje.

Odredbama člana 2. Zakona o učeničkom i studentskom standardu propisano je da je učenički i studentski standard organizovana delatnost kojom se u oblasti obrazovanja i vaspitanja obezbeđuju dodatni uslovi za dostupnije, efikasnije i kvalitetnije obrazovanje i vaspitanje učenika i studenata, kao i da je cilј učeničkog i studentskog standarda stvaranje materijalnih, kulturnih, socijalnih, zdravstvenih i drugih uslova kojima se podstiče sticanje obrazovanja, društvena uklјučenost i svestrani razvoj ličnosti učenika i studenata.

U izjašnjenju Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja broj 612-00-263/2017-05 od 6. februara 2017. godine, između ostalog, navedeno je da je studentski standard organizovana delatnost kojom se u oblasti obrazovanja i vaspitanja obezbeđuju dodatni uslovi za dostupnije, efikasnije i kvalitetnije obrazovanje i vaspitanje i ima za cilј stvaranje materijalnih, kulturnih, socijalnih, zdravstvenih i drugih uslova kojima se podstiče sticanje obrazovanja, društvena uklјučenost i svestrani razvoj ličnosti studenta. Takođe, navedeno je da je namera i cilј Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja da „svim studentima omogući pristup obrazovanju pod jednakim uslovima i da studenti, koji studiraju van mesta prebivališta, studentski dom dožive kao svoju novu kuću i porodicu“.

Argumenti kojima se u navedenom izjašnjenju opravdava pravlјenje razlike između dve grupe studenata ne mogu se prihvatiti ni s aspekta cilјa, ni s aspekta posledica koje izaziva.

Naime, zakonom je propisano da se studentskim standardom želi obezbediti dodatni uslovi za dostupnije, efikasnije i kvalitetnije obrazovanje, odnosno da ima za cilј stvaranje materijalnih, kulturnih, socijalnih, zdravstvenih i drugih uslova kojim se podstiče sticanje obrazovanja učenika i studenata. U obrazloženju predloga Zakona navedeno je da je učenički i studentski standard podrška sistemu srednjeg obrazovanja i vaspitanja i sistemu visokog obrazovanja. Pravo na ishranu predstavlјa deo studentskog standarda koje stvara materijalne, socijalne i zdravstvene uslove za dostupnije i efikasnije obrazovanje studenata. Naime, obezbeđivanjem dostupne i adekvatne ishrane u toku studiranja, studentima se, pre svega smanjuju troškovi studiranja, a potom se povećava slobodno vreme i vreme raspoloživo za ispunjavanje obaveza povodom studiranja, obezbeđuje se zdravija ishrana prilagođena potrebama studenata i, sa socijalnog aspekta, ostvaruju se uslovi za socijalno povezivanje studenata. Imajući u vidu ove okolnost, očigledno je da sporno pravlјenje razlike između studenata na osnovu prebivališta nije ni u kakvoj vezi sa cilјevima koji se žele ostvariti studentskim standardom, odnosno pravom studenata na ishranu.

Kada su u pitanju posledice koje ovakvo pravlјenje razlika izaziva, očigledno je da uslovlјavanje da student nema prebivalište u mestu studiranja da bi imao pravo na tri obroka dnevno, eliminiše studente koji imaju prebivalište u mestu studiranja. Broj ovih studenata je sigurno manji u odnosu na ukupan broj studenata koji koriste ovo pravo, odnosno koji u skladu sa odredbama Zakona imaju pravo na tri obroka (studenti državlјani koji su prvi put upisali tekuću godinu studija na budžetu države, studenti države u regionu pod istim uslovima izuzev državlјanstva kao uslova, studenti strani državlјani u skladu sa međunarodnim ugovorom i reciprocitetom, kao i studenti iz osetlјivih društvenih grupa). Tri obezbeđena obroka dnevno omogućavaju studentima da se posvete studentskim obavezama, kao i da imaju ishranu koja sadrži potrebne hranjive materije za zahtevne obaveze u procesu obrazovanja. Iste potrebe za adekvatnom ishranom u toku studiranja imaju svi studenti bez obzira na mesto prebivališta i mesto studiranja. Pored navedenog, ovako postavlјen uslov dodatno pogađa studente koji imaju prebivalište u mestu studiranja a zbog materijalnih mogućnosti ili organizacije vremena nisu u mogućnosti da sebi pripreme tri obroka. Naime, studenti koji imaju prebivalište u mestu studiranja su, kao i ostali studenti, u toku dana zauzeti obavezama povodom studija (obavezno prisustvovanje predavanjima, vežbama, kao i spremanje kolokvijuma i ispita). Oboriva je pretpostavka da svi studenti koji imaju prebivalište u mestu studiranja žive sa porodicom koja može da ih isprati i dočeka sa pripremlјenim jutarnjim i večernjim obrokom. Materijalne prilike porodice mogu biti takve da studentu ne mogu obezbediti adekvatnu ishranu koja mu je potrebna u toku studija ili da organizaciono ne mogu da postignu da pripremaju obroke za studenta. Takođe, moguće je student živi sam u mestu studiranja i da nema vremena da sam sebi priprema obroke.

Imajući u vidu navedeno predlažem da Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja uvaži ovu inicijativu i kao ovlašćeni predlagač predloži Vladi izmenu člana 7. Zakona o učeničkom i studentskom standardu, i omogući svim studentima koji ispunjavaju opšte uslove iz člana 4. Zakona da ostvare pravo na tri obroka dnevno, kako bi se obezbedilo ostvarivanje načela jednakih prava i obaveza, a sve u cilјu dostupnijeg i efikasnijeg obrazovanja, društvene uklјučenosti i svestranog razvoja studenata.

[1] „Službeni glasnik RS”, broj 22/09

[2] „Službeni glasni RS”, br. 18/2010 i 55/2013

[3] „Službeni glasni RS”, broj 22/09

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

Inicijativa za izmenu Zakona o učeničkom i studentskom standardu