1. 07-00-349/2018-02 datum: 1.10.2018.

MIŠLjENјE

Mišlјenje je doneto u postupku povodom pritužbe S. P. iz T, podnete protiv Opštinskog veća opštine T, povodom Rešenja ovog opštinskog veća o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u predškolskoj ustanovi „S. R.“ iz T. Podnosilac pritužbe je, između ostalog, naveo da ima troje dece iz dva braka, te da sva deca žive u njegovom porodičnom domaćinstvu, odnosno, prvo dete mu je sudskom presudom povereno na vršenje roditelјkog prava, dok su druga dva deteta rođena u braku sa sadašnjom suprugom. Međutim, kako je Opštinsko veće opštine T. donelo rešenje kojim je, između ostalog, propisano da treće i svako naredno dete od iste majke ima pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi „S. R.“ iz T, njegovo treće dete, koje je ujedno drugo dete njegove sadašnje supruge, nema pravo na besplatan boravak u vrtiću. Opštinsko veće opštine T. dostavilo je izjašnjenje na pritužbu, čiji je sastavni deo dopis Predškolske ustanove „S. R.” T, koja je predlagač navedenog rešenja. U dopisu predškolske ustanove, između ostalog, navedeno je da su tačkom 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja, koje je usvojilo Opštinsko veće opštine T, opredelјena pojedinačna učešća korisnika u ekonomskoj ceni u visini od najmanjih, zakonom propisanih 20%, pri čemu: 1. za decu sa smetnjama u razvoju, decu iz materijalno ugroženih porodica i decu bez roditelјskog staranja, boravak je besplatan, u skladu sa zakonom; 2. utvrđen je veći obim prava za decu iz porodica čija su primanja ispod 8.000 dinara po članu porodice, u smislu manjeg učešća u ekonomskoj ceni od propisanih najmanjih 20%; 3. utvrđena su i druga prava u smislu dodatnog umanjenja od propisanih 20%, i to dodatni popust za drugo dete upisano u ustanovu (ovo pravo se posmatra kao pravo deteta, odnosno posmatraju se braća/sestre koji su upisani u ustanovu) i besplatan boravak za treće i naredno dete od iste majke (ovo pravo je pravo majke kao mera podsticaja rađanja). Kada je reč o meri da pravo na besplatan boravak ima treće i naredno dete od iste majke, prema navodima iz dopisa predškolske ustanove, ova mera nije propisana nekom posebnom zakonskom normom, ali član 11. stav 3 Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom dozvolјava opštinama da mogu, ako su obezbedile sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povolјnije uslove za njihovo ostvarivanje. U toku postupka, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti utvrdio je da ne postoji objektivno i razumno opravdanje da se podnosiocu pritužbe uskrati pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove za njegovo treće dete, a koje se omogućava majkama i očevima troje dece koji se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji kao i podnosilac pritužbe. Naime, podnosilac pritužbe je otac troje dece, koja nemaju istu majku, ali koja žive sa njim u istom porodičnom domaćinstvu. On samostalno vrši roditelјsko pravo nad najstarijim detetom, dok je u braku sa sadašnjom suprugom dobio još dvoje dece. Stoga, u ovom trenutku, u porodici podnosioca pritužbe faktički živi troje maloletne dece o kojima neposredno brine pritužilac i njegova sadašnja supruga. Međutim, iako se nesumnjivo radi o petočlanoj porodici, podnosilac pritužbe ipak nije imao mogućnost da besplatno upiše svoje treće dete u predškolsku ustanovu „S. R.“ T, samo zato što njegova deca imaju različite majke. Iz svega navedenog može se izvući zaklјučak da je Opštinsko veće opštine T, prilikom propisivanja tačke 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, zanemarilo porodice u kojima živi troje ili više dece koja imaju istog oca a različite majke, odnosno, stavilo je u neopravdano nejednak položaj podnosioca pritužbe na osnovu dva lična svojstva – pola i porodičnog statusa. Stoga, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti dao je mišlјenje da je Opštinsko veće opštine T, donošenjem Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, prema kojem pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove ima treće i svako naredno dete od iste majke, povredilo odredbe člana 6. u vezi sa članom 20. Zakona o zabrani diskriminacije. Opštinskom veću opštine T. preporučeno je da izmeni tačku 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R“ T, na taj način što će propisati da, pored ostalih kategorija, pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove ostvaruje treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja, kao i da u okviru svojih redovnih poslova i aktivnosti ne krši zakonske propise o zabrani diskriminacije.

1. TOK POSTUPKA
   • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti primio je pritužbu P. iz T, podnete protiv Opštinskog veća opštine T, povodom Rešenja ovog opštinskog veća o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u predškolskoj ustanovi „S. R.“ T.
   • U pritužbi je, između ostalog, naveo:

• da je na sednici održanoj 14. avgusta 2017. godine, Opštinsko veće opštine T. donelo rešenje kojim je, između ostalog, propisano da treće i svako naredno dete od iste majke ima pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi „S. R.” T;
• da ima troje dece iz dva braka, te da sva deca žive u njegovom porodičnom domaćinstvu, odnosno, prvo dete mu je sudskom presudom povereno na vršenje roditelјkog prava, dok su druga dva deteta rođena u braku sa sadašnjom suprugom;
• da njegovo treće dete, koje je ujedno drugo dete njegove sadašnje supruge, nema pravo na besplatan boravak u vrtiću;
• da smatra da je odlukom Opštinskog veća opštine T. diskriminisan kao otac, odnosno, da Opštinsko veće opštine T. ne prepoznaje primarnu porodicu sa tri deteta od istog oca;
• da je, zbog svega navedenog, prinuđen da plaća vrtić za treće dete, iako sva deca žive sa njim u istom domaćinstvu, čime je stavlјen u nejednak položaj u odnosu na majke koje imaju troje dece i koje ne plaćaju vrtić za treće dete.
  • Uz pritužbu su dostavlјeni sledeći dokazi: 1) fotokopija ugovora o dnevnom boravku deteta u predškolskoj ustanovi „S. R.“ T. od 23. avgusta 2017. godine, 2) fotokopija Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, od 14. avgusta 2017. godine i 3) fotokopija dopisa Zaštitnika građana od 25. decembra 2017. godine.
  • Poverenik za zaštitu ravnopravnosti sproveo je postupak u cilјu utvrđivanja pravno relevantnih činjenica i okolnosti, a u skladu sa članom 35. stav 4. i članom 37. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije[1], pa je u toku postupka pribavlјeno izjašnjenje D. Ž, predsednika Opštinskog veća opštine T.
  • U izjašnjenju na pritužbu, predsednika Opštinskog veća opštine T. je, između ostalog, navedeno:
• da je Opštinsko veće, odmah po prijemu zahteva za izjašnjenje Poverenika za zaštitu ravnopravnosti, poslalo zahtev Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T. kako bi se, kao predlagač Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, izjasnila o pritužbi S. P;
• da je Opštinsko veće, na sednici održanoj 25. jula 2018. godine, razmatralo kriterijume navedene u odgovoru Predškolske ustanove „S. R.“ T, a kojima se predlagač vodio prilikom izrade predloga spornog rešenja, te da je saglasno sa navedenim kriterijumima.
  • U prilogu izjašnjenja dostavlјen je dopis Predškolske ustanove „S. R.“ T, br. 464 od 24. jula 2017. godine, upućen predsedniku Opštinskog veća opštine T. U ovom dopisu je, između ostalog, navedeno:
• da Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja definiše učešće opštine u ekonomskoj ceni u visini do 80%;
• da Zakon o predškolskom obrazovanju definiše učešće roditelјa odnosno drugog zakonskog zastupnika u ekonomskoj ceni (nije navedeno učešće, ali ako Zakon o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja definiše učešće opštine u ekonomskoj ceni u visini najviše do 80%, učešće roditelјa je najmanje 20%), uz izuzetak dece bez roditelјskog staranja, dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i dece iz materijalno ugroženih porodica za koje je boravak besplatan;
• da Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom propisuje da pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi imaju deca bez roditelјskog staranja, deca sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i deca korisnici novčane socijalne pomoći, što je pravo od opšteg interesa, za koje se sredstva obezbeđuju u budžetu Republike Srbije;
• da je regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica pravo o kojem se stara opština;
• da opština može, ako je obezbedila sredstva, da utvrdi i druga prava, veći obim prava utvrđenih zakonom i povolјnije uslove za njihovo ostvarivanje;
• da način i uslove regresiranja troškova utvrđuje nadležni organ jedinice lokalne samouprave;
• da su tačkom 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja, koje je usvojilo Opštinsko veće opštine T, opredelјena pojedinačna učešća korisnika u ekonomskoj ceni u visini od najmanjih, zakonom propisanih 20%, pri čemu: 1. za decu sa smetnjama u razvoju, decu iz materijalno ugroženih porodica i decu bez roditelјskog staranja, boravak je besplatan, u skladu sa zakonom; 2. utvrđen je veći obim prava za decu iz porodica čija su primanja ispod 8.000 dinara po članu porodice, u smislu manjeg učešća u ekonomskoj ceni od propisanih najmanjih 20%; 3. utvrđena su i druga prava u smislu dodatnog umanjenja od propisanih 20%, i to dodatni popust za drugo dete upisano u ustanovu (ovo pravo se posmatra kao pravo deteta, odnosno posmatraju se braća/sestre koji su upisani u ustanovu) i besplatan boravak za treće i naredno dete od iste majke (ovo pravo je pravo majke kao mera podsticaja rađanja);
• da ovakva mera nije propisana nekom posebnom zakonskom normom, ali član 11. stav 3 Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom dozvolјava opštinama da mogu, ako su obezbedile sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povolјnije uslove za njihovo ostvarivanje;
• da primer izdvajanja prava majke na određenu meru podsticaja jeste i Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, koja se dodelјuje radi posebnog podsticaja i podrške roditelјima da ostvare želјeni broj dece. Istaknuto je da su u okviru ovog zakona propisane dve mere finansijske podrške porodici sa decom koje imaju populacioni efekat, i to: roditelјski dodatak, koji predstavlјa podršku porodici koju ostvaruje majka po rođenju prvog, drugog, trećeg i četvrtog deteta, kao i naknada zarade za vreme porodilјskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta;
• da je tačka 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja doneta imajući u vidu nacionalnu strategiju podsticaja rađanja;
• da Zakon o zabrani diskriminacije zabranjuje diskriminaciju u pružanju javnih usluga i korišćenju objekata i površina, kao i diskriminaciju u oblasti obrazovanja i stručnog osposoblјavanja, te da s obzirom da je podnosilac pritužbe korisnik usluga predškolskog obrazovanja, o diskriminaciji ovih prava se ne raspravlјa;
• da je podnosilac pritužbe uputio primedbu samo na diskriminaciju po pitanju plaćanja usluga boravka deteta u predškolskoj ustanovi, s obzirom da mu se naplaćuje pun, zakonom propisan iznos od 20% od ekonomske cene, što iznosi 4.400 dinara mesečno;
• da ne postoji zakonska odredba koja propisuje besplatan boravak u predškolskoj ustanovi za treće i naredno dete;
• da podnosilac pritužbe nije dokazao ispunjenost uslova za ostvarivanje neke od kategorije popusta iz rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja.

2. ČINјENIČNO STANјE

• Uvidom u dopunu pritužbe, uočeno je da podnosilac pritužbe živi u zajedničkom domaćinstvu sa suprugom i troje maloletne dece: S.P, ćerkom iz prvog braka koja mu je dodelјena radi samostalnog vršenja roditelјskog prava po pravosnažnoj presudi Osnovnog suda u M. od 3. februara 2014. Godine, te maloletnim sinovima V.P. i Đ.P, čija je majka njegova sadašnja supruga.

• Uvidom u fotokopiju ugovora o dnevnom boravku deteta u predškolskoj ustanovi od 23. avgusta 2017. godine, utvrđeno je da je davalac usluga Predškolska ustanova „S. R.“ T, dok su korisnici usluga otac i majka deteta Đ.P, odnosno, podnosilac pritužbe S. P. i majka deteta, supruga podnosioca pritužbe. Davalac usluga prima dete korisnika na celodnevni boravak za radnu 2017/2018 godinu, počev od 11. septembra 2017. godine. Mesečna cena usluge boravka deteta iznosi 20% od ekonomske cene utvrđene Rešenjem osnivača o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, čije je osnivač Opština T. Članom 7. ovog ugovora propisano je da učešće roditelјa u ekonomskoj ceni za boravak deteta u trenutku potpisivanja ugovora iznosi 4.400,00 dinara mesečno (grupa 1.)

• Uvidom u fotokopiju Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T. od 14. avgusta 2017. godine, utvrđeno je da treće i svako naredno dete od iste majke ima pravo na besplatan boravak u toj predškolskoj ustanovi.

3. MOTIVI I RAZLOZI ZA DONOŠENјE MIŠLjENјA

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, prilikom odlučivanja u ovom predmetu, imao je u vidu navode iz pritužbe, izjašnjenja, kao i dostavlјene priloge.

Pravni okvir

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je ustanovlјen Zakonom o zabrani diskriminacije[2] kao samostalan državni organ, nezavisan u obavlјanju poslova utvrđenih zakonom. Odredbama člana 33. Zakona o zabrani diskriminacije propisana je nadležnost Poverenika za zaštitu ravnopravnosti. Jedna od osnovnih nadležnosti Poverenika jeste da prima i razmatra pritužbe zbog diskriminacije, daje mišlјenja i preporuke u konkretnim slučajevima diskriminacije i izriče zakonom utvrđene mere. Pored toga, Poverenik je ovlašćen da predlaže postupak mirenja, kao i da pokreće sudske postupke za zaštitu od diskriminacije i podnosi prekršajne prijave zbog akata diskriminacije propisanih antidiskriminacionim propisima. Poverenik je, takođe, ovlašćen da upozorava javnost na najčešće, tipične i teške slučajeve diskriminacije i da organima javne vlasti preporučuje mere za ostvarivanje ravnopravnosti^[3].

• Ustav Republike Srbije[4] zabranjuje svaku diskriminaciju, neposrednu ili posrednu, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti, psihičkog ili fizičkog invaliditeta. Takođe, odredbom člana 66. stav propisano je da porodica, majka, samohrani roditelј i dete u Republici Srbiji uživaju posebnu zaštitu, u skladu sa zakonom. Konačno, odredbom člana 65. stav 1. Ustava Republike Srbije propisano je da roditelјi imaju pravo i dužnost da izdržavaju, vaspitavaju i obrazuju svoju decu, i u tome su ravnopravni.
• Ustavna zabrana diskriminacije bliže je razrađena Zakonom o zabrani diskriminacije, koji u članu stav 1. tačka 1. propisuje da diskriminacija i diskriminatorno postupanje označavaju svako neopravdano pravlјenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isklјučivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica, ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na rasi, boji kože, precima, državlјanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavlјenim ličnim svojstvima. Odredbom člana 8. ovog zakona propisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilј ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilјa koji se ovim merama ostvaruje. Takođe, odredbom člana 20. stav 1. Zakona o zabrani diskriminacije propisano je da diskriminacija postoji ako se postupa protivno načelu ravnopravnosti polova, odnosno načelu poštovanja jednakih prava i sloboda žena i muškaraca u političkom, ekonomskom, kulturnom i drugom aspektu javnog, profesionalnog, privatnog i porodičnog života.
• Zakonom o ravnopravnosti polova[5], u članu 2. stav 4, propisano je da državni organi, organi autonomnih pokrajina, organi jedinica lokalne samouprave, organizacije kojima je povereno vršenje javnih ovlašćenja, kao i pravna lica koja osniva ili finansira u celini, odnosno u pretežnom delu Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave dužni su da prate ostvarivanje ravnopravnosti zasnovane na polu u svim oblastima društvenog života, primenu međunarodnih standarda i Ustavom zajemčenih prava u ovoj oblasti. Zatim, odredbom člana 4. ovog zakona propisano je, između ostalog, da diskriminacija po osnovu pola predstavlјa svako neopravdano pravlјenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isklјučivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva) koje ima za cilј ili posledicu da licu ili grupi oteža, ugrozi, onemogući ili negira priznanje, uživanje ili ostvarivanje lјudskih prava i sloboda u političkoj, ekonomskoj, društvenoj, kulturnoj, građanskoj, porodičnoj i drugoj oblasti. Pod neopravdanim razlikovanjem, isklјučivanjem, ograničavanjem i postupanjem ili drugim preduzetim merama, u smislu ovog zakona, naročito se smatra ako: 1) preduzeta mera nije opravdana zakonitim ili legitimnim cilјem; 2) ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilјa koji se preduzetim merama ostvaruje. Takođe, članom 28. stav 2. ovog zakona propisano je da su partneri ravnopravni u planiranju broja dece, pristupu informacijama, obrazovanju i sredstvima koja im omogućavaju korišćenje ovih prava.
• Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja[6] propisano je da se u budžetu jedinice lokalne samouprave obezbeđuju sredstva za ostvarivanje delatnosti predškolskog vaspitanja i obrazovanja u visini do 80% od ekonomske cene po detetu.
• Zakonom o predškolskom vaspitanju i obrazovanju[7] propisano je da roditelј, odnosno drugi zakonski zastupnik deteta učestvuje u obezbeđivanju sredstava za ostvarivanje delatnosti predškolske ustanove, čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, u skladu sa Zakonom. Odluku o visini cene donosi osnivač, dok se od obaveze plaćanja u celodnevnom i poludnevnom boravku izuzimaju deca bez roditelјskog staranja, deca sa smetnjama u razvoju i invaliditetom i deca iz materijalno ugroženih porodica, u skladu sa propisima kojima se uređuje finansijska podrška porodici sa decom.
• Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom[8] propisano je da je jedno od prava na finansijsku podršku porodici sa decom regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica, te da se o obezbeđivanju ovog prava stara opština, odnosno grad, u skladu sa zakonom[9]. AP Vojvodina, opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povolјnije uslove za njihovo ostvarivanje[10].
• Odredbom člana 12. stav 1. Pravilnika o merilima za utvrđivanje ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja[11] propisano je da pojedinačno učešće korisnika u mesečnoj ekonomskoj ceni po detetu, nadležni organ lokalne samouprave utvrđuje u skladu sa zakonom.
• U Strategiji podsticanja rađanja[12] navedeno je da u razvijenom svetu, u uslovima dominantne individualizacije, samoaktuelizacije i destandardizacije životnog toka, pojedinci kreiraju svoje biografije prema sopstvenim potrebama, resursima, mogućnostima koje im pružaju državne politike i referentna lјudska prava, pa se deca rađaju u braku i van njega, u kohabitacijama, u toku studija, pre braka, posle razvoda, itd, a samo roditelјstvo je izraz samorealizacije i žene i muškarca. Rađanje je slobodan izbor emancipovane žene, koja postavlјa preduslov da je zadovolјna svojim partnerskim relacijama i ukupnim kvalitetom života. Individualizacija rađanja omogućava da svaka žena i muškarac, imaju onoliko dece koliko žele, kada žele, s kim, da planiraju porodicu onda kada smatraju da im je to najpogodnije u svojoj biografiji. U skladu sa tim, poseban cilј 2. strategije odnosi se na usklađivanje rada i roditelјstva, te se ističe da i nove generacije smatraju da su za njih brak i porodični život veoma poželјni, pa većina mladih koji još uvek nisu u braku i nisu roditelјi sebe u budućnosti vidi u ovim ulogama. Ipak, da bi doneli odluku da postanu roditelјi, kao i da bi se odlučili na sledeće rađanje, veoma je značajno stvaranje uslova za usklađivanje različitih tranzicija kroz koje prolaze – obrazovne, radne i stambene. Otuda je neophodno da država i ostali javni akteri različitim merama pomognu ženama i muškarcima koji žele da budu roditelјi da ostvare svoje potrebe i usklade roditelјstvo i istovremeno zadovolјe različita interesovanja, a pogotovo usklade roditelјstvo i profesionalno angažovanje/rad. S tim u vezi, poseban cilј 8. strategije odnosi se na aktiviranje lokalne samouprave, jer aktivno uklјučivanje lokalne samouprave u sprovođenje programa planiranja porodice podrazumeva niz preduslova. Potrebno je sagledati sve potencijale kojima opština raspolaže, a čijim se aktiviranjem i osnaživanjem mogu očekivati pozitivni efekti u pobolјšanju demografske situacije u lokalnoj samoupravi kao što su materijalna sredstva namenjena programu planiranja porodice, stanje institucija i struktura kadrova za kreiranje i sprovođenje programa. Istovremeno je važno utvrditi aktivnosti i mehanizme u ovoj sferi i povezati sve koji mogu da doprinesu afirmaciji porodice, roditelјstva i društvenih cilјeva vezanih za reprodukciju stanovništva.
• Rešenjem o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T. od 14. avgusta 2017. godine utvrđuje se ekonomska cena programa vaspitanja i obrazovanja u predškolskoj ustanovi čiji je osnivač jedinica lokalne samouprave – opština T. Tačkom 4. ovog rešenja propisano je 13 grupa korisnika, odnosno porodica i dece od čijeg statusa zavisi procenat učešća korisnika u ekonomskoj ceni programa vaspitanja i obrazovanja. Tako, 1. grupu čine porodice čiji su prihodi po članu veći od 8.000,00 dinara, ukoliko se ne dostavi dokumentacija kojom se dokazuje status za neku drugu grupu, ukoliko je jedan od roditelјa vlasnik privatnog preduzeća ili radnje ili je na privremenom radu u inostranstvu. Korisnici iz ove grupe učestvuju sa 20% u ekonomskoj ceni, odnosno, plaćaju iznos od 4.400 dinara. Sa druge strane, u 13. grupu korisnika spada treće i svako naredno dete od iste majke, te korisnici iz ove grupe ne učestvuju u plaćanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u ovoj predškolskoj ustanovi. Pored toga, pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi imaju i deca sa smetnjama u razvoju, deca bez roditelјskog staranja i deca iz materijalno ugroženih porodica (10, 11. i 12. grupa), dok određena umanjenja u procentu učešća u ekonomskoj ceni, u rasponu od 13% do 5%, uživaju grupe korisnika u koje spadaju porodice koje imaju prihod po članu primarne porodice do 8.000,00 dinara, zatim, samohrani roditelј i drugo dete upisano u ustanovu prihod po članu primarne porodice preko 8.000,00 din, kao i samohrani roditelј i drugo dete upisano u ustanovu sa prihodom po članu primarne porodice do 8.000,00 dininara, potom, PPP celodnevni boravak – prihod po članu primarne porodice preko 8.000,00 dinara, PPP celodnevni boravak – prihod po članu primarne porodice do 8.000,00 dinara,  samohrani roditelј i drugo dete upisano u PPP celodnevni boravak – prihod po članu primarne porodice preko 8.000,00 dinara, samohrani roditelј i drugo dete upisano u PPP celodnevni boravak – prihod po članu primarne porodice do 8.000,00 dinara, kao i PPP za poludnevni oblik rada u trajanju od 4 časova za korisnike užine. U tački 7. ovog rešenja propisano je da korisnici plaćaju pripadajuću cenu usluga u tekućem mesecu za prethodni mesec.

Analiza navoda iz pritužbe i izjašnjenja i dostavlјenih priloga sa aspekta antidiskriminacionih propisa

• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, najpre, konstatuje da je Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja propisano da se u budžetu jedinice lokalne samouprave obezbeđuju sredstva za ostvarivanje delatnosti predškolskog vaspitanja i obrazovanja u visini do 80% od ekonomske cene po detetu, dok je Zakonom o predškolskom vaspitanju i obrazovanju propisano da roditelј, odnosno drugi zakonski zastupnik deteta učestvuje u obezbeđivanju sredstava za ostvarivanje delatnosti predškolske ustanove, čiji je osnivač, između ostalog i jedinica lokalne samouprave. Zatim, Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom, određeno je da su prava na finansijsku podršku porodici sa decom, u smislu ovog zakona: 1) naknada zarade, odnosno naknada plate za vreme porodilјskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta; 2) ostale naknade po osnovu rođenja i nege deteta i posebne nege deteta; 3) roditelјski dodatak; 4) dečiji dodatak; 5) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu bez roditelјskog staranja; 6) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu sa smetnjama u razvoju i decu sa invaliditetom; 7) naknada troškova boravka u predškolskoj ustanovi za decu korisnika novčane socijalne pomoći i 8) regresiranje troškova boravka u predškolskoj ustanovi dece iz materijalno ugroženih porodica. Međutim, kako je ovim zakonom određeno, opština, odnosno grad mogu, ako su obezbedili sredstva, da utvrde i druga prava, veći obim prava od prava utvrđenih ovim zakonom i povolјnije uslove za njihovo ostvarivanje. U skladu sa tim, Rešenjem o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, koje je donelo Opštinsko veće opštine T, propisan je određeni krug korisnika koji uživaju pravo na besplatan boravak deteta u predškolskoj ustanovi. Tako, navedenim rešenjem propisano je da pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi ima treće i svako naredno dete od iste majke. U konkretnom slučaju podnosioca pritužbe, njegovo porodično domaćinstvo čine supruga i troje maloletne dece, s tim što je prvo dete, nad kojim samostalno vrši roditelјsko pravo, dobio u prethodnom braku, dok je drugo dvoje dece rođeno u braku sa sadašnjom suprugom. Međutim, prema odredbama Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, podnosiocu pritužbe nije omogućeno da besplatno upiše svoje treće dete u Predškolsku ustanovu „S. R.“ T, samo zbog toga što ono nema istu majku kao i najstarije dete podnosioca pritužbe, iako svi žive u istom porodičnom domaćinstvu.
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, nakon utvrđivanja činjeničnog stanja i relevantnog pravnog okvira, imao je zadatak da ispita da li je rešenjem Opštinskog veća opštine T. povređeno načelo jednakih prava i obaveza u odnosu na podnosioca pritužbe. Stoga, Poverenik je razmatrao da li su podnosiocu pritužbe uskraćena prava, odnosno, nametnute obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, te da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se podnosiocu pritužbe, koji je otac troje dece sa kojom živi u zajedničkom domaćinstvu, a koja imaju različite majke, onemogućeno da ne plaća usluge boravka svog trećeg deteta u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T.

3.14. Poverenik za zaštitu ravnopravnosti, zatim, konstatuje da je potrebno utvrditi „uporednika”, odnosno, osobu koja se nalazi u istoj ili sličnoj situaciji u kojoj se nalazi i podnosilac pritužbe, kao i da li ta osoba ima mogućnost da ne plaća usluge boravka trećeg deteta u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T. U konkretnom slučaju, relevantno je to što je podnosilac pritužbe muškarac, odnosno otac troje dece sa kojima živi u zajedničkom domaćinstvu, kao i to da njegova deca nemaju istu majku.

1) Najpre, podnosilac pritužbe nalazi se u istoj situaciji u kojoj se nalazi žena koja je majka troje dece sa kojima živi u zajedničkom domaćinstvu, a koja nemaju istog oca. Prema tački 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, njeno treće dete bi imalo pravo na besplatno pohađanje Predškolske ustanove „S. R.“ T.

2) Zatim, podnosilac pritužbe nalazi se u sličnoj situaciji u kojoj se nalazi žena koja je majka troje dece koja nemaju istog oca i sa kojima ne živi u zajedničkom domaćinstvu. Međutim, prema rešenju Opštinskog veća opštine T. i njeno treće dete bi imalo pravo na besplatan upis u Predškolsku ustanovu „S. R.“ T.

4) Na kraju, situacija podnosioca pritužbe može da se uporedi i sa situacijom u kojoj se nalazi muškarac koji je otac troje dece koja imaju istu majku. Prema tački 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, njegovo treće dete bi imalo pravo na besplatno pohađanje Predškolske ustanove „S. R.“ T.

Iz ove analize jasno proizlazi da je situacija u kojoj se nalazi podnosilac pritužbe uporediva sa situacijom u kojoj se nalaze žena koja ima troje dece koja nemaju istog oca, bez obzira da li deca žive sa njom u istom porodičnom domaćinstvu.  Takođe, situacija podnosioca pritužbe može se uporediti i sa situacijom muškarca koji je otac troje dece koja imaju istu majku.

• Nakon utvrđivanja „uporednika“, bilo je potrebno razmotriti da li postoji objektivno i razumno opravdanje da se muškarcima koji su očevi troje dece koja nemaju istu majku, iako sa decom žive u zajedničkom domaćinstvu, uskrati mogućnost da besplatno upišu svoje treće dete u Predškolsku ustanovu „S. R.“ T. To podrazumeva ispitivanje: a) da li je cilј koji se postiže ovom merom dopušten i opravdan i b) da li se cilј mogao postići samo propisanom merom, odnosno da li postoji srazmera između preduzetih mera i cilјeva koji se tom merom ostvaruju.
• Kada je u pitanju cilј preduzetih mera, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je iz dopisa Predškolske ustanove „S. R.“ T, koji je sastavni deo izjašnjenja Opštinskog veća opštine T, utvrdio da je cilј opštinskog veća, prilikom propisivanja tačke 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, bio da utvrdi i druga prava od prava utvrđenih Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom. S tim u vezi, Poverenik konstatuje da je nesporno da je u nadležnosti gradova i opština da utvrde druga prava ili veći obim prava od prava iz oblasti finansijske podrške porodice sa decom, odnosno, da donose odluke kojima će finansijski pružiti pomoć porodicama i deci koji žive na teritoriji te lokalne samouprave. U tom smislu, opština T. ima pravo da iz svog budžeta izdvaja sredstva za različite oblike pomoći i podrške porodicama sa decom, da utvrđuje pravila za raspodelu tih sredstava i da ih u skladu sa propisima raspodelјuje. To pravo se ni na koji način ne dovodi u pitanje. Štaviše, spremnost opštine T. da deo raspoloživih sredstava usmeri na omogućavanje besplatnog pohađanja predškolske ustanove i za kategorije dece koja nisu obuhvaćena Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom predstavlјa pozitivan primer podrške deci i višečlanim porodicama. Stoga, sagledavajući iznete činjenice, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti smatra da je cilј Opštinskog veća opštine T, prilikom propisivanja tačke 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, dopušten i opravdan.

3.17.  Međutim, u dopisu Predškolske ustanove „S. R.“ T, koja je sastavni deo izjašnjenja Opštinskog veća opštine T, navedeno je da propisivanje da pravo na besplatan boravak u predškolskoj ustanovi ima treće i naredno dete od iste majke, zapravo predstavlјa meru podsticaja rađanja. Imajući u vidu navedeno, Poverenik za zaštitu ravnoparvnosti ukazuje da je ovaj koncept posmatranja populacione politike i podsticanja nataliteta, po svojoj suštini, pogrešan i u neskladu sa Strategijom podsticanja rađanja, jer u potpunosti zanemaruje ulogu muškarca, odnosno oca u pobolјšanju demografske situacije. Naime, populaciona politika podrazumeva mehanizme podsticanja rađanja, koji obuhvataju i žene i muškarce ravnopravno, kao i brigu o porodici i odgovornom roditelјstvu, koja iziskuje uklјučivanje oba roditelјa. Naime, u Strategiji podsticanja rađanja, na koju se i Predškolska ustanove „S. R.“ T. u svom dopisu poziva, istaknuto je da individualizacija rađanja omogućava da svaka žena i muškarac, imaju onoliko dece koliko žele, kada žele, s kim, da planiraju porodicu onda kada smatraju da im je to najpogodnije u svojoj biografiji. U skladu sa tim, poseban cilј 2. strategije odnosi se na usklađivanje rada i roditelјstva, te se ističe da i nove generacije smatraju da su za njih brak i porodični život veoma poželјni, pa većina mladih koji još uvek nisu u braku i nisu roditelјi sebe u budućnosti vidi u ovim ulogama. Ipak, da bi doneli odluku da postanu roditelјi, kao i da bi se odlučili na sledeće rađanje, veoma je značajno stvaranje uslova za usklađivanje različitih tranzicija kroz koje prolaze – obrazovne, radne i stambene. Otuda je neophodno da država i ostali javni akteri različitim merama pomognu ženama i muškarcima koji žele da budu roditelјi da ostvare svoje potrebe i usklade roditelјstvo i istovremeno zadovolјe različita interesovanja, a pogotovo usklade roditelјstvo i profesionalno angažovanje/rad.  Stoga, ne može se prihvatiti navod iz izjašnjenja da propisivanje prava na besplatno pohađanje predškolske ustanove trećem i svakom narednom detetu od iste majke predstavlјa meru podsticaja rađanja, imajući u vidu da povećanje nataliteta nije vezano samo za žene, već da u ovom procesu ravnopravno ulogu imaju i muškarci, odnosno očevi. Zanemarivanje muškaraca u populacionoj politici svakako ne doprinosi pobolјšanju demografske situacije, već, suprotno tome, može prouzrokovati i kontra efekte, odnosno, može obeshrabriti muškarce u odluci da imaju više dece o kojima neposredno brinu, jer im se na ovaj način, između ostalog, šalјe poruka da njihovo roditelјstvo i uloga u odgajanju deteta nije dovolјno prepoznata.

3.18.  Zatim, Poverenik je cenio i navod iz dopisa predškolske ustanove da primer izdvajanja prava majke na određenu meru podsticaja jeste i Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, koji propisuje dve mere, u okviru finansijske podrške porodici sa decom, a koje imaju populacioni efekat, i to: roditelјski dodatak koji predstavlјa podršku porodici koju ostvaruje majka po rođenju prvog, drugog, trećeg i četvrtog deteta i naknada zarade za vreme porodilјskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta. Međutim, Poverenik ukazuje da kada je reč o roditelјskom dodatku, formalni titular ovog prava jeste majka deteta, dok otac ovo pravo može ostvariti samo u izuzetnim slučajevima, propisanim zakonom. Međutim, dublјom analizom propisa može se utvrditi da je zakonodavac, kao formalnog titulara, stavio roditelјa koji se neposredno stara o detetu, iz čega se može zaklјučiti da roditelјski dodatak predstavlјa vid podrške koja je direktno usmerena na dete koje treba da ima krajnju korist od ove mere podrške. Tome u prilog govori i odredba člana 1. Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom, kojom je kao prvi cilј finansijske podrške porodici sa decom utvrđeno pobolјšanje uslova za zadovolјavanje osnovnih potreba dece, te se stoga nesumnjivo može zaklјučiti da je krajnji korisnik ove finansijske podrške dete, odnosno porodica koja se o njemu brine. Nadalјe, kada je u pitanju pravo na naknadu zarade za vreme porodilјskog odsustva, odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, Poverenik ukazuje da je odredbom člana 94. stav 1. Zakona o radu^[13] propisano da zaposlena žena ima pravo na porodilјsko odsustvo, kao i odsustvo sa rada radi nege deteta, u ukupnom trajanju od 365 dana. Nadalјe, stavom 5. istog člana propisano je da otac deteta može da koristi pravo na prodilјsko odsustvo u slučaju kada majka napusti dete, umre ili je iz drugih opravdanih razloga sprečena da koristi to pravo (izdržavanje kazne zatvora, teža bolest i dr.). To pravo otac deteta ima i kada majka nije u radnom odnosu. Takođe istim članom, stavom 6, propisano je da otac deteta može koristiti i pravo na odsustvo sa rada radi nege deteta. Takođe, odredbom člana 96. stav 1. istog zakona propisano je da jedan od roditelјa deteta kome je neophodna posebna nega zbog teškog stepena psihofizičke ometenosti ima pravo da, po isteku porodilјskog odsustva i odsustva sa rada radi nege deteta, odsustvuje sa rada ili radi sa polovinom punog radnog vremena, najduže do navršenih pet godina života deteta. U skladu sa navedenim, Zakonom o radu je jasno definisano da je i otac, zajedno sa majkom, ravnopravni titular prava na odsustvo sa rada radi nege deteta i odsustvo sa rada radi posebne nege deteta. Jedini izuzetak je pravo na korišćenje porodilјskog odsustva, koje otac deteta može koristiti samo izuzetno, međutim, ovo pravo majke je specifično i ne može se uporediti ni sa jednom drugom merom podrške, imajući u vidu prirodu porodilјskog odsustva koje je u direktnoj vezi sa biološkim karakteristikama žene (porođajem), ali ipak, u izuzetnim slučajevima, ovo pravo može koristiti i otac deteta. Stoga, iz svega navedenog jasno proizlazi da ni jedno od prava propisanih Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom ne isklјučuje očeve, za razliku od mere propisane tačkom 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T.

• Poverenik je na početku analize utvrdio uporednike – osobe koje su u istoj ili sličnoj situaciji sa podnosiocem pritužbe, sa cilјem da utvrdi da li postoji objektivno i razumno opravdanje za eventualne razlike u postupanju prema podnosiocu pritužbe i majkama i očevima troje dece koji se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji. Analiza je pokazala da je podnosilac pritužbe različito tretiran u odnosu na majku troje dece koja imaju različite očeve, bez obzira da li majka sa njima živi u istom porodičnom domaćinstvu ili ne, odnosno da li nad njima samostalno vrši roditelјsko pravo, kao i u odnosu na očeve troje dece koja imaju istu majku.
• Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je stava da ne postoji objektivno i razumno opravdanje da se podnosilac pritužbe tretira različito u odnosu na druge grupe majki i očeva sa kojima se nalazi u istoj ili sličnoj situaciji. Naime, kao što je već navedeno, podnosilac pritužbe je otac troje dece, koja nemaju istu majku, ali koja žive sa njim u istom porodičnom domaćinstvu. On samostalno vrši roditelјsko pravo nad najstarijim detetom, dok je u braku sa sadašnjom suprugom dobio još dvoje dece. Stoga, u ovom trenutku, u porodici podnosioca pritužbe faktički živi troje maloletne dece o kojima neposredno brine pritužilac i njegova sadašnja supruga. Međutim, iako se nesumnjivo radi o petočlanoj porodici, podnosilac pritužbe ipak nije imao mogućnost da besplatno upiše svoje treće dete u predškolsku ustanovu „S. R.“ T, samo zato što njegova deca imaju različite majke. Iz svega navedenog Opštinsko veće opštine T. je prilikom propisivanja tačke 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, zanemarilo porodice u kojima živi troje ili više dece koja imaju istog oca a različite majke, odnosno, zanemarilo je činjenicu da dete koje živi u porodici sa troje dece koja imaju istog oca, a koje se rodilo treće prema redosledu rođenja, po svemu jeste treće dete u jednoj porodici i onda kada nema istu majku kao i njegova braća/sestre. Pored toga, prilikom propisivanja ove mere, Opštinsko veće opštine T. nije uzelo u obzir ni relevantne propise kojima je garantovana ravnopravnost majke i oca deteta. Kao što je već napomenuto, Ustav Republike Srbije i zakoni  propisuju da roditelјi imaju pravo i dužnost da izdržavaju, vaspitavaju i obrazuju svoju decu, i u tome su ravnopravni. Dodatno, Zakonom o ravnopravnosti polova propisano je da su partneri ravnopravni u planiranju broja dece, pristupu informacijama, obrazovanju i sredstvima koja im omogućavaju korišćenje ovih prava. Stoga, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti smatra da nema opravdanog razloga da se podnosiocu pritužbe ne omogući isti obim prava garantovan majkama sa troje dece, posebno ako se uzme u obzir činjenica da podnosilac pritužbe neposredno brine o troje dece, te da je drugo dete njegove sadašnje supruge zapravo treće dete u njihovoj porodici. Nejasno je zbog čega donosilac rešenja smatra da je treće dete samo ono dete koje ima istu majku kao i njegova braća/sestre. U prilog tome, Poverenik ukazuje i na rešenja drugih gradova koji su takođe doneli odluku da deo raspoloživih sredstava usmere na omogućavanje besplatnog pohađanja predškolske ustanove za treće i naredno dete. Tako, primera radi, Skupština Grada Beograda je u Odluci o pravima deteta u oblasti finansijske podrške porodici sa decom na teritoriji grada Beograda propisala da pravo na naknadu ukupnih troškova boravka u predškolskoj ustanovi, između ostalih, ostvaruje treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece^[14], te je u članu 5. stav 1. ove odluke propisala da treće i svako naredno dete u porodici sa troje i više dece, u smislu ove odluke, jeste treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja. Slično tome, u Odluci o pravima na finansijsku podršku porodici sa decom koju je donela Skupština Grada Novog Sada, propisano je da se od obaveze obezbeđivanja sredstava za ostvarivanje delatnosti predškolske ustanove čiji je osnivač Grad u visini od 20% od ekonomske cene po detetu  izuzimaju se roditelј, staratelј, odnosno hranitelј deteta trećeg i svakog narednog reda rođenja^[15]. Ovakvo određenje u podzakonskim aktima drugih lokalnih samouprava je sasvim logično imajući u vidu definiciju porodice propisanu Zakonom o finansijskoj porodšci porodici sa decom, prema kojoj porodicu čine: supružnici i vanbračni partneri, deca i srodnici u pravoj liniji bez obzira na stepen srodstva, kao i srodnici u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva pod uslovom da žive u zajedničkom domaćinstvu. Dakle, iz navedenog proizlazi da je treće dete ono dete koje živi u porodici sa troje ili više dece, a rođeno je treće prema redosledu rođenja, bez obzira da li ima istu majku/oca kao i ostala deca. Stoga, ne postoji ni jedno objektivno opravdanje zbog kojih ova deca ne bi uživala sva prava predviđena zakonskim i podzakonskim aktima, a kojim se pruža podrška trećem detetu, odnosno porodici sa troje ili više dece.

3.21. Iako to nije predmet ovog postupka, Poverenik ukazuje da se imajući u vidu sve prethodno navedeno može zaklјučiti da su tačkom 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, pored očeva troje dece koja nemaju istu majku, u neopravdano nejednak položaj stavlјena i deca koja žive u porodicama sa troje ili više dece, trećeg reda rođenja, koja nemaju istu majku ili oca kao njihova braća/sestre. Naime, u praksi se može dogoditi da se u predškolsku ustanovu upisuje dete koje živi u porodici sa troje dece, trećeg reda rođenja, čija majka i otac imaju dete sa prethodnim partnerima. Ovo dete, prema odredbama rešenja Opštinskog veća opštine T, neće ostvariti pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove „S. R.“ T, iako nesporno jeste treće dete u porodici, samo zato što nema iste roditelјe kao druga deca iz porodice u kojoj živi.

3.22.  Poverenik na kraju ističe da je, u konkretnom slučaju, relevantna i činjenica da se odredbama člana 50. Zakona o predškolskom vaspitanju i obrazovanju  i odredbama člana 11. Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decom ne pravi bilo kakva razlika između roditelјa dece koji učestvuju ili se oslobađaju od obezbeđivanja sredstava za ostvarivanje delatnosti predškolske ustanove čiji je osnivač jedinica lokalne samouprave, odnosno, ne postoji odredba kojom se isklјučuju deca koja imaju različite majke.

• Sagledavajući sve okolnosti ovog slučaja, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti je stava da nije postojalo objektivno i razumno opravdanje da se podnosiocu pritužbe uskrati pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove za njegovo treće dete, a koje se omogućava majkama i očevima troje dece koji se nalaze u istoj ili sličnoj situaciji kao i podnosilac pritužbe. Na ovaj način podnosilac pritužbe je diskriminisan na osnovu dva lična svojstva – pola i porodičnog statusa.

4. MIŠLjENјE

Donošenjem Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, prema kojem pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove ima treće i svako naredno dete od iste majke, Opštinsko veće opštine T. povredilo je odredbe člana 6. u vezi sa članom 20. Zakona o zabrani diskriminacije.

5. PREPORUKA

Poverenik za zaštitu ravnopravnosti preporučuje Opštinskom veću opštine T. da:

5.1. Izmeni tačku 4. Rešenja o utvrđivanju ekonomske cene programa vaspitanja i obrazovanja u Predškolskoj ustanovi „S. R.“ T, na taj način što će propisati da, pored ostalih kategorija, pravo na besplatno pohađanje predškolske ustanove ostvaruje treće i svako naredno dete koje živi u porodici sa troje i više dece, prema redosledu rođenja.

5.2. Ubuduće, u okviru obavlјanja poslova iz svoje nadležnosti, ne krši antidiskriminacione propise.

Potrebno je da Opštinsko veće opštine T. obavesti Poverenika za zaštitu ravnopravnosti o sprovođenju ove preporuke, u roku od 30 dana od dana prijema mišlјenja sa preporukom.

Saglasno članu 40. Zakona o zabrani diskriminacije, ukoliko Opštinsko veće opštine T, ne postupi po preporuci u roku od 30 dana, biće doneto rešenje o izricanju mere opomene, protiv kojeg nije dopuštena žalba, a za slučaj da ovo rešenje ne sprovede, Poverenik za zaštitu ravnopravnosti može o tome obavestiti javnost preko sredstava javnog informisanja i na drugi pogodan način.

Protiv ovog mišlјenja sa preporukom nije dopuštena žalba niti bilo koje drugo pravno sredstvo, jer se njime ne odlučuje o pravima i obavezama pravnih subjekata.

[1] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09

[2] „Službeni glasnik RS“, broj 22/09, član 1. stav 2.

[3] Zakon o zabrani diskriminacije, član 33.

[4] Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, broj 98/06)

[5] „Službeni glasnik RS”, broj 104/09

[6] „Službeni glasnik RS“, br. 88/17 i 27/18 – dr. zakoni, član 189. stav 1. tačka 1.

[7] „Službeni glasnik RS“, br. 18/10 i 101/17, član 50.

[8] „Službeni glasnik RS“, br. 113/17 i 50/18

[9] Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, član 11. stav 1. tačka 8.

[10] Zakon o finansijskoj podršci porodici sa decom, član 11. stav 4.

[11] „Službeni glasnik RS“, broj 146/14

[12] „Službeni glasnik RS“, broj 25/18

[13] „Službeni glasnik RS“, br. 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14, 13/17 – odluka US i 113/17

[14] „Službeni list Grada Novog Sada”, broj 68/17, član 13. stav 1. tačka 3.

[15] „Službeni list grada Beograda”, broj 85/18, član 10.

POVERENICA ZA ZAŠTITU RAVNOPRAVNOSTI

Brankica Janković

343-18 Mišljenje po Pritužbi S. P. iz T. protiv Opštinskog veća Opštine T. diskriminacija na osnovu pola i bračnog i porodičnog statusa u oblasti obrazovanja i stručnog usavršavanja